Πριν από περίπου 1.500 χρόνια, πρώιμοι χριστιανοί μοναχοί και πιστοί της περσικής θρησκείας του Ζωροαστρισμού ζούσαν μαζί χωρίς συγκρούσεις στο βόρειο Ιράκ, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2025.
Αυτό δεν ήταν το μοναδικό μέρος όπου οι Ζωροάστρες συνυπήρχαν με ανθρώπους άλλων θρησκειών.
Ένα ιερό 2.000 ετών που ανακαλύφθηκε στη σημερινή Γεωργία, αποκαλύπτει μια μείξη ζωροαστρικών πεποιθήσεων και άλλων θρησκειών, όπως αναφέρει μια άλλη μελέτη του 2025.
Συνολικά, τα ευρήματα αποτελούν περαιτέρω απόδειξη ότι ο Ζωροαστρισμός —η επίσημη θρησκεία των βασιλικών δυναστειών που κυβέρνησαν τις περσικές αυτοκρατορίες για περισσότερα από 1.000 χρόνια— συχνά συνυπήρχε ειρηνικά με άλλες θρησκείες.
Στο Ιράκ, μια ομάδα με επικεφαλής τους αρχαιολόγους Alexander Tamm, από το Πανεπιστήμιο Friedrich-Alexander του Erlangen-Nuremberg, και Dirk Wicke, από το Πανεπιστήμιο Goethe της Φρανκφούρτης, εξέτασε τα ερείπια ενός κτιριακού συγκροτήματος στην τοποθεσία Gird-î Kazhaw στην περιοχή του Κουρδιστάν, σύμφωνα με ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Goethe της Φρανκφούρτης.
Βρήκαν θαμμένους λίθινους κίονες και άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το κτιριακό συγκρότημα υπήρξε εκκλησία στο κέντρο ενός χριστιανικού μοναστηριού, το οποίο ανακαλύφθηκε αρχικά το 2015. Το μοναστήρι χτίστηκε περίπου το 500 μ.Χ. — «μια τεράστια έκπληξη», καθώς ήταν η πρώτη χριστιανική κατασκευή που βρέθηκε ποτέ εκεί, σύμφωνα με τη σχετική δήλωση.
Το αγγείο με τον σταυρό
Η ομάδα έφερε επίσης στο φως θαμμένα θραύσματα ενός μεγάλου αγγείου (στάμνας), διακοσμημένου με έναν πρώιμο χριστιανικό σταυρό. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σταυροί σπάνια χρησιμοποιούνταν ως χριστιανικά σύμβολα μέχρι τη νομιμοποίηση του Χριστιανισμού από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τον τέταρτο αιώνα.
Κι όμως, το χριστιανικό μοναστήρι που ερευνήθηκε πρόσφατα βρίσκεται μόλις σε απόσταση λίγων μέτρων από μια οχύρωση των Σασσανιδών Περσών και όπου ασκούνταν ο Ζωροαστρισμός. Η εγγύτητα των δύο κατασκευών υποδηλώνει ότι Χριστιανοί και Ζωροάστρες ζούσαν ειρηνικά δίπλα-δίπλα, στη συγκεκριμένη τοποθεσία, σύμφωνα με την ανακοίνωση.
Αντίπαλες αυτοκρατορίες
Η αρχαιολογική ομάδα σημείωσε ότι εκείνη την εποχή ο Χριστιανισμός εξαπλωνόταν πέρα από τα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου αποτελούσε την επίσημη θρησκεία ήδη από το Έδικτο της Θεσσαλονίκης από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο το 380 μ.Χ. Οι Ρωμαίοι —και αργότερα οι Βυζαντινοί— ήταν γενικά αντίπαλοι των Περσών αλλά ορισμένες φορές, ήταν σύμμαχοι.
Η νέα θρησκεία του Χριστιανισμού, ωστόσο, εξαπλωνόταν ακόμη και ανάμεσα στους Πέρσες. «Η πρώιμη χρονολόγηση ενός εκκλησιαστικού κτιρίου στον πέμπτο με έκτο αιώνα μ.Χ. δεν είναι ασυνήθιστη για την περιοχή», αναφέρει η δήλωση. «Υπάρχουν ανάλογες δομές στη βόρεια Συρία και τη βόρεια Μεσοποταμία».
