Γεννημένος σε φτωχικό χωριό της Λευκορωσίας, με ταπεινή καταγωγή, ο Αλεξάντερ Λουκασένκο κατάφερε να αναδειχθεί στον απόλυτο ηγέτη της χώρας. Συχνά προβάλλει τον εαυτό του ως “άνθρωπο του λαού” ενώ εξαιτίας της διακυβέρνησής του, ανεπίσημα αναφέρεται και ως bat’ka (“πατέρας”). Είναι γνωστός για τις πολύκροτες δηλώσεις του. Σε μία από αυτές, επαίνεσε τον Αδόλφο Χίτλερ. Το 2007 κατηγορήθηκε για αντισημιτικά σχόλια.
Προκάλεσε σάλο την Κυριακή με την “κρατική αεροπειρατεία” σε πτήση της Ryanair από την Αθήνα με σκοπό τη σύλληψη του αντιφρονούντος δημοσιογράφου Ρομάν Προτασέβιτς, ο οποίος επέβαινε στο αεροσκάφος, ενώ βρίσκεται στο στόχαστρο κυρίως από τον Αύγουστο, μετά τις προεδρικές εκλογές τις οποίες κατηγορείται ότι κέρδισε με νοθεία. Η επανεκλογή αυτή σημαδεύτηκε από μαζικές διαδηλώσεις, ενώ η ΕΕ τον “τιμώρησε” με κυρώσεις. Ταυτόχρονα, κυρώσεις επιβλήθηκαν στον γιο του και τον σύμβουλό του.
Πολιτική καριέρα
Σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπο της προεδρίας της Λευκορωσίας, ο Λουκασένκο είναι ο πρώτος πρόεδρος της χώρας. Όπως σημειώνεται, είναι περισσότερα απ’ ό,τι ένας πολιτικός. Βρισκόταν στην αρχή του σχηματισμού και της ανάπτυξης μίας ανεξάρτητης Λευκορωσίας. Από τη στιγμή που ανέβηκε στην εξουσία πριν από 12 χρόνια, παγίωσε τη θέση του στην πρώην Σοβιετική δημοκρατία. Οι μέθοδοί του έχουν επιφέρει σφοδρή κριτική από τη Δύση, ιδίως από τη διοίκηση του προέδρου Μπους που τον είχε περιγράψει ως τον “τελευταίο δικτάτορα της Ευρώπης” στην ηγεσία ενός “φυλακίου τυραννίας”. Ο Λουκασένκο κατάφερε να διεκδικήσει την επανεκλογή του σε μία τρίτη θητεία χάρη σε ένα αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα, το 2004, που κατήργησε το όριο των δύο προεδρικών θητειών. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυβερνήσεις της Δύσης εξέφρασαν τη διαμαρτυρία τους ότι αντιπολιτευόμενες φωνές παρενοχλούνται και καταπνίγονται, ενώ ανεξάρτητα Μέσα έχουν εξαλειφθεί. Ακτιβιστές της αντιπολίτευσης παρακολουθούνται στενά από τη μυστική αστυνομία, που ακόμη αποκαλείται KGB. Ωστόσο, ο πρόεδρος απολαμβάνει ακόμη τη στήριξη πολλών Λευκορώσων επειδή κατάφερε να διατηρήσει πολιτική και οικονομική σταθερότητα, το σύνθημα της εκστρατείας του το 2006. Σε μία χώρα που χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται την αστάθεια και την προοπτική ενός εμφύλιου πολέμου περισσότερο απ’ ό,τι φοβούνται τον πρόεδρό τους.
Ο Λουκασένκο είναι πρόεδρος της χώρας από τις 20 Ιουλίου του 1994. Στις προεδρικές εκλογές στις 10 Ιουλίου του 1994 κέρδισε περισσότερο από 80% των ψήφων. Κατηγορήθηκε για απολυταρχία και με δημοψήφισμα το 1996 παρέτεινε τη θητεία του έως το 2001. Οι νέες εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 2001 κερδήθηκαν από τον ίδιο, παρά τις καταγγελίες από την αντιπολίτευση για νοθεία. Στις 17 Οκτωβρίου του 2004, ταυτόχρονα με τις βουλευτικές εκλογές, διεξήχθη δημοψήφισμα για νέα παράταση της θητείας του προέδρου, που έγινε δεκτή με το 79,42% των ψήφων. Στις αμφισβητούμενες από την αντιπολίτευση εκλογές στις 19 Μαρτίου του 2006, ο Αλεξάντερ Λουκασένκο έλαβε ποσοστό 82,6% και επανεξελέγη στην προεδρία της Λευκορωσίας. Ο κυριότερος αντίπαλός του, Αλεξάντερ Μιλίνκεβιτς, πήρε μόλις 6%.
Την ημέρα των εκλογών αλλά και νωρίτερα έγιναν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις από οπαδούς της αντιπολίτευσης, παρά τις απειλές του απολυταρχικού καθεστώτος για καταστολή. Μάλιστα, σύμφωνα με υπολογισμούς του Associated Press, τουλάχιστον 10.000 άνθρωποι έλαβαν μέρος στην αντικυβερνητική διαδήλωση της ημέρας των εκλογών. Υπήρχε διχογνωμία των διεθνών παρατηρητών για τις συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθησαν οι εκλογές. Ο ΟΑΣΕ δήλωσε ότι οι εκλογές δεν ήταν δημοκρατικές ούτε ελεύθερες. Αντίθετα, για διάφανη εκλογική διαδικασία έκαναν λόγο οι παρατηρητές της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών. Ο ίδιος ο Λουκασένκο κατήγγειλε νοθεία στις εκλογές αναφορικά με το ποσοστό. Απαντώντας σε Ρώσους εθνικιστές, οι οποίοι δήλωσαν ότι θα ήθελαν να τον δουν πρόεδρο της Ρωσίας, ο Λουκασένκο αρνήθηκε και είπε ότι αν ήταν καλά θα διεκδικούσε και άλλη προεδρική θητεία το 2011. Ορκίστηκε για τρίτη θητεία στις 8 Απριλίου του 2006. Στις 19 Δεκεμβρίου 2010 κέρδισε ξανά τις αμφιλεγόμενες προεδρικές εκλογές και επανεξελέγη για 5η συνεχή θητεία το 2015.
