Δύο όρθια σπαθιά που ήταν καρφωμένα σε τάφους Βίκινγκ, σειρές από αστραφτερές χάντρες και πλούσια διακοσμημένος εξοπλισμός αλόγων αναδύθηκαν από το έδαφος του Βέστμανλαντ (Västmanland), στη Σουηδία — θησαυροί που ξαναγράφουν όσα γνωρίζαμε για την Εποχή των Βίκινγκς.
Αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 2021 και 2022 κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου E18 μεταξύ Κέπινγκ (Köping) και Βεστερός (Västerås) αποκάλυψαν πληθώρα αντικειμένων, από ταφές πολεμιστών έως περίοπτες αναβαθμίδες αποτέφρωσης.
Τα ευρήματα, τεκμηριωμένα από την Arkeologerna, το αρχαιολογικό τμήμα των Σουηδικών Εθνικών Ιστορικών Μουσείων, παρουσιάζονται πλέον σε ένα νέο βιβλίο με τίτλο Människor, möten och minnen – arkeologi längs E18 i Västmanland (Άνθρωποι, Συναντήσεις και Μνήμες – Αρχαιολογία κατά μήκος του E18 στο Βέστμανλαντ).
«Οι τοποθεσίες είναι συναρπαστικές, αλλά μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνολική εικόνα», λέει ο επικεφαλής του έργου Fredrik Larsson.
«Τώρα έχουμε μια διατομή μέσω πολλών περιοχών, που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς άλλαξαν η κοινωνία και το τοπίο στο πέρασμα των γενιών».
Τοπίο φωτιάς και μνήμης
Ανάμεσα στις πιο αξιοσημείωτες ανακαλύψεις είναι μια τοποθεσία αποτέφρωσης της Εποχής των Βίκινγκς στο Ράλστα (Rallsta), κοντά στο Χάλσταχαμαρ (Hallstahammar).
Εκεί, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν δύο μεγάλες πυρές σε ένα μικρό βουνό — μια επιβλητική τοποθεσία σχεδιασμένη ώστε να είναι ορατή από χιλιόμετρα μακριά.
Οι στάχτες περιείχαν λείψανα ανθρώπων, ζώων και εξαιρετικά αντικείμενα:
Λεπτεπίλεπτες γυάλινες χάντρες, επιχρυσωμένα στολίδια και θραύσματα από χρυσό έλασμα που κάποτε διακοσμούσαν κοσμήματα από γρανάτη.
Ο Larsson περιγράφει το Ράλστα ως «ένα τελετουργικό κέντρο όπου οι νεκροί τιμούνταν με θεαματικούς τρόπους — μια δήλωση δύναμης και μνήμης ορατή σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί».
Το μυστήριο των όρθιων σπαθιών
Ακόμη πιο αινιγματική είναι η ανακάλυψη στο Βίμπι/Νόρτουνa (Viby/Norrtuna) στην κομητεία Μούνκτορπ (Munktorp).
Εκεί, λίθινες κατασκευές της Εποχής των Βίκινγκ κτίστηκαν μέσα σε έναν παλαιότερο ταφικό τύμβο της Περιόδου Βέντελ (Vendel Period), ενώνοντας δύο εποχές μνήμης σε ένα ενιαίο, μεγάλο μνημείο.
Στο εσωτερικό, οι αρχαιολόγοι βρήκαν δύο σπαθιά καρφωμένα κάθετα στο έδαφος — τόσο δυνατά που οι λεπίδες τους, είχαν σπάσει.
«Υπάρχουν ελάχιστες τέτοιες τοποθεσίες στη Σουηδία», λέει ο Larsson .
«Αυτά τα όρθια σπαθιά μπορεί να συμβόλιζαν πολεμιστές υψηλής τάξης, ή ίσως να σημάδευαν τους τάφους μιας ισχυρής δυναστείας».
Σ’ έναν τάφο ήταν θαμμένος ένας άνδρα και μια γυναίκα, θαμμένοι δίπλα-δίπλα. Το ζευγάρι εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη σύνδεσή τους — σύντροφοι στη ζωή, ίσοι στον θάνατο, ή ίσως μυημένοι σε μια τελετουργική θυσία.
