Με την αποστολή της LOR προς τις ΗΠΑ η Ελλάδα και επίσημα πλέον βάζει τις βάσεις για την απόκτηση μαχητικών 5ης γενιάς, κάνοντας την μετάβαση στην νέα εποχή.
Του Χρήστου Μαζανίτη
Λίγο πριν αναχωρήσει για την Σύνοδο Κορυφής των ηγετών του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Παναγιωτόπουλος, υπέγραψε την LOR (Letter of Request- Επιστολή Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος) για τα F-35. Πρόκειται για κάτι που έγινε σε χρόνο – ρεκόρ (σ.σ. οι πληροφορίες που δημοσίευσε η Realnews της Κυριακής κάνουν λόγο για διαδικασίες που έτρεξαν μέσα σε ένα μήνα) και συντάχθηκε βάσει συγκεκριμένου προτύπου, που προμήθευσαν το υπουργείο οι ΗΠΑ, ώστε να έρθουν οι ακριβείς απαντήσεις στο σύνολο των ζητημάτων που απαιτούνται για ένα τέτοιο ιδιαίτερο πρόγραμμα.
Όπως αποκάλυψε η Realnews, μέσα στην Επιστολή δεν υπάρχει μνεία για συμπαραγωγή απαρτιών. Το ζήτημα έθεσε μεταξύ άλλων ως προϋπόθεση ο Πρωθυπουργός στο ταξίδι του στον Λευκό Οίκο, όπου και ανακοινώθηκε η αγορά των F-35.
Η LOA των Αμερικανών που θα είναι η απάντηση στην ελληνική LOR, αναμένεται να έρθει σε περίπου 6 έως 12 μήνες. Εάν επιταχυνθούν οι διαδικασίες τότε στο τέλος του ‘22 με αρχές του ‘23 ίσως έρθει η απάντηση και από εκεί ξεκινά ένας αγώνας δρόμου για την έγκριση μέχρι να φτάσουμε στην συμβασιοποίηση και την έναρξη των έργων μέχρι την τελική έλευση των πρώτων μαχητικών.
Όταν το πρόγραμμα έρθει σε σημείο ωρίμανσης τότε θα περάσει από το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ), όπου το ΓΕΕΘΑ θα συμπεριλάβει πρόβλεψη για βιομηχανική συμπαραγωγή, πριν ο τελικός φάκελος φτάσει για έγκριση στη Βουλή.
Η LOR προβλέπει την προμήθεια 20+20 μαχητικών. Το κόστος σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία ανέρχεται στα 79 εκατ. δολ. το ένα – τιμή Fly Away, χωρίς τα οπλικά, την υποστήριξη και την εκπαίδευση. Όμως για να φτάσουμε στην έλευση των πρώτων μαχητικών πρέπει να γίνουν πολλά, όπως η δημιουργία υποδομών από το «μηδέν», με πιο πιθανή να προκρίνεται η 117 Πτέρυγα Μάχης στην Ανδραβιδα, όπως έχουμε ξαναγράψει στην “R”. Η υποστήριξη, η εκπαίδευση και οι νέες υποδομές που απαιτούνται εκτινάσσουν το πιθανό κόστος στα 3,2 με 3,5 δισ. Ενώ το πιο πιθανό είναι να δούμε τα πρώτα F-35 με ελληνικά εθνόσημα το 2028. Εκτός κι αν αλλάξει η στρατηγική προσέγγιση της χώρας και τρέξουν οι διαδικασίες ταχύτερα ώστε να έρθουν ακόμη και το 2025.
Η διαδικασία
Όπως είχαμε γράψει στο enikos.gr τον Ιανουάριο του 2021 για την διαδικασία που αποφασίζονται οι εξοπλισμοί, βάσει των διαδικασιών που θα ακολουθούντο για την προμήθεια των Rafale αλλά και τον εξοπλιστικό σχεδιασμό των Ενόπλων Δυνάμεων, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ είναι ο μόνος Διακλαδικός Διοικητής στην Ελλάδα. Για να το εξηγήσουμε, αυτό σημαίνει ότι εκτός από Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας είναι και Αρχηγός Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Αρχηγός, βάσει του προϋπολογισμού που εγκρίνει η εκάστοτε Κυβέρνηση για εξοπλιστικά κι αναπτυξιακά προγράμματα των Ενόπλων Δυνάμεων, θέτει τις επιχειρησιακές απαιτήσεις με τις προτεραιότητες για την εκπλήρωση της αποστολής του. Δίνει, δηλαδή, τις κατευθυντήριες γραμμές και υποδεικνύει τους τομείς στους οποίους χρειάζεται ενίσχυση και σε τι βαθμό.
Για να προγραμματισθεί, σχεδιασθεί και υλοποιηθεί ένα εξοπλιστικό πρόγραμμα οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων (και στους τρεις Κλάδους – Στρατό, Ναυτικό Αεροπορία) απαιτούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις κι ο νόμος προβλέπει συγκεκριμένα πράγματα και βήματα, τα οποία αν δεν γίνουν:
1. Δεν μπορεί να υπάρξει το πρόγραμμα.