Προώθησε την οικονομική ένταξη προς τη Ρωσία και συνήψε σχέσεις με ηγέτες από πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. H Κοντολίζα Ράις έχει χαρακτηρίσει τη χώρα ως την «τελευταία δικτατορία της Ευρώπης». Το 2020 επανεξελέγη για μια 6η συνεχή θητεία, σε εκλογές που επισκιάστηκαν από συλλήψεις μελών της αντιπολίτευσης, συγκρούσεις διαδηλωτών με τις δυνάμεις ασφαλείας και καταγγελίες για νοθεία.
Οι ταπεινές… ρίζες
Παρά το γεγονός ότι πλέον θεωρείται ο ακλόνητος ηγέτης, μία ματιά στα πρώτα χρόνια της ζωής της αποκαλύπτει τη μάλλον ταπεινή καταγωγή του. Ο Λουκασένκο γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου 1954 στην πόλη Κοπίς, της διοικητικής περιφέρειας Βιτέμπσκ. Μεγάλωσε χωρίς πατέρα κατά τα παιδικά του χρόνια και για τον λόγο αυτό έγινε αφορμή σχολίων από συμμαθητές του για την ανύπαντρη μητέρα του. Πέρασε τα νεανικά του χρόνια στο φτωχικό χωριό Αλεξάντρια, στη Μόγκιλεβ Ομπλάστ. Από τη νεαρή ηλικία φρόντιζε την οικογένειά του. Βοηθούσε τη μητέρα του Γεκατερίνα στο νοικοκυριό και τη φάρμα όπου εργαζόταν στη γαλακτοκομία. Αρχικά άφησε το στίγμα του εκεί, στο τέλος της δεκαετίας του ’80, ως διευθυντής, ενώ στο τέλος της δεκαετίας μπήκε στον χώρο της πολιτικής. Γρήγορα καθιέρωσε τη φήμη του ως ευθύς άνθρωπος με αμετακίνητα, αυταρχικά ένστικτα. Το 1991 ως μέλος της Βουλής της Λευκορωσίας, δήλωσε τη στήριξή του σε μία απόπειρα πραξικοπήματος από σκληροπυρηνικούς ενάντια στον Σοβιετικό ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Σιδερένια πυγμή
Η εικόνα που τον συνοδεύει ε;iναι αυτή που ο ίδιος υπερασπίζεται με χαρά: ‘Ένα αυταρχικό στυλ διακυβέρνησης είναι χαρακτηριστικό μου και πάντα το παραδεχόμουν” είχε πει τον Αύγουστο του 2003. “Πρέπει να ελέγξεις τη χώρα και το βασικό πράγμα είναι να μην καταστρέψεις τις ζωές των ανθρώπων” είχε προσθέσει. Τα πρώτα χρόνια που βρισκόταν στην εξουσία επέδειξε τη δέσμευσή του στην πεποίθησή του. Το 2006 διέλυσε το Κοινοβούλιο που επεδίωκε να τον καταγγείλει, και επίσης ισχυροποίησε τον έλεγχό του στο Δικαστικό Σώμα. Το νέο Κοινοβούλιο που σχηματίστηκε επελέγη διά χειρός και οι επόμενες εκλογές για τον διάδοχό του το 2000 καταδικάστηκαν ευρέως. Στο μεταξύ, πολλοί πρώην σύμμαχοί του και κυβερνητικοί υπουργοί είτε διέφυγαν στο εξωτερικό είτε προσχώρησαν στην αντιπολίτευση. Άλλοι, όπως ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Βίκταρ Χάντσαν και ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Γιούρι Ζακχαράνκα απλώς εξαφανίστηκαν.
Ο Λουκασένκο εμφανίζεται απρόσβλητος στην κριτική, είτε έρχεται από την πατρίδα του ή από το εξωτερικό. Πριν από χρόνια είχε αποκαλέσει οποιονδήποτε συμμετέχει σε διαμαρτυρία της αντιπολίτευσης θα αντιμετωπίζεται ως τρομοκράτης.
Οι απόψεις του για τον κορονοϊό
Ο Λουκασένκο είχε περιγράψει την υγειονομική κρίση ως “ψύχωση”. Από την αρχή που ξέσπασε, ο πρόεδρος της χώρας από το 1994 αρνιόταν να λάβει περιοριστικά μέτρα, τονίζοντας ότι ο «πανικός» που επικρατεί στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι πιο επικίνδυνος από τον ίδιο τον ιό. Είχε καλέσει τους 9,5 εκατομμύρια συμπολίτες του να συνεχίσουν να εργάζονται, να πηγαίνουν στα χωράφια, να οδηγούν τρακτέρ, τα οποία η χώρα παράγει μαζικά, επειδή “το τρακτέρ τους θεραπεύει όλους”. Η βότκα και η σάουνα ήταν επίσης μεταξύ των προτεινομένων θεραπειών του.
Με πληροφορίες από BBC, ΑΠΕ-ΜΠΕ, Βικιπαίδεια, president.gov.by