Η ιδέα ενός κόσμου χωρίς νέες γεννήσεις μοιάζει με εφιαλτικό σενάριο sci-fi ταινίας. Ωστόσο, ένας επιστήμονας αποκαλύπτει πόσο γρήγορα θα μπορούσε να οδηγηθεί η ανθρωπότητα στην εξαφάνιση, αν ξαφνικά σταματούσαμε να κάνουμε παιδιά — και η απάντηση είναι ακόμη πιο τρομακτική απ’ όσο φαντάζεται κανείς.
Ο καθηγητής ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, Michael Little, επισημαίνει ότι η ανθρωπότητα θα εξαφανιζόταν πιθανότατα σε λιγότερο από 100 χρόνια, καθώς δεν θα υπήρχαν αρκετοί νέοι άνθρωποι σε ηλικία κατάλληλη για εργασία για να κρατήσουν ζωντανό τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Πότε θα κατέρρεε ο πολιτισμός
«Ως καθηγητής ανθρωπολογίας που έχει αφιερώσει την καριέρα του στη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, της βιολογίας και των πολιτισμών, παραδέχομαι ότι δεν θα ήταν καθόλου ευχάριστο θέαμα», γράφει στο The Conversation.
«Είναι πιθανό να μην παραμείνουν πολλοί άνθρωποι ζωντανοί μέσα σε 70 ή 80 χρόνια, αντί για 100, λόγω ελλείψεων σε τρόφιμα, καθαρό νερό, συνταγογραφούμενα φάρμακα και όλα όσα μπορεί κανείς να αγοράσει εύκολα σήμερα και χρειάζεται για να επιβιώσει», εξηγεί ο Michael Little.
«Τελικά, ο πολιτισμός θα κατέρρεε», τονίζει στο άρθρο του.
Ποιες χώρες θα αφανιζόντουσαν πρώτες
Αν η ανθρωπότητα ξαφνικά έχανε την ικανότητα να αναπαράγεται, το τέλος δεν θα ερχόταν από τη μία μέρα στην άλλη.
Ο πληθυσμός της Γης θα μειωνόταν σταδιακά καθώς οι παλαιότερες γενιές θα πέθαιναν χωρίς να αντικατασταθούν.
Χώρες με ήδη γερασμένους πληθυσμούς, όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, θα παρουσίαζαν τις πιο απότομες μειώσεις, ενώ κράτη όπως ο Νίγηρας, όπου η μέση ηλικία είναι μόλις 14,5 έτη, θα διατηρούσαν τον πληθυσμό τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
«Τα τρόφιμα θα γίνονταν δυσεύρετα»
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Little, «τελικά δεν θα υπήρχαν αρκετοί νέοι που να φτάνουν σε ηλικία εργασίας ώστε να κάνουν τις απαραίτητες δουλειές, προκαλώντας την ταχεία κατάρρευση των κοινωνιών σε όλο τον κόσμο».
Προειδοποιεί επίσης ότι «κάποιες από αυτές τις καταρρεύσεις θα αφορούσαν την ικανότητα της ανθρωπότητας να παράγει τροφή, να παρέχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και να κάνει όλα όσα στηριζόμαστε για να ζήσουμε».
Όπως σημειώνει, «τα τρόφιμα θα γίνονταν δυσεύρετα, παρόλο που θα υπήρχαν λιγότερα στόματα να θρέψουν».
Αυτό σημαίνει ότι η κατάρρευση του πολιτισμού πιθανότατα θα οδηγούσε στον αφανισμό της ανθρωπότητας, πολύ πριν οι περισσότεροι προλάβουν να «τερματίσουν την κούρσα» του προσδόκιμου ζωής στη χώρα τους.
Το καταστροφικό σενάριο
Ευτυχώς, όπως διευκρινίζει ο καθηγητής, ένα απότομο σταμάτημα των γεννήσεων είναι «εξαιρετικά απίθανο, εκτός κι αν υπάρξει μια παγκόσμια καταστροφή».
Ένα πιθανό σενάριο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε τέτοια καταστροφή είναι η εξάπλωση μιας εξαιρετικά μεταδοτικής ασθένειας που προκαλεί στειρότητα.