2. Προκύπτουν ποινικές ευθύνες για όποιον δεν εφαρμόσει τις διαδικασίες του Νόμου
Αυτές οι προϋποθέσεις λοιπόν και τα συνακόλουθα βήματα είναι:
1. Ύπαρξη Δομής Δυνάμεων εγκεκριμένης από το ΚΥΣΕΑ (φορέας εισήγησης το ΓΕΕΘΑ). Με μέριμνα του νυν Αρχηγού ΓΕΕΘΑ εισήχθη προς έγκριση από τον νυν ΥΕΘΑ κι εγκρίθηκε τον Απρ 2021.
2. Καταγραφή Επιχειρησιακών Απαιτήσεων του Α/ΓΕΕΘΑ, ο οποίος έχει την Πλήρη Διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων από τον καιρό της Ειρήνης και είναι κατά νόμον υπεύθυνος για την διεξαγωγή των επιχειρήσεων και την Άμυνα της Χώρας (Ν. 2292/95 όπως τροποποιήθηκε με τον 3883/10).
3. Ο Α/ΓΕΕΘΑ λαμβάνοντας υπόψη τις εισηγήσεις των Κλάδων καταρτίζει το Τετραετές Εξοπλιστικό Πρόγραμμα των ΕΔ προτεραιοποιώντας κατά την κρίση του τις απαιτήσεις τους, προκειμένου να καλυφθούν οι επιχειρησιακές απαιτήσεις που θεωρεί ότι πρέπει να καλυφθούν κατ΄ απόλυτη προτεραιότητα. (Υπάρχει από το 2020-κάθε χρόνο αναλόγως εξελίξεως και σταδίων “ωριμάνσεως” των διαφόρων προγραμμάτων δυνατόν να αναθεωρείται. Στη παρούσα φάση “τρέχει” το τετραετές 2022-25.
4. Γνωματεύει για το ανωτέρω τετραετές το ΣΑΓΕ (Συμβ. Αρχηγών Γεν. Επιτελείων, όπου Πρόεδρος είναι ο Α/ΓΕΕΘΑ, με διπλή ψήφο σε περίπτωση ισοψηφίας) και στη συνέχεια ο Α/ΓΕΕΘΑ το υποβάλλει στην Πολιτική Ιεραρχία προκειμένου αυτή να μεριμνήσει για τη χρηματοδότηση και λοιπά θέματα (τρόπος απόκτησης, ειδικοί νόμοι κλπ). Σημειώνεται ότι χωρίς την σύμφωνη γνώμη του ΓΕΕΘΑ και του ΣΑΓΕ, η Πολιτική Ηγεσία δεν μπορεί να αλλάξει την προτεραιοποίηση της επιχειρησιακής αναγκαιότητας που έχει αποφασίσει ο Α/ΓΕΕΘΑ και επί της οποίας έχει γνωματεύσει το ΣΑΓΕ.
5. Οι Κλάδοι δια των προγραμμάτων και υποπρογραμμάτων που καταρτίζουν προσπαθούν να ικανοποιήσουν την Επιχειρησιακή Απαίτηση του Α/ΓΕΕΘΑ κατά τον καλύτερο τρόπο, ως οι πλέον ειδικοί επί των μέσων των Κλάδων τους. Τα αποφασίζουν και τα επικυρώνουν στα Ανώτατα Συμβούλιά τους (ΑΣΣ, ΑΝΣ, ΑΑΣ), τα υποβάλουν προς έγκριση στο ΓΕΕΘΑ και εν συνεχεία στο ΣΑΓΕ, κι εφόσον τα εγκρίνει το ΣΑΓΕ τα προγράμματα υποβάλλονται στο ΥΠΕΘΑ προκειμένου να τα διεκπεραιώσει από αυτό το σημείο της διαδικασίας και μετά (κυρίως χρηματοδότηση, καθ’ ότι το ΓΕΕΘΑ και τα ΓΕ ΔΕΝ έχουν πόρους-αναπτυξιακούς προυπολογισμούς, αλλά εναπόκεινται στην χρηματοδότηση τους από το ΥΠΕΘΑ/ΓΔΟΣΥ για αναπτυξιακούς σκοπούς) προκειμένου να υλοποιηθεί η επιχειρησιακή απαίτηση του Α/ΓΕΕΘΑ.
6. Ενδιαμέσως υπάρχουν διάφορες διαδικασίες που προβλέπει ο Εθνικός Αμυντικός Σχεδιασμός (Επιτροπές Βουλής, κλπ), οι οποίες εφαρμόζονται πάντα σύμφωνα με την προτεραιοποίηση του Τετραετούς Εξοπλιστικού Προγραμματισμού του Α/ΓΕΕΘΑ
Ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας
Έτσι, λοιπόν, καταρτίζεται και προτεραιοποιείται το εξοπλιστικό πρόγραμμα από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ, το οποίο πηγαίνει για έγκριση στον υπουργό Εθνικής Άμυνας (ΥΕΘΑ).
