Ανάλυση για τις τουρκικές εκλογές: Η επόμενη ημέρα μετά τη νίκη Ερντογάν και τα ανοιχτά ζητήματα

Αθανάσιος Ε. Δρούγος
Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής. Ειδικός στα θέματα ΝΑΤΟ και παγκόσμιας ασφάλειας.

Αν και ο τουρκικός λαός είχε εκφράσει  μια  έντονη επιθυμία για αλλαγή πριν από τις  προεδρικές και βουλευτικές εκλογές  η ομάδα του Προέδρου Ερντογάν ήταν πολύ σίγουρη ότι θα  τις κερδίσει.

Τουρκία: Πώς θα επηρεάσουν οι εκλογές τις σχέσεις με ΗΠΑ και Ελλάδα

Γράφει ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος

Διεθνολόγος – Γεωστρατηγικός Αναλυτής , ειδικός στα θέματα ΝΑΤΟ

Τουρκικές εκλογές: Ο Μπάιντεν συγχαίρει τον Ερντογάν για τη νίκη του – «Ανυπομονώ να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί»

Η αντιπολίτευση απέδωσε σχετικά  ικανοποιητικά  στον πρώτο γύρο, αλλά η λατρεία και αδυναμία στην  προσωπικότητα του Ερντογάν οδήγησε πολλούς ψηφοφόρους να τον θεωρήσουν ως τον μόνο υποψήφιο ικανό να οικοδομήσει μια καλύτερη Τουρκία για τον 21o αιώνα παρά το γεγονός ότι  ο ίδιος παραδέχτηκε ότι υπάρχουν  υπολογίσιμα προβλήματα στη χώρα. ποσοστό που έλαβε είναι αρκετά “ευέλικτο” συγκριτικά με ένα της τάξης του 50,2% ή κάποιο συντριπτικής επικράτησης (πχ  55% και πάνω).

Σίγουρα, τα  χθεσινά αποτελέσματα εξακολουθούν να αποτελούν όμως και  μια «προειδοποίηση» για τον Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το οποίο συγκέντρωσε  προ δυο εβδομάδων τη χαμηλότερη υποστήριξή του συγκριτικά με προηγούμενες  εκλογικές αναμετρήσεις  από το  2002 που το έφεραν τότε  στην εξουσία, αλλά δεν παύει να διατηρεί υπολογίσιμα εκλογικά ποσοστά και μαζί με το Κόμμα Εθνικιστικής δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί  να έχουν την πλειοψηφία στη Τουρκική Εθνοσυνέλευση.

Τουρκικές εκλογές: Ο Ερντογάν πανηγύρισε τη νίκη του ερμηνεύοντας ένα ερωτικό τραγούδι – Τι σημαίνουν οι στίχοι του – ΒΙΝΤΕΟ

Το ποσοστό του χθεσινού Β  προεδρικού γύρου ήταν αναμενόμενο , με τις πλείστες από τις 81 περιφέρειες της Τουρκίας να ψηφίζουν  συντριπτικά Ερντογάν ,αλλά οι περιφέρειες προς το Αιγαίο (Τσανάκαλε, Σμύρνη,Μούγλα κα) η Κωνσταντινούπολη, οι 14 Κουρδικές περιοχές στα ανατολικά (Βαν , Μους, Ντιγιαρμπακίρ, Αρνταχάν, Σιρνάκ κα)   ως και  η ανατολική Θράκη (Έντιρνε, Τεκιρντάκ,Κιρκλαρελί)  ψήφισαν  τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης.(όπως έγινε και στον Α’ γύρο στις 14 Μαΐου) . Για δεύτερη φορά  μέσα σε δυο εβδομάδες ο Ερντογάν με πολύ υψηλά ποσοστά επικράτησε στις πλείστες περιφέρειες που επλήγησαν από το φονικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου.(Σανλιούρφα, Οσμανίγιε, Ελαζίκ, Γκαζιαντέπ, Καραμάν μαράς, Κίλιτς, Μαλάτεια, Αντιγιαμάν )