«Επιβλητικός» ναός στη Γεωργία
Τα ευρήματα στο βόρειο Ιράκ έρχονται εν μέσω νέων λεπτομερειών για ένα ιερό περίπου 2.000 ετών, εντός ενός «επιβλητικού» συγκροτήματος ναών στο Dedoplis Gora της Γεωργίας, σε απόσταση λιγότερο από 600 χιλιόμετρα βόρεια του Gird-î Kazhaw στο Ιράκ.
Το Dedoplis Gora βρισκόταν υπό την κυριαρχία του ανεξάρτητου βασιλείου του Κάρτλι (Kartli) εκείνη την εποχή. Ωστόσο, η περιοχή ήταν έντονα επηρεασμένη από την Περσική Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών και υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι εκεί ασκούνταν ο Ζωροαστρισμός.
Σύμφωνα με μια μελέτη στο τεύχος Ιανουαρίου 2026 του περιοδικού American Journal of Archaeology από τον David Gagoshidze, αρχαιολόγο στο Πανεπιστήμιο της Γεωργίας στην Τιφλίδα, «οι βασιλείς του Κάρτλι λάτρευαν ιρανικούς (ζωροαστρικούς) θεούς που είχαν συγχωνευθεί με τοπικές γεωργιανές αστρικές θεότητες».
Η μελέτη εξετάζει τρεις αίθουσες-ιερά στο παλάτι του Dedoplis Gora, οι οποίες είχαν διαφορετικές θρησκευτικές παραδόσεις. Σε ένα ιερό, οι τελετουργίες του Ζωροαστρισμού ασκούνταν σε έναν βωμό όπου «οι μόνιμοι κάτοικοι του παλατιού του Dedoplis Gora προσέφεραν καθημερινές θυσίες και προσεύχονταν».
Σε μια άλλη αίθουσα, φαίνεται πως οι «ευγενείς ιδιοκτήτες του παλατιού» τηρούσαν την ελληνική λατρεία του Απόλλωνα, «με βάση τα αγαλματίδια που βρέθηκαν εκεί», σύμφωνα με την μελέτη.
Τέλος, σε μια τρίτη αίθουσα, σε αυτό που φαίνεται να ήταν μια «συγκρητιστική» τελετή (δηλαδή μια τελετή που συνδυάζει περισσότερες από μία θρησκευτικές παραδόσεις), πιθανότατα πραγματοποιούνταν τελετουργίες για μια τοπική λατρεία που σχετιζόταν με τη «γονιμότητα, τη γεωργία και τη συγκομιδή».
Ιστορία του Ζωροαστρισμού
Οι μελέτες υποδεικνύουν ότι ο Ζωροαστρισμός, η επίσημη περσική θρησκεία, ήταν γενικά ανεκτικός απέναντι σε άλλες πεποιθήσεις, αν και υπήρξαν περίοδοι κατά τη διάρκεια της ύστερης Αυτοκρατορίας των Σασσανιδών Περσών όπου οι οπαδοί αντίπαλων θρησκειών, όπως ο Χριστιανισμός ή ο Μανιχαϊσμός (μια εξαφανισμένη πλέον περσική θρησκεία με επίκεντρο τον προφήτη Μάνη), υπέστησαν διωγμούς.
Ο Ζωροαστρισμός πήρε το όνομά του από τον Πέρση προφήτη Ζαρατούστρα (Ζωροάστρης στα ελληνικά), ο οποίος πιστεύεται ότι έζησε πριν από περίπου 3.500 χρόνια, και επικεντρώνεται στη λατρεία του «Σοφού Κυρίου» Αχούρα Μάζντα, του οποίου το κύριο σύμβολο είναι η φωτιά.
Η φράση «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» είναι ο τίτλος ενός βιβλίου του Γερμανού φιλοσόφου του 19ου αιώνα Φρίντριχ Νίτσε, ο οποίος δεν ήταν Ζωροάστρης, αλλά χρησιμοποίησε τον Ζαρατούστρα ως ένα φανταστικό φερέφωνο για τις ιδέες του.
Ο Ζωροαστρισμός σημείωσε κατακόρυφη πτώση στην Περσία (σημερινό Ιράν) μετά την ισλαμική κατάκτηση της Αυτοκρατορίας των Σασσανιδών τον έβδομο αιώνα, και σήμερα υπάρχουν μόνο περίπου 120.000 ενεργοί Ζωροάστρες παγκοσμίως.
