Αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ ανακάλυψαν τα λείψανα μιας έφηβης που είχε ταφεί μπρούμυτα μέσα σε έναν λάκκο στο Ντόρσετ, στη νότια Αγγλία, μια ανακάλυψη που μπορεί να παραπέμπει σε μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες περιπτώσεις ανθρωποθυσίας στη Βρετανίας.
Τι μαρτυρά η ταφή για τα έθιμα της Εποχής του Σιδήρου
Η ταφή, η οποία χρονολογείται περίπου πριν από 2.000 χρόνια, ρίχνει φως στις τελετουργικές πρακτικές της φυλής που ονομαζόταν Durotriges της Εποχής του Σιδήρου, οι οποίοι κατοικούσαν στην περιοχή πολύ πριν από τη ρωμαϊκή κατάκτηση.
Ο σκελετός που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια αδιάλειπτων ανασκαφών σε οικισμό της Εποχής του Σιδήρου, βρέθηκε χωρίς κτερίσματα και σε μια θέση που αποκλίνει έντονα από τα καθιερωμένα ταφικά έθιμα της εποχής.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα χέρια της μπορεί να ήταν δεμένα πριν από το θάνατο. Η ασυνήθιστη στάση και η απουσία προσφορών οδηγούν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι πρόκειται όχι για φυσιολογική ταφή, αλλά για βίαιο ή τελετουργικό θάνατο.
«Φαίνεται να πρόκειται για μια εκτέλεση που πραγματοποιήθηκε με θεατρικό τρόπο», δήλωσε ο Δρ. Miles Russell, καθηγητής Προϊστορικής και Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ.
Ο Russell ηγείται του μακροπρόθεσμου Προγράμματος Durotriges του πανεπιστημίου, το οποίο έχει αφιερώσει πάνω από μια δεκαετία στη μελέτη των προ-ρωμαϊκών κοινοτήτων της νότιας Βρετανίας. Πρόσθεσε ότι η στάση και το πλαίσιο της ταφής παραπέμπουν σε μια σκόπιμη πράξη τιμωρίας ή θυσίας.
Ένα σοκαριστικό εύρημα στην κάμερα
Η ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε όσο φοιτητές και εθελοντές του Πανεπιστημίου του Μπόρνμουθ κινηματογραφούσαν ένα επεισόδιο του «Sandi Toksvig’s Hidden Wonders», μιας νέας σειράς του Channel 4, που εξερευνά τα αρχαία μυστήρια της Βρετανίας.
Μαζί με τη δημοσιογράφο και απόφοιτη αρχαιολογίας Sandi Toksvig, η ομάδα εντόπισε τόσο οικιστικά κατάλοιπα όσο και ένα μικρό νεκροταφείο που ανήκε στους Δουροτρίγες. Εκτός από μια ματιά στην καθημερινή ζωή της Εποχής του Σιδήρου, η ανακάλυψη φαίνεται να αποκαλύπτει μια σκοτεινή πλευρά τελετουργικού θανάτου.
Η Toksvig, η οποία σπούδασε Αρχαιολογία και Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ πριν από περισσότερα από σαράντα χρόνια, χαρακτήρισε το εύρημα «βαθιά συγκινητικό» και «ανατριχιαστικό».
Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής παρατήρησε αρκετά προσωπικά αντικείμενα — χάλκινες πόρπες, ένα βραχιόλι από μπρούντζο και μια χτένα από οστό — πολλά από τα οποία συνδύαζαν ρωμαϊκή τεχνική με παραδοσιακά στοιχεία της Εποχής του Σιδήρου.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι αυτός ο συνδυασμός πολιτισμικών επιρροών αποκαλύπτει μια κοινωνία σε μεταβατικό στάδιο, στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην παράδοση και την επερχόμενη ρωμαϊκή επιρροή.
Ποιοι ήταν οι Δουροτρίγες
Η ομάδα ακόμη, έφερε στο φως κατοικίες και ένα μικρό νεκροταφείο που ανήκε στους Δουροτρίγες. Οι Δουροτρίγες ήταν άτομα μιας φυλής που ζούσε στην περιοχή του σημερινού Ντόρσετ – υποδεικνύει ότι διαβίωναν σε συνθήκες μητροτοπικότητας ή μητροτοπικής διαμονής («matrilocality).
Δηλαδή, σε αντίθεση με τις περισσότερες αρχαίες ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπου οι νύφες μετακινούνταν στις κοινότητες των συζύγων τους, οι γυναίκες Δουροτρίγες, παρέμεναν στη γη των προγόνων τους, ενώ ήταν οι άνδρες τους εκείνοι που έπρεπε να ενταχθούν στις δικές τους οικογένειες.