Για πρώτη φορά σε είκοσι χρόνια διακυβέρνησης Ερντογάν, η αντιπολίτευση παρουσίασε μια  πιο οργανωμένη δομή , αλλά χωρίς όραμα , σε αντίθεση με τον Ερντογάν). Ωστόσο, ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε πλήρως μια πολύ πολωμένη κοινωνία  ως και την ισχυρή  διαχρονικά επιρροή του στους τομείς της δικαιοσύνης, των οικονομικών, της τεχνολογίας,την εντυπωσιακών προδιαγραφών  αμυντική βιομηχανία,  και των μέσων ενημέρωση,  καθώς και σε ιδιαίτερα υπολογίσιμο βαθμό τον  ισχυρό Τουρκικό εθνικισμό (αρκετά μεγάλο ποσοστό συνολικά στην  επικράτεια).  Για παράδειγμα, οι υποστηρικτές του AKP  στο δρόμο συχνά επαναλάμβαναν τα λόγια του λέξη προς λέξη, όπως: «Η υποστήριξη στην αντιπολίτευση θα οδηγούσε σε τρομοκρατικές ομάδες όπως το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) να έρθουν στην εξουσία»(!).

Στο  μεταξύ, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ηγήθηκε μιας εντελώς διαφορετικής εκστρατείας από τον πρώτο γύρο των ψηφοφοριών. Ενώ προηγουμένως ήταν θετικός και  ανεκτικός (χωρίς αποκλεισμούς) στο ενδιάμεσο των δυο εκλογικών διαδικασιών χρονικό διάστημα  προχώρησε ενισχύοντας ορισμένα αντιπροσφυγικά /αντιμεταναστευτικά αισθήματα και αγκάλιασε  ορισμένους υπερεθνικιστές(πχ από το μικρό κόμμα της Νίκης) αν και κατάφερε  στο τέλος να διατηρήσει την κουρδική υποστήριξη στις ανατολικές επαρχίες.

Το κύριο ερώτημα τώρα είναι αν η Τουρκία θα επιστρέψει σε παλιό σύστημα δημοκρατικών ελέγχων και ισορροπιών ή θα γίνει ένα μονοκομματικό κράτος όπως η Ρωσία ή η Κίνα. Δύο πράγματα είναι βέβαιο ότι θα συμβούν: οι θεμελιώδεις ελευθερίες θα μειωθούν και οι μειονεκτούσες ομάδες όπως κάποιες  κατηγορίες  γυναικών και “ειδικών” κοινοτήτων  ενδέχεται να αντιμετωπίσουν επιπλέον δυσκολίες. Μακροπρόθεσμα, οι έρευνες δείχνουν ότι έως και το 65%των Τούρκων νέων θέλουν να φύγουν από τη χώρα, ακόμη και εκείνοι που προέρχονται από οικογένειες που υποστηρίζουν το AKP. Η διαρροή «μυαλών» (BRAIN DRAIN) φαίνεται να αυξάνεται επίσης, με πολλούς γιατρούς, μηχανικούς, πολιτικούς επιστήμονες  και μορφωμένους υπαλλήλους να εκφράζουν την επιθυμία να ζήσουν στο εξωτερικό.

Τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου ήταν σαφή  ότι η πολιτική ταυτότητας κυριάρχησε στις εκλογές. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει τα βαθύτερα οικονομικά της προβλήματα από το 2020 (συναλλαγματικά, νομισματικά, ανεργία, πληθωριστικά) , εν τούτοις  δευτερεύοντα ζητήματα όπως η τρομοκρατία, οι οικογενειακές αξίες και άλλα κυριάρχησαν  στο προσκήνιο. Αν και η αντιπολίτευση εδραίωσε με  σχετική επιτυχία το μπλοκ της, δεν κατάφερε να συγκεντρώσει επιπλέον ψήφους από τα συντηρητικά και τα κεντροδεξιά κόμματα που αποτελούν το 60-65%του εκλογικού σώματος.

Η κύρια παράταξη της αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), δεν κέρδισε σχεδόν τίποτα ευθυγραμμιζόμενη με το Ισλαμιστικό Κόμμα Ευτυχίας και πρώην  αποσχιστές και ξεπερασμένους πολιτικούς του ΑΚΡ όπως ο υπερεκτιμημένος Αχμέτ Νταβούτογλου (τώρα με το Κόμμα του Μέλλοντος ή Γκέλετσεκ) και ο  θεωρητικολόγος  των οικονομικών Αλί Μπαμπατζάν (τώρα με τη Δημοκρατία και Κόμμα Προόδου, ή DEVA). Ομοίως, μια συμμαχική εθνικιστική παράταξη του CHP,  το Κόμμα του Καλού (IYI) της “λύκαινας” Μεράλ Ακσενέρ  δεν απέσπασε  υπολογίσιμα ποσοστά και είδε ακόμα και οριακές απώλειες στη βάση της.

