Κάτω από την λαμπερή επιφάνεια του Αιγαίου Πελάγους «κρύβεται» το Κολούμπος, ένα ενεργό υποθαλάσσιο ηφαίστειο το οποίο εξερράγη του 1650 και προκάλεσε ένα πελώριο τσουνάμι.
Χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία απεικόνισης, ερευνητές έχουν καταφέρει να αναπαραστήσουν το γεγονός, φωτίζοντας τις πτυχές αλλά και τις συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη η ιστορική έκρηξη.
Η έκρηξη του Κολούμπος το 1650 μ.Χ.
Όπως και για πολλά άλλα ιστορικά γεγονότα, έτσι και για την έκρηξη του Κολούμπο και το τσουνάμι του 1650 μ.Χ., οι γνώσεις μας μέχρι σήμερα προέρχονταν κυρίως από μαρτυρίες. Σύμφωνα με αυτές τις μαρτυρίες, στα τέλη του καλοκαιριού του 1650 μ.Χ., βορειοανατολικά της Σαντορίνης, μία φωτιά «άναψε» τη νύχτα και ένας κεραυνός «έσκισε» τον ουρανό . Ξαφνικά, μία έκρηξη που ακούστηκε μέχρι και 100 χιλιόμετρα μακριά γέμισε τα νησιά του Αιγαίου με ελαφρόπετρα, στάχτη και δηλητηριώδες αέριο.
Λίγο πριν, η θάλασσα είχε υποχωρήσει γρήγορα και επέστρεψε με τη μορφή κύμματος τσουνάμι, ύψους 20 μέτρων. «Γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες της ιστορικής έκρηξης του Κολούμπο επειδή υπήρχαν αναφορές της εποχής οι οποίες συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύτηκαν από έναν Γάλλο ηφαιστειολόγο τον 19ο αιώνα» αναφέρει ο Δρ. Γενς Κάρστενς», συγγραφέας μιας μελέτης που περιγράφει λεπτομερώς την αναπαράσταση του συμβάντος.
Το ζήτημα με αυτές τις αναφορές είναι ότι δεν εξηγούν τους λόγους πίσω από την έκρηξη και το τσουνάμι που ακολούθησε. «Θέλαμε να καταλάβουμε πώς προέκυψε το τσουνάμι εκείνη την εποχή και γιατί το ηφαίστειο εξερράγη τόσο βίαια», είπε ο Kάρστενς.
Η λύση του μυστηρίου
Σύμφωνα με το iflscience.com, η ερευνητική ομάδα του Κάρστενς χρησιμοποίησε τεχνολογία σεισμικής απεικόνισης για να δημιουργήσει μια τρισδιάστατη εικόνα του κρατήρα του Κολούμπο, η οποία αποκάλυψε τα σημάδια μιας τεράστιας έκρηξης. Ο κρατήρας του ηφαιστείου είχε μήκος 2,5 χιλιόμετρα (1,55 μίλια) και βάθος 500 μέτρα (1.640 πόδια). Η μία πλευρά του κώνου του ηφαιστείου φάνηκε παραμορφωμένη, γεγονός που υποδεικνύει ότι υπήρξε κατολίσθηση.
Τι προκάλεσε όμως το τσουνάμι το 1650 μ.Χ., η κατολίσθηση ή η ίδια η έκρηξη; Τρισδιάστατες εικόνες και προσομειώσεις αποκάλυψαν ότι στην πραγματικότητα ο συνδυασμός αυτών των δύο οδήγησε στο τσουνάμι. Συνδυάζοντας ιστορικές αναφορές για το πότε τα νερά υποχώρησαν έναντι του δυνατού κρότου, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός τόσο της κατολίσθησης όσο και της βίαιης έκρηξης που ακολούθησε είναι η πιθανή εξήγηση για τα τεράστια κύματα που προκλήθηκαν.
«Το Kολούμπο αποτελείται εν μέρει από ελαφρόπετρα με πολύ απότομες πλαγιές. Δεν είναι πολύ σταθερό», εξήγησε ο Kάρστενς. Σύμφωνα με τον ερευνητή, η κατολίσθηση της μίας πλαγιάς του ηφαιστείου είχε ως αποτέλεσμα να εκτονωθεί απότομα η πίεση στον θάλαμο μάγματος κάτω από το ηφαίστειο όπου υπήρχε μεγάλη ποσότητα αερίου. «Η ξαφνική εκτόνωση της πίεσης επέτρεψε στο αέριο του συστήματος μάγματος να διασταλεί και να προκαλέσει μια τεράστια έκρηξη», εξηγεί ο Κάρστενς.
Τα επόμενα βήματα
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να είχε συμβεί κατά την περσινή έκρηξη στο Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, η οποία ήταν η μεγαλύτερη φυσική έκρηξη που έχει καταγραφεί εδώ και έναν αιώνα και είχε σημαντικές επιπτώσεις στον περιβάλλοντα βυθό.
Έτσι, οι ερευνητές πιστεύουν ότι η έρευνά τους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να τεθούν οι βάσεις για νέους τρόπους παρακολούθησης ενεργών υποθαλάσσιων ηφαιστείων. «Ελπίζουμε να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τα αποτελέσματά μας για να αναπτύξουμε νέες προσεγγίσεις για την παρακολούθηση ηφαιστειακών αναταραχών ή ίσως ακόμη και ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, που θα συλλέγει δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Αυτό θα ήταν το όνειρό μου», είπε ο Kάρστενς.