Ωστόσο, οι μελέτες δείχνουν ότι μόνο κάποιοι συγκεκριμένοι ιοί επηρεάζουν σημαντικά τη γονιμότητα των ανδρών -μεταξύ αυτών, ο Ζίκα και ο HIV-, αλλά κανένας δεν προκαλεί στειρότητα σε ποσοστό 100% και οι περισσότεροι έχουν μόνο ήπια επίδραση στη γονιμότητα, όπως μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων.
Έτσι, ένας ιός που να εξαλείφει πλήρως την ικανότητα αναπαραγωγής παραμένει -ευτυχώς- σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Ο ρόλος της υπογεννητικότητας
Αντιθέτως, η προοπτική μιας ραγδαίας γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού λόγω της πτώσης των γεννήσεων είναι μια πολύ πιο άμεση και ανησυχητική απειλή. Ο πληθυσμός της Γης αυξήθηκε ραγδαία τον τελευταίο αιώνα, από 2,1 δισεκατομμύρια το 1930 σε 8,09 δισεκατομμύρια σήμερα.
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να αυξάνεται έως τα μέσα της δεκαετίας του 2080, φτάνοντας στο αποκορύφωμα των 10 δισεκατομμυρίων.
Ωστόσο, παρόλο που η ανθρωπότητα πλησιάζει το μέγιστο πληθυσμιακό της μέγεθος, ο αριθμός των γεννήσεων κάθε χρόνο έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται.
Σε αρκετές χώρες, τα ποσοστά γονιμότητας έχουν πλέον πέσει κάτω από το «ποσοστό αντικατάστασης» των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα που απαιτείται για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός.
Συνδυαστικά με το διαρκώς αυξανόμενο προσδόκιμο ζωής, αυτό σημαίνει ότι η μέση ηλικία σε πολλές χώρες έχει αρχίσει να ανεβαίνει.
Στη Βρετανία, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε πτώση του ποσοστού γονιμότητας στα μόλις 1,44 παιδιά ανά γυναίκα το 2024, σε σύγκριση με τα 2,47 παιδιά ανά γυναίκα της «γενιάς του baby boom» το 1946.
Αυτό οδήγησε σε αύξηση της μέσης ηλικίας, η οποία έφτασε τα 40,7 έτη το 2022, από 39,6 το 2011. Άλλες χώρες αντιμετωπίζουν ακόμα πιο σημαντικές κρίσεις υπογεννητικότητας, γεγονός που εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την οικονομική τους ανάπτυξη.
Η Κίνα, για παράδειγμα, μείωσε τεχνητά τη γονιμότητα μέσω της πολιτικής του «ενός παιδιού» και σήμερα έχει ποσοστό μόλις 1,18 παιδιά ανά γυναίκα, προκαλώντας έντονο προβληματισμό για το πώς θα μπορέσει ένας συρρικνούμενος πληθυσμός εργαζομένων να φροντίσει ένα ολοένα και μεγαλύτερο πλήθος ηλικιωμένων.
«Διατρέχουμε τον κίνδυνο να εξαφανιστούμε»
Παρόλο που η μείωση των γεννήσεων από μόνη της δεν αρκεί για να αφανίσει την ανθρωπότητα, ο καθηγητής Little προειδοποιεί πως ο ανθρώπινος πληθυσμός πρέπει να είναι σε εγρήγορση.
Όπως λέει, «Το είδος μας, Homo Sapiens, υπάρχει τουλάχιστον 200.000 χρόνια. Είναι πολύς καιρός, αλλά όπως όλα τα ζώα στη Γη, διατρέχουμε τον κίνδυνο να εξαφανιστούμε».
Επισημαίνει το παράδειγμα των Νεάντερταλ, ενός κοντινού συγγενικού είδους, που άντεξε περισσότερα από 350.000 χρόνια πριν αρχίσει να φθίνει και τελικά εξαφανιστεί.
Ο καθηγητής προσθέτει: «Μερικοί επιστήμονες έχουν εντοπίσει στοιχεία ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι ήταν πιο επιτυχημένοι στην αναπαραγωγή του πληθυσμού τους από ό,τι οι Νεάντερταλ. Αυτό συνέβη όταν οι Homo sapiens έγιναν πιο ικανοί στο να εξασφαλίζουν τροφή για τις οικογένειές τους και επίσης στο να αποκτούν περισσότερα παιδιά από τους Νεάντερταλ».