Η επικρατούσα πολιτική πόλωσης θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη τη διατήρηση  και συνοχή μιας  κοινής συμμαχίας  της αντιπολίτευσης που έχει και άλλα εμπόδια μπροστά της βαίνοντας  προς τις  τοπικές/περιφερειακές  εκλογές τον ερχόμενο Μάρτιο. Καθώς ο Ερντογάν είναι πλέον  για  μια τρίτη θητεία, η οικονομία θα είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο του στο μέλλον, συμπεριλαμβανομένου του υψηλότερου πληθωρισμού εδώ και αρκετών χρόνων ως  και της ραγδαίας ανεργίας. Ωστόσο, μπορεί να αισθάνεται αρκετά δικαιωμένος από τη νίκη του(παρά την εισαγωγή περιέργων οικονομικών προγραμμάτων).

Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης θα πρέπει να πορευτούν στην αναδυόμενη  ισχυρή εθνικιστική δυναμική της Τουρκίας και να επανεξετάσουν την ελλιπή στρατηγική τους .  Νωρίτερα για παράδειγμα, ο Ερντογάν παραδέχτηκε ότι μια από τις προεκλογικές συγκεντρώσεις του είχε δείξει ψεύτικο βίντεο με μαχητές του PKK να επευφημούν τον αντίπαλό του, ενώ πρόσθεσε ότι δεν έχει σημασία αν το βίντεο είναι ψεύτικο(!). Κατάφερε επίσης να πείσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού ότι η καταστροφή που προκλήθηκε από τον φετινό σεισμό ήταν μια πράξη του Θεού που μόνο αυτός  θα μπορούσε να διορθώσει. Ομοίως, πολλοί ψηφοφόροι δεν τον βλέπουν ως τον ένοχο πίσω από την πτώση της λίρας.

Η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ πριν από την επόμενη σύνοδο κορυφής της  Ατλαντικής Συμμαχίας τον Ιούλιο στο Βίλνιους της Λιθουανίας είναι πολύ σοβαρό θέμα και το πρώτο τεστ. Όπως έχουν τονίσει  υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, η αποτυχία να ενταχθεί  η Σουηδία  στο Ευρωατλαντικό γίγνεσθαι στέλνει ένα άσχημο  μήνυμα για τη διατλαντική κοινότητα και παρουσιάζει στη Μόσχα,ότι η Συμμαχία έχει πρόβλημα.

Αν και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ πιστεύουν ότι αυτός ο στόχος θα ήταν ευκολότερο να επιτευχθεί αν  ο Κιλιτσντάρογλου κέρδιζε τις εκλογές ,παραμένουν  αρκετά αισιόδοξοι ότι ο Ερντογάν θα καταλήξει στην ίδια απόφαση έως τις αρχές Ιουλίου. Σε κάθε περίπτωση, η αποδοχή  της Σουηδίας  στο ΝΑΤΟ θα έδινε στην κυβέρνηση Μπάιντεν περισσότερα “πυρομαχικά” για να πιέσει για τις  πωλήσεις F-16 στην Τουρκία. Ωστόσο, χωρίς αυτή την  Ερντογανική “παραχώρηση” το Κογκρέσο- αναφορικά με την αποδοχή του Σουηδικού αιτήματος για ένταξη στο ΝΑΤΟ- είναι απίθανο να εγκρίνει τυχόν πωλήσεις.

Η Ουάσιγκτον θα πρέπει επίσης να παρακολουθεί τη σχέση του Ερντογάν με τον  Πούτιν. Η τάση του Ερντογάν να παίζει και  με τις δύο πλευρές έχει αντιμετωπιστεί με καχυποψία   συνολικά από τη Δύση, ωθώντας ανώτατους αξιωματούχους των ΗΠΑ να επισκέπτονται τακτικά την Τουρκία και να προειδοποιούν την κυβέρνηση  Ερντογάν ως  και τις ιδιωτικές εταιρείες να μην παραβιάζουν τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία για την  βάναυση εισβολή στην Ουκρανία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν αναφέρεται τακτικά στην Άγκυρα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  ως και της δημοκρατίας .Πράγματι, η διμερής σχέση ήταν συναλλακτική και άβολη εδώ και αρκετό καιρό, και αυτό δεν θα αλλάξει ριζικά με την επανεκλογή του Ερντογάν. Ωστόσο, η Τουρκία θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμη για την προώθηση των πολιτικών συμφερόντων των ΗΠΑ, όπως φαίνεται με τη συμφωνία Ουκρανίας-Ρωσίας για τα σιτηρά.

