Αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ανέσκαψαν μια σπάνια και τέλεια διατηρημένη μεσαιωνική «πλάκα ανάγνωσης», σαν φακό, ο οποίος προσφέρει εντυπωσιακά στοιχεία για την ζωή των λόγιων που φοίτησαν στο ιστορικό πανεπιστήμιο πριν από περισσότερους από επτά αιώνες.
Η ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια μιας εκτεταμένης αρχαιολογικής ανασκαφής κάτω από το Κολλέγιο Hertford, ένα από τα κολέγια που απαρτίζουν την Οξφόρδη, όπου βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή μιας νέας βιβλιοθήκης.
Η ανασκαφή, με επικεφαλής την οργάνωση “Oxford Archaeology” από το 2024, αποκάλυψε τα απομεινάρια τριών πρώιμων ακαδημαϊκών αιθουσών —της Hart Hall, Black Hall, και Catte Hall— που χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα.
Ανάμεσα στη συλλογή μεσαιωνικών αντικειμένων που ανασύρθηκαν από τον χώρο, συμπεριλαμβανομένων συνδετήρων βιβλίων, γραφίδων, οστών ζώων και εμπορικών συμβόλων, το πιο αξιοσημείωτο εύρημα ήταν ο “φακός/ κρύσταλλος ανάγνωσης”, ένα αντικείμενο κάποτε απαραίτητο για τη σχολαστική μελέτη των εικονογραφημένων χειρογράφων.
Παράθυρο για τις μεσαιωνικές σπουδές
Η πλάκα ανάγνωσης, πιθανότατα κατασκευασμένη από κρύσταλλο ή γυαλί, λειτουργούσε ως πρόδρομος του μεγεθυντικού φακού. Οι μελετητές του μεσαίωνα τον τοποθετούσαν απευθείας πάνω από χειρόγραφα κείμενα για να μεγεθύνουν τα γράμματα και να μειώσουν την καταπόνηση από τις πολλές ώρες ανάγνωσης υπό το φως των κεριών. Σύμφωνα με τον Ben Ford, Ανώτερο Διευθυντή Έργου της Oxford Archaeology, το αντικείμενο αποτελεί «εξαιρετική ανακάλυψη — όχι μόνο επειδή είναι τόσο άθικτο, αλλά και επειδή, σε αντίθεση με πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε».
Ο Ford πρόσθεσε ότι η ανακάλυψη είναι «ιδιαίτερα επίκαιρη», δεδομένου ότι ήρθε στο φως κατά τη δημιουργία μιας νέας βιβλιοθήκης — ενός σύγχρονου χώρου που υψώνεται πάνω από αιώνες αποδείξεων για τη συγγραφή βιβλίων και τις ακαδημαϊκές αναζητήσεις.
«Η συνέχεια μεταξύ των μεσαιωνικών και των σύγχρονων παραδόσεων μελέτης στην Οξφόρδη είναι πραγματικά αξιοσημείωτη», είπε.
Φέρνοντας στο φως το κρυφό ακαδημαϊκό παρελθόν της Οξφόρδης
Οι ανασκαφές κάτω από το Κολλέγιο Hertford έφεραν στο φως όχι μόνο αρχιτεκτονικά απομεινάρια των πρώιμων αιθουσών της Οξφόρδης, αλλά και τον υλικό πολιτισμό της φοιτητικής ζωής που εκτείνεται από την Κατάκτηση των Νορμανδών (1066) έως και τον 19ο αιώνα.
Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν λάκκους απορριμμάτων γεμάτους με οστά ζώων, όστρακα στρειδιών και υπολείμματα ψαριών που είχαν εισαχθεί από τον ποταμό Τάμεση του Λονδίνου, μια απόσταση περίπου 80. 5 χλμ.— γεγονός που υποδηλώνει έναν εκπληκτικό βαθμό εμπορίου και σύνδεσης μεταξύ της Οξφόρδης και της πρωτεύουσας.
Άλλα ευρήματα περιλάμβαναν μεσαιωνικά νομίσματα, εμπορικά μάρκες, χτένες, αγκράφες και ακόμη και ξύλινες μπάλες για μπόουλινγκ, υποδηλώνοντας ψυχαγωγικές δραστηριότητες που απολάμβαναν οι μελετητές της εποχής. Ωστόσο, κανένα δεν συγκίνησε το κοινό όσο ο κρύσταλλος της ανάγνωσης, ο οποίος παραμένει πλήρως λειτουργικός παρά τους αιώνες που βρισκόταν θαμμένος.
Oxford’s Continuing Legacy of Discovery
Γεφυρώνοντας το ακαδημαϊκό παρελθόν με το παρόν
Οι ιστορικοί σημειώνουν ότι οι λίθοι ανάγνωσης αντιπροσωπεύουν μια καθοριστική στιγμή στην εξέλιξη των τεχνολογιών ανάγνωσης, προγενέστεροι κατά αρκετούς αιώνες της εφεύρεσης των γυαλιών. Η χρήση τους ήταν συνηθισμένη μεταξύ μοναχών, γραφέων και πανεπιστημιακών μελετητών που αντέγραφαν και μελετούσαν επιμελώς θρησκευτικά και φιλοσοφικά κείμενα. Το δείγμα της Οξφόρδης, διατηρημένο σε εξαιρετική κατάσταση, παρέχει σπάνια φυσικά τεκμήρια για την ακαδημαϊκή ζωή σε μια περίοδο κατά την οποία η εκπαίδευση ήταν προνόμιο λίγων.
«Ο φακός ανάγνωσης μας συνδέει άμεσα με τα μυαλά και τα χέρια των μεσαιωνικών λογίων», δήλωσε η Δρ. Eleanor Markham, ιστορικός της μεσαιωνικής εκπαίδευσης που δεν συμμετείχε στην ανασκαφή. «Ενσαρκώνει την μετάβαση από την προφορική μάθηση στη μελέτη κειμένων — μια θεμελιακή αλλαγή που διαμόρφωσε τη σύγχρονη ακαδημαϊκή κοινότητα».
Η διαχρονική κληρονομιά του πανεπιστημίου της Οξφόρδης
Η ανασκαφή στο Κολλέγιο Hertford είναι ένα από τα αρχαιολογικά έργα με το μεγαλύτερο κύρος στο Ηνωμένο Βασίλειο φέτος. Καθώς η νέα βιβλιοθήκη υψώνεται πάνω από τις αρχαίες αίθουσες, οι αρχές του πανεπιστημίου σχεδιάζουν να εκθέσουν επιλεγμένα αντικείμενα — συμπεριλαμβανομένου του φακού ανάγνωσης — σε μια επερχόμενη δημόσια έκθεση που θα γιορτάζει την ακαδημαϊκή κληρονομιά της Οξφόρδης.
Από τις μεσαιωνικές καταβολές του έως τον σημερινό του ρόλο ως παγκόσμια ερευνητική δύναμη, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης συνεχίζει να γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν.
Και τώρα, χάρη στο φως που διαθλάται μέσα από έναν κρυστάλλινο φακό που κάποτε κρατούσε ένας λόγιος του 13ου αιώνα, η ιστορία της ίδιας της μάθησης έχει επανέλθει στο προσκήνιο.
