Όσον αφορά την ψύξη του σταθερά θερμαινόμενου πλανήτη μας, η ουσία της υπόθεσης είναι η απορρόφηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ποσότητας άνθρακα από την ατμόσφαιρα — και όταν πρόκειται για αυτό το «παιχνίδι» δέσμευσης άνθρακα, ο ωκεανός είναι ο αδιαμφισβήτητος πρωταθλητής όλων των εποχών (GOAT).
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ο ωκεανός απορροφά περισσότερο από το 30 τοις εκατό όλων των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και το εντυπωσιακό 90 τοις εκατό της πλεονάζουσας θερμότητας που παράγεται από αυτές τις εκπομπές.
Ο μεγαλύτερος σύμμαχος κατά της κλιματικής αλλαγής
Στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής, η ανθρωπότητα δεν έχει μεγαλύτερο σύμμαχο. Ωστόσο, οι επιστήμονες εξακολουθούν να μελετούν τους διάφορους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί ο βαθύς ωκεανός για τη δέσμευση αυτού του άνθρακα.
Η μεγαλύτερη δέσμευση ανόργανου άνθρακα πραγματοποιείται στο επίπεδο της θάλασσας, χάρη στο φυτοπλαγκτόν που ζει στην επιφάνεια, το οποίο — όπως και άλλοι χερσαίοι αυτότροφοι οργανισμοί (δηλαδή οργανισμοί που παράγουν τη δική τους τροφή) — παράγει οργανικά σάκχαρα και οξυγόνο με αντάλλαγμα το διοξείδιο του άνθρακα.
Ωστόσο, κάποια μη φωτοσυνθετική δέσμευση συμβαίνει επίσης στα βαθύτερα στρώματα του ωκεανού. Η επικρατούσα θεωρία ήταν εδώ και καιρό ότι τα αρχαία (archaea), που είναι ικανά να οξειδώνουν την αμμωνία για ενέργεια, συνέχιζαν αυτό το έργο δέσμευσης άνθρακα χωρίς την ανάγκη ηλιακού φωτός. Παρόλα αυτά, όταν εξετάζει κανείς τους αριθμούς, κάτι δεν ταίριαζε.
«Υπήρχε μια αναντιστοιχία ανάμεσα σε αυτό που μετρούσαν οι ερευνητές όταν πήγαιναν με πλοίο για να μετρήσουν τη δέσμευση άνθρακα και σε ό,τι ήταν κατανοητό ως πηγές ενέργειας για τους μικροοργανισμούς», δήλωσε σε δελτίο Τύπου η Alyson Santoro, μικροβιακή ωκεανογράφος από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα (UCSB) και κύρια συγγραφέας μιας νέας μελέτης στο Nature Geoscience που ερευνά αυτή την απόκλιση.
«Ουσιαστικά, δεν μπορούσαμε να κάνουμε τον “προϋπολογισμό” να βγει σωστά για τους οργανισμούς που δεσμεύουν τον άνθρακα». Με άλλα λόγια, αυτοί οι αυτότροφοι οργανισμοί του βαθέως ωκεανού χρειάζονταν ενέργεια βασισμένη στο άζωτο για να δεσμεύσουν τον άνθρακα, αλλά τα δεδομένα έδειχναν ότι απλώς δεν υπήρχε αρκετή ενέργεια ώστε οι αυτότροφοι που οξειδώνουν την αμμωνία να αποτελούν τη μοναδική πηγή δέσμευσης.
Αντί να ερευνήσουν αν αυτοί οι αυτότροφοι οργανισμοί ήταν πιο αποτελεσματικοί σε αυτή τη διαδικασία από όσο νομίζαμε (spoiler: δεν είναι), οι ερευνητές έθεσαν ένα διαφορετικό ερώτημα: Ήταν οι οξειδωτές της αμμωνίας οι μόνοι οργανισμοί ικανοί να δεσμεύουν άνθρακα;
Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, η Santoro και η ομάδα της —συμπεριλαμβανομένης της κύριας συγγραφέως Barbara Bayer από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης— ανέστειλαν τη δράση αυτών των οξειδωτών με τη χημική ουσία φαινυλακετυλένιο. Εάν αυτοί οι αυτότροφοι οργανισμοί αποτελούσαν την κύρια πηγή δέσμευσης, τότε τα ποσοστά αυτά θα έπρεπε να πέσουν δραστικά.
Ο ρόλος των ετερότροφων οργανισμών
Ωστόσο, τα ποσοστά δεν μειώθηκαν όσο αναμενόταν, γεγονός που οδήγησε τους ερευνητές να εξετάσουν το ενδεχόμενο ότι οι μικροβιακοί ετερότροφοι οργανισμοί στον βαθύ ωκεανό πρέπει να παίζουν κάποιο ρόλο.
«Και αυτό είναι πραγματικά ενδιαφέρον επειδή, αν και γνωρίζαμε ότι αυτό αποτελεί μια θεωρητική πιθανότητα, δεν είχαμε στην πραγματικότητα έναν ποσοτικό αριθμό για το ποιο κλάσμα του άνθρακα στον βαθύ ωκεανό δεσμευόταν από αυτούς τους ετερότροφους οργανισμούς έναντι των αυτότροφων. Και τώρα τον έχουμε», δήλωσε η Santaro.
«Το αντιλαμβάνομαι ως την κατανόηση του πώς ακριβώς λειτουργεί η ίδια η βάση του τροφικού πλέγματος στον βαθύ ωκεανό». Παρότι ο ωκεανός απορροφά όσο το δυνατόν περισσότερο άνθρακα, τίποτα δεν προσφέρεται χωρίς αντάλλαγμα.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε νωρίτερα το 2025 ανέφερε ότι ακόμη και υπό ιδανικά κλιματικά σενάρια (όπου η ανθρωπότητα επιτυγχάνει ένα μέλλον με αρνητικό καθαρό αποτύπωμα άνθρακα), ο Νότιος Ωκεανός είναι πιθανό να «αναβλύσει» την πλεονάζουσα θερμότητα σε επίπεδα που προσομοιάζουν την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή για δεκαετίες — ή ακόμα και αιώνες.
Αν και αυτή η «ωκεάνια δυσπεψία» μπορεί να είναι το μέλλον μας, παραμένει πιο ζωτικής σημασίας από ποτέ να προσπαθήσουμε για μια πραγματικότητα ουδέτερου άνθρακα, ώστε να περιορίσουμε τις χειρότερες από αυτές τις κλιματικές συνέπειες.