Στις εκλογές δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή  σε αυτά που έχει κάνει, αλλά όχι τόσο σε αυτά που απέτυχε να κάνει ο Κιλιτσντάρογλου. Το να συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους για έναν κεντροαριστερό υποψήφιο στην ιστορία της Τουρκίας είναι σημαντικό , αλλά τελικά δεν νίκησε τον Ερντογάν. Αν και το εκλογικό σώμα αναγνώρισε τα προβλήματα με το  κομματικό κατεστημένο του Ερντογάν , δεν εμπνεύστηκε από την αρχική  μη πολωτική εκστρατεία του Κιλιτσντάρογλου. Πολλοί ψηφοφόροι ήταν επίσης πεπεισμένοι ότι η αντιπολίτευση υποστηρίζονταν  από  Κούρδους και Γκιουλενιστές τρομοκράτες(ένα  ψέμα που διαιωνίζονταν  από τα ΜΜΕ που ευθυγραμμίζονται με τον Ερντογάν),του Κιλιτσντάρογλου για την Τουρκία. Η  νέα  προεδρική  επικράτηση  Ερντογάν, και ειδικότερα  το εύρος της νίκης του  επηρεάζει τα μελλοντικά βήματά και προσέγγισή του στην οικονομική πολιτική, την εξωτερική πολιτική (δηλαδή την κλίση προς τον Πούτιν), στο προσφυγομεταναστευτικό ,ως και τις αντιδημοκρατικές επιλογές του.

Αν η επικράτηση του ήταν μία  οριακή νίκη (ας πούμε μέχρι 0.5%) θα αμφισβητούνταν  από την εξακομματική αντιπολίτευση και θα γίνονταν λόγος για νοθεία.  Στο εσωτερικό, αυτό πιθανότατα θα τον ωθούσε να εξαπολύσει περισσότερες καταστολές στην αντιπολίτευση και ίσως να χρησιμοποιούσε και  ευρύτερα αντιδημοκρατικά μέσα. Στο εξωτερικό ίσως  να στηριζόταν περισσότερο στον Πούτιν προκειμένου να εξασφαλίσει περαιτέρω Ρωσική βοήθεια ενόψει των  κρίσιμων τοπικών /περιφερειακών εκλογών του  Μαρτίου 2024.

Το πιο αναμενόμενο αποτέλεσμα  είναι αυτό  με το οποίο επικράτησε  άνετα χθες (περίπου 52%) .Εδώ ο Ερντογάν δεν θα νοιώθει την ανάγκη να αλλάξει τις εξωτερικές, οικονομικές ή εγχώριες πολιτικές του και η σχέση του με την Ουάσιγκτον θα παραμείνει αρκετά  συναλλακτική.

Ο Μπάιντεν έχει δώσει τεράστια σημασία στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και η έγκριση της πώλησης  νέων αεροσκαφών  ως και αναβάθμισης του  λογισμικού  των άλλων  80  F-16 στην Τουρκία είναι το πρώτο βήμα για την ενθάρρυνση του Ερντογάν να επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μέχρι τον Ιούλιο.Παρά αυτό το άνοιγμα, ο Ερντογάν(ως γνήσιος ανατολίτης)  πιθανότατα θα επιδιώξει  να εξασφαλίσει περαιτέρω παραχωρήσεις( ακόμα  και  πριν από την οριστικοποίηση της Σουηδικής επικύρωσης)όπως  μια  επίσημη πρόσκληση να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον  ή  και μια  ξεκάθαρη δέσμευση του Λευκού Οίκου  που  πιεστικά θα προωθήσει την πλήρη πώληση των F-16 μέσω του Κογκρέσου.

Πέραν πάσης αμφιβολίας το θέμα της κυοφορούμενης  ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ  είναι  το καθοριστικό( άμεσα)  για την Τουρκία, τη Δύση και τα επόμενα βήματα στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Προφανώς οι επιλογές του  Ερντογάν  για τα Ελληνοτουρκικά , τον Καύκασο, την Αφρική, στον Κόλπο των πετρελαίων, τα Βαλκάνια  κα ,θα αναλυθούν και αξιολογηθούν μέσα τους επόμενους 3-4 μήνες , ενώ ο Τουρκικός εθνικισμός και αρκετά από τα αναθεωρητικά σχέδιά του Ερντογάν  θα πρέπει να αναλυθούν σε βάθος. Οψόμεθα.

Μοιράσου το:

σχολίασε κι εσύ