Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας μετά το 1870, η πείνα, η δυστυχία, η εξαθλίωση, οι ασθένειες, η ανεπάρκεια κρατικής αρωγής και η ανυπαρξία κτιριακών εγκαταστάσεων για πρόνοια και περίθαλψη των Ελλήνων, έφεραν τα προβλήματα στο προσκήνιο.
Τάσος Κ. Κοντογιαννίδης
[email protected]
Έγινε επιτακτική ανάγκη, οι έχοντες και κατέχοντες να συνεισφέρουν στο Κράτος και έτσι με πρόσκληση της βασιλίσσης Όλγας προχώρησε η δημιουργία νοσοκομείων και ιδρυμάτων για την περίθαλψη των ασθενών, των ορφανών, των ψυχοπαθών (που δυστυχώς δεν ήταν λίγοι) αλλά και των πτωχών.
Το Πολιτικό νοσοκομείο (επί της Ακαδημίας) που υπήρχε τότε και λειτουργούσε από το 1824, ήταν μεν Δημοτικό, αλλά υποχρεωμένο να δέχεται ασθενείς από ολόκληρη την χώρα και δεν επαρκούσε. Δεχόταν στο τέλος μόνο βαριά περιστατικά «τας οξείας παθολογικάς περιπτώσεις» ενώ οι χρονίως πάσχοντες κατέφευγαν σε… μοναστήρια όπου έβρισκαν άσυλο, δηλαδή φροντίδα, φαγητό όχι όμως και περίθαλψη. Οι συγγενείς των ψυχοπαθών που δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν ένα κρεβάτι στα κελιά του μοναστηριού του Δαφνίου (εκεί κατέφευγαν οι περισσότεροι), περιέφεραν τη δυστυχία τους στους δρόμους της Αθήνας και με ένα άλλο μεγάλο πλήθος αστέγων κάθε ηλικίας, ζητιάνευαν για να εξασφαλίσουν ένα λεπτό ή ένα δίλεπτο για να αγοράσουν ένα κομμάτι ψωμί για να φάνε.
Το Γκαζοχώρι, ένα σύμφυρμα καλυβιών και άθλιων παραπηγμάτων μεταξύ του εργοστασίου αεριόφωτος και της Ιεράς Οδού ήταν πραγματική κόλαση, όπου συναντώντο η πείνα, η δυστυχία, η αθλιότητα αλλά και η διαφθορά. Ως φυλακές εχρησιμοποιούντο παμπάλαια ετοιμόρροπα και άχρηστα κτίρια όπως ήταν οι φυλακές του Τριγκέτα και του Γκαρμπολά στη δυτική Αθήνα, στις οποίες η κράτηση σήμαινε εξαθλίωση και εξόντωση εκείνων που έμπαιναν σ΄ αυτές. Τέλος τα παιδιά έμεναν αναλφάβητα και εκτεθειμένα σε διάφορους κινδύνους και κυρίως τα κορίτσια.
Μπροστά στην άθλια αυτή κατάσταση κινητοποιήθηκαν κάποιοι για να αντιμετωπισθεί το σοβαρό αυτό πρόβλημα. Και πρώτη απ’ όλους η φιλάνθρωπος βασίλισσα Όλγα (είχε χτίσει νωρίτερα το «Οφθαλμιατρείο»), που ζήτησε απο τους έχοντες «να συνεισφέρουν για να ανακουφισθεί ο πάσχων λαός». Οι πλούσιοι έσπευσαν να προσφέρουν τον οβολό τους στην βασιλική πρόσκληση, ενώ άρχισαν να ιδρύονται σύλλογοι και σωματεία προς τον σκοπό αυτό. Ο «φιλολογικός σύλλογος Παρνασσός» ίδρυσε νυχτερινά σχολεία και ένα νοσοκομείο για τα εργαζόμενα παιδιά, ακριβώς δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καρύτση.
Ο «Σύλλογος Κυριών» στράφηκε για την επαγγελματική μόρφωση των κοριτσιών, την εκμάθηση της ύφανσης στον αργαλειό, το κέντημα, την μαγειρική και την ραπτική. Ο Ανδρέας Συγγρός έκτισε στην συμβολή των οδών Βίωνος- Αστερίου και Αμαλίας, Εργαστήριο για τα άπορα κορίτσια, ενώ έκτισε και Πτωχοκομείο για λογαριασμό της «Ελεήμονος εταιρίας», συγκεντρώνοντας πολλούς απόρους ηλικιωμένους, με παρεκκλήσι που υπάρχει και σήμερα απέναντι από το Πολεμικό Μουσείο. Το Πτωχοκομείο μετετράπη προ εκατονταετίας σε κατοικία του Ελευθερίου Βενιζέλου και σήμερα στεγάζει την Βρετανική πρεσβεία.
Όλα τα έργα, επέβλεπε και τα συντόνιζε η βασίλισσα Όλγα η οποία άρχισε έρανο για να κτίσει μεγάλο νοσοκομείο που τόσο είχε ανάγκη η Αθήνα. Ήταν το Θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός» στη Μεσογείων προς την Μονή Πετράκη. Ευεργέτες του, εκτός από την Όλγα, ήταν ο θείος της τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος ο Β΄ που πρόσφερε ένα πολύ μεγάλο ποσό και Έλληνες όπως οι Θεοδωρίδης, Συγγρός, Κοργιαλένιος, Δρομοκαϊτης, ενώ Έλληνες της διασποράς, πλούσιοι έμποροι, πρόσφεραν μεγάλα ποσά για να κτισθούν ευαγή ιδρύματα.
Τα ευαγή ιδρύματα των ευεργετών
Ο ομογενής εκ Ρωσίας Νικόλαος Κοντογιαννάκης πρόσφερε μεγάλα ποσά για να κτισθεί το «Δημοτικό Βρεφοκομείο» στην οδό Πειραιώς και παραδίπλα με χρήματα που άφησαν με διαθήκη ο μεγαλέμπορος Γεώργιος Χατζηκώστας και η σύζυγός του Αικατερίνη, κτίσθηκε το «Ορφανοτροφείο Χατζηκώστα».
Ο Ανδρέας Συγγρός έκτισε τις φυλακές Συγγρού, νοτιοδυτικά του Φιλοπάππου. Ο Ζωρζής Δρομοκαϊτης έκτισε το «Δρομοκαϊτειο Ψυχιατρείο» στο Δαφνί, και ο Γεώργιος Αβέρωφ το «Εφηβείο Αβέρωφ» που αργότερα μετετράπη σε «Φυλακές Αβέρωφ».
Την ίδια περίοδο, η «Αδελφότης των Θυγατέρων του Επουρανίου Βασιλέως» έκτισε το «Άσυλο Ανιάτων» στην Κυψέλη ( κοντά στην Αγία Ζώνη).