Ο εκάστοτε υπουργός μπορεί να ζητήσει διευκρινίσεις όμως δεν έχει δικαίωμα να τροποποιήσει τις προτεραιότητες και ανάγκες που προκρίνει ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ για ένα πολύ σοβαρό λόγο, που προβλέπει ο νομοθέτης: Ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ είναι ο κατά νόμον υπεύθυνος για την Άμυνα της Χώρας.
Ο ΥΕΘΑ, όπως ορίζεται, έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Ως ο πολιτικός προϊστάμενος των Ενόπλων Δυνάμεων ούτε τις διοικεί, ούτε καταρτίζει εξοπλιστικά προγράμματα. Κι αυτό είναι τόσο για την (νομική κυρίως) προστασία του ίδιου αλλά και της λειτουργίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Είναι, ωστόσο, υπεύθυνος να χρηματοδοτήσει το εξοπλιστικό πρόγραμμα του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ, σύμφωνα με τους πόρους που του διαθέτει η Κυβέρνηση, ακολουθώντας συγκεκριμένη διαδικασία μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικού Σχεδιασμού και Υποστήριξης (ΓΔΟΣΥ) και την Διεύθυνση Οικονομικών (ΔΟΙ) του Υπουργείου, που κάνει αίτημα προς το υπουργείο Οικονομικών και τελικώς η Κυβέρνηση δια του Πρωθυπουργού εγκρίνει την χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών του Κράτους.
Όταν εγκρίνει η Κυβέρνηση τότε αναλαμβάνει η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών κι Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ), η οποία προχωρά στην σύναψη και υπογραφή των συμβάσεων σε συνεργασία με τα Γενικά Επιτελεία.
Αυτός ήταν και ο λόγος που στην υπογραφή των Rafale, παρουσία της υπουργού Άμυνας της Γαλλίας, τις σχετικές υπογραφές δεν τις έβαλαν οι υπουργοί αλλά οι αρμόδιοι Διευθυντές που εκπροσωπούσαν τις δύο χώρες.
Και αυτός είναι και ο λόγος που όταν ο Νίκος Παναγιωτόπουλος υπέγραψε στις αρχές της εβδομάδας την LOR, αυτή πήγε στην ΓΔΑΕΕ προκειμένου να σταλεί στα στελέχη του προγράμματος (JSF PO – Joint Strike Fighter Program Office) για το μαχητικό αεροσκάφος F-35. Από εκεί προωθείται στο αμερικανικό Πεντάγωνο και όταν έρθει η LOA θα έχει τιμές που θα είναι δεσμευτικές και για τα δύο μέρη.
Το κυρίως ζητούμενο στην περίπτωση των F-35 είναι η μεταφορά τμήματος της παραγωγής στην Ελλάδα.
Το θέμα της συμπαραγωγής είναι κάτι που θα συζητηθεί σε πολιτικό επίπεδο μεταξύ υπουργείων Άμυνας Ελλάδας – ΗΠΑ, όταν ωριμάσουν οι συνθήκες με το εργοστάσιο της ΕΑΒ, όπου αναμένεται να μπει ως στρατηγικός επενδυτής η Lockheed Martin, με ένα πλειοψηφικό ποσοστό, που θα δίνει και τη δυνατότητα ελιγμών.
Έτσι, με αυτό ως προϋπόθεση, η Ελλάδα θα μπορέσει να μπει από την πίσω πόρτα στο κλαμπ των “οκτώ”, δηλαδή των ΗΠΑ, Μ. Βρετανίας, Ιταλίας, Ολλανδίας, Καναδά, Αυστραλίας, Δανίας, Νορβηγίας. Διότι εάν η Lockheed Martin πάρει το πλειοψηφικό πακέτο της ΕΑΒ, τότε αυτόματα γίνεται μέρος της κοινοπραξίας και είναι στο χέρι της εταιρείας – δηλαδή της αμερικανικής κυβέρνησης – ποιο μέρος της παραγωγής θα μπορέσει να μεταφερθεί στην Ελλάδα.
Βεβαίως, μέχρι να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα χρειάζονται επενδύσεις και μάλιστα μεγάλες. Όμως η αποκρατικοποίηση της ΕΑΒ αποτελεί τις επενδύσεις ως βασικής προϋπόθεση.
Σε κάθε περίπτωση, η ιστορία των F-35 δεν θα προσδώσει οφέλη μόνο στην αποτρεπτική ικανότητα της Πολεμικής Αεροπορίας και των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά με τους σωστούς χειρισμούς μπορεί να οδηγήσει στην βιομηχανική ανάκαμψη της χώρας.