Όποια κι αν ήταν η ιστορία τους, ο τόπος ανάπαυσής τους αμφισβητεί τις σύγχρονες υποθέσεις σχετικά με τους ρόλους των φύλων και την κοινωνική ταυτότητα των Βίκινγκς.
Άλογα της Μεταθανάτιας Ζωής
Στη Σύλτα (Sylta), έξω από το Κέπινγκ (Köping), οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν ένα νεκροταφείο Βίκινγκ που λειτούργησε από το 800 έως τις αρχές του 1200 — μία από τις τελευταίες τοποθεσίες που συνέχισαν να τηρούν τις παγανιστικές ταφικές παραδόσεις καθώς ο Χριστιανισμός εξαπλωνόταν στη Σουηδία.
Σχεδόν 30 τάφοι από τον 11ο αιώνα περιείχαν άλογα αποτεφρωμένα μαζί με τους ιδιοκτήτες τους, στολισμένα με υπέροχα χαλινάρια, κουδούνια και περίπλοκα μπρούτζινα εξαρτήματα.
Τα άλογα για τους Βίκινγκ, δεν ήταν συνηθισμένα ζώα, αλλά σύμβολα κύρους και μετακίνησης.
«Ο εξοπλισμός των αλόγων ήταν τόσο περίτεχνος που αποτελούσε σχεδόν ένα είδος τοπικής ενδυμασίας», εξηγεί ο Larsson. «Ακόμη και τα άλογα είχαν τα δικά τους στολίδια — λαμπερά, κουδουνιστά και εμφανή σε όλους τους διερχόμενους».
Η καθημερινή ζωή δίπλα στην Ιερή Πέτρα
Πέρα από τις ταφές, οι ανασκαφές του E18 αποκάλυψαν ίχνη της καθημερινής ζωής των Βίκινγκ — αγροκτήματα, φούρνους ψωμιού και εργαστήρια παραγωγής σιδήρου — προσφέροντας μια πιο κοντινή εικόνα της ζωής και της εργασίας των ανθρώπων πριν από χίλια χρόνια.
Ακόμη, μια τοποθεσία βρισκόταν δίπλα στη μεγαλύτερη βραχογραφία του Βέστμανλαντ στο Χάλιεστα (Häljesta), συνδέοντας την οικιακή ζωή με αρχαία τελετουργικά τοπία.
Συνολικά, τα ευρήματα σχηματίζουν μια ισχυρή αφήγηση συνέχειας και αλλαγής:
Από παγανιστικές πυρές σε χριστιανικούς τάφους, από δυναστείες πολεμιστών σε αγροτικές κοινότητες, από τελετουργίες προγόνων στην καθημερινή επιβίωση.
Από τον αυτοκινητόδρομο στην Ιστορία
Αυτό που ξεκίνησε ως ένα σύγχρονο έργο υποδομής έχει γίνει μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές προσπάθειες της Σουηδίας τις τελευταίες δεκαετίες. Η επέκταση του E18 αποκάλυψε όχι μόνο αντικείμενα, αλλά ιστορίες — αποκαλύπτοντας πόσο βαθιά βρίσκεται η ιστορία κάτω από τους δρόμους και τα χωράφια της χώρας.
Τα αποτελέσματα είναι πλέον διαθέσιμα στο κοινό μέσω του Människor, möten och minnen – arkeologi längs E18 i Västmanland, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Trafikverket (τη Σουηδική Διοίκηση Μεταφορών).
Το βιβλίο είναι διαθέσιμο δωρεάν σε μορφή PDF. Για τον Larsson και την ομάδα του, αυτές οι ανακαλύψεις είναι κάτι περισσότερο από επιστημονικά δεδομένα — είναι φωνές από το παρελθόν.
«Μέσω αυτών των τάφων και των αντικειμένων», λέει, «συναντάμε τους ανθρώπους που κάποτε έζησαν, εργάστηκαν και ονειρεύτηκαν εδώ.
Τα όρθια σπαθιά, οι χάντρες, τα άλογα — μας θυμίζουν ότι ακόμη και μετά από χίλια χρόνια, το παρελθόν μιλάει ακόμα».