Στοιχεία τελετουργικής θανάτωσης
Μέχρι στιγμής, η τοποθεσία στο Ντόρσετ έχει αποδώσει τρεις ταφές με το πρόσωπο προς τα κάτω, καθεμία από τις οποίες ανήκει σε νεαρές γυναίκες. Μια, που ανακαλύφθηκε το 2010, έφερε ίχνη κοψίματος στον λαιμό, και μια άλλη-που βρέθηκε το 2024-είχε σημάδια ενδείξεις τραυματισμών στα χέρια και στον κορμό. Ένα τέτοιο μοτίβο εγείρει ανησυχητικά ερωτήματα: Στοχοποιούνταν συγκεκριμένα οι γυναίκες για τελετουργικές εκτελέσεις;
Ποιες κοινωνικές ή πνευματικές πεποιθήσεις μπορούσαν να δικαιολογήσουν τέτοιες πράξεις; Ενώ η ομάδα δεν έχει ακόμη επιβεβαιώσει την ακριβή αιτία θανάτου για τον πιο πρόσφατο σκελετό, οι προσεχείς αναλύσεις DNA και ισοτόπων στοχεύουν να αποκαλύψουν στοιχεία σχετικά με την καταγωγή, τη διατροφή και την υγεία της νεαρής γυναίκας.
Αυτές οι μελέτες θα μπορούσαν επίσης να αποκαλύψουν εάν τα θύματα ήταν ντόπιοι ή ξένοι που μεταφέρθηκαν στην περιοχή για τελετουργικούς σκοπούς.
Μητρογραμμικές Κοινωνίες στη Βρετανία της Εποχής του Σιδήρου
Οι αδιάλειπτες έρευνες DNA έχουν ήδη προσφέρει πρωτοποριακές γνώσεις για την κοινότητα των Δουροτριγών. Τα γενετικά δεδομένα δείχνουν ότι η φυλή ήταν μητριαρχική -μια κοινωνία όπου η κληρονομιά και η καταγωγή διαιωνίζονταν μέσω των γυναικών.
Αυτό αμφισβητεί μακροχρόνιες αντιλήψεις σχετικά με τους ρόλους των φύλων στην προϊστορική Ευρώπη και ευθυγραμμίζεται με ορισμένες αρχαίες ρωμαϊκές πηγές που περιέγραφαν τις Κέλτισσες ως ισχυρές ιδιοκτήτριες γης και ηγέτιδες.
Σύμφωνα με τον Δρ. Russell, «Αυτή είναι η πρώτη φορά που τεκμηριώνονται στοιχεία μητριαρχικών κοινωνιών στην προϊστορία της Δυτικής Ευρώπης». Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι άνδρες συχνά μετανάστευαν για να ζήσουν με τις οικογένειες των συζύγων τους, ενισχύοντας την κεντρική θέση των γυναικών τόσο στην οικογενειακή όσο και στη φυλετική ζωή. Εάν αυτό αληθεύει, η συχνή παρουσία γυναικών σε αυτές τις τελετουργικές δολοφονίες θα μπορούσε να υπονοεί σύνθετες πνευματικές ή πολιτικές δυναμικές εντός της κοινωνίας των Δουροτριγών.
Ξετυλίγοντας ένα μυστήριο 2.000 ετών
Για τους αρχαιολόγους, η ανασκαφή στο Ντόρσετ δεν είναι απλώς μια μελέτη αρχαίων οστών – είναι ένα παράθυρο στις πεποιθήσεις, τους φόβους και τις κοινωνικές δομές ενός χαμένου προ πολλού πολιτισμού.
Η αντιπαράθεση καθημερινών αντικειμένων με βίαιες ταφές αντανακλά έναν λαό που πάλευε να διαμορφώσει την ταυτότητά του, ανάμεσα στην παράδοση, την εξουσία και τη θρησκευτική πίστη, στο κατώφλι της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Καθώς η ομάδα του Πανεπιστημίου του Μπόρνμουθ συνεχίζει να εξετάζει την τοποθεσία, το ερώτημα παραμένει: Ήταν ο θάνατος του κοριτσιού μια πράξη θυσίας, εκτέλεσης ή και των δύο;
Όποια κι αν είναι η απάντηση, η ανακάλυψη υπογραμμίζει τη διαρκή σημασία της αρχαιολογίας στην αποκάλυψη των ανθρώπινων ιστοριών που είναι θαμμένες κάτω από το έδαφος της Βρετανίας—ιστορίες που, δύο χιλιετίες αργότερα, εξακολουθούν να έχουν τη δύναμη να σοκάρουν, να συγκινούν και να πυροδοτούν τη φαντασία.
