Το πρόσωπο που θα κυβερνήσει την Τουρκία και ο τρόπος που θα κυβερνηθεί η χώρα, δηλαδή το προς τα πού θα κατευθυνθεί η οικονομία και ποια μορφή θα έχει η εξωτερική πολιτική της, είναι μερικά από τα διακυβεύματα του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών, που θα γίνει την Κυριακή, 28 Μαΐου.
Ο τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει στόχο να παρατείνει την κυριαρχία του για μια τρίτη πενταετία, με τα προγνωστικά να είναι υπέρ του στο δεύτερο γύρο της ψηφοφορίας, αφού τερμάτισε στον πρώτο γύρο μπροστά από τον αντίπαλό του, τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ήδη ενισχυμένος από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που κέρδισαν το ισλαμιστικών καταβολών κόμμα του, το AKP, και οι σύμμαχοί του στις εθνικές εκλογές της 14ης Μαΐου, ο Ερντογάν ενισχύθηκε επιπλέον την περασμένη Δευτέρα με την ανακοίνωση της υποστήριξης από τον εθνικιστή πολιτικό Σινάν Ογάν, ο οποίος είχε έρθει τρίτος στον πρώτο γύρο. Ο αντίπαλός του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος επίσης εξασφάλισε την στήριξη ενός άλλου ακροδεξιού ηγέτη, εκπροσωπεί μία συμμαχία έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, μεγαλύτερο κόμμα της οποίας είναι το κόμμα του, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP).
Ο Ερντογάν
Μακροβιότερος ηγέτης της σύγχρονης Τουρκίας, ο Ερντογάν είναι στην πατρίδα του ο πρωταθλητής της θρησκευτικής ευσέβειας και των χαμηλών τραπεζικών επιτοκίων, παρά τον πληθωρισμό, ενώ επιδιώκει να εδραιώσει και την χώρα ως περιφερειακή δύναμη με αυξημένη επιρροή και να εκτονώσει την ένταση στις σχέσεις της χώρας του (μέλους του ΝΑΤΟ), με τη Δύση. Ο Ερντογάν είναι ο πιο ισχυρός ηγέτης που είχε ποτέ η Τουρκία μετά την ίδρυση της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας πριν από έναν αιώνα από τον Μουσταφά Κεμάλ και, μαζί με το κόμμα του, το AKP, έχει απομακρύνει το τουρκικό κράτος από τον κοσμικό χαρακτήρα που του είχε δώσει ο ιδρυτής του.
Ο Ερντογάν άλλαξε και το πολίτευμα, κάνοντας την Τουρκία προεδρική δημοκρατία, με τον πρόεδρο να εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Έχτισε ένα φαραωνικό προεδρικό μέγαρο με 1000 δωμάτια, στο οποίο στεγάζεται η Τουρκική Προεδρία, στις παρυφές της Άγκυρας και καθορίζει προσωπικά την πολιτική σε ό,τι αφορά την οικονομία, την ασφάλεια, τις εσωτερικές και τις διεθνείς υποθέσεις. Οι επικριτές του λένε ότι ο Ερντογάν έχει φιμώσει τους διαφωνούντες, έχει διαβρώσει τα δικαιώματα και έχει θέσει υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης το δικαστικό σύστημα, μια κατηγορία την οποία αρνούνται αξιωματούχοι, οι οποίοι υποστηρίζουν πως η κυβέρνηση του Ερντογάν προστάτευσε τους πολίτες έναντι απειλών για την ασφάλεια, περιλαμβανομένης μιας απόπειρας πραξικοπήματος το 2016.
Οικονομολόγοι λένε πως οι εκκλήσεις του Ερντογάν για χαμηλά επιτόκια αύξησαν πέρυσι τον πληθωρισμό στο 85%, το υψηλότερο επίπεδό του εδώ και 24 χρόνια, και μείωσαν την ισοτιμία της λίρας στο ένα δέκατο της αξίας της έναντι του δολαρίου κατά την τελευταία δεκαετία.
Η τουρκική ισχύς
Υπό τον Ερντογάν, η Τουρκία έχει προχωρήσει σε επίδειξη στρατιωτικής ισχύος τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και πέραν αυτής, με τέσσερις επιδρομές στο έδαφος της Συρίας, και με σειρά επιθετικών ενεργειών διεξάγοντας εναντίον βάσεων Κούρδων μαχητών μέσα στο Ιράκ. Επίσης η Τουρκία έχει στείλει στρατιωτικές αποστολές στην Λιβύη και στο Αζερμπαϊτζάν. Η Τουρκία είχε επίσης μια σειρά διπλωματικών συγκρούσεων με περιφερειακές δυνάμεις, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ, ενώ είναι σε μια μόνιμη αντιπαράθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην ανατολική Μεσόγειο. Υπενθυμίζεται ότι μεγάλο κομμάτι στη βόρεια Κύπρο τελεί υπό τουρκική κατοχή από το 1974, μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Πάντως πριν από δύο χρόνια επιδίωξε να προσεγγίσει κάποιους από τους αντιπάλους της.
Η αγορά από τον Ερντογάν ρωσικών συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας (S-400) προκάλεσε κυρώσεις από τη βιομηχανία όπλων των ΗΠΑ. H προσέγγισή του στον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, κυρίως μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έκανε τους επικριτές να αμφισβητήσουν τη δέσμευση της Τουρκίας στη δυτική συμμαχία του ΝΑΤΟ. Οι αντιρρήσεις της Άγκυρας στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ προκάλεσαν επίσης εντάσεις.
Ωστόσο η Τουρκία μεσολάβησε για να βρεθεί μια συμφωνία και να επαναληφθούν οι εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών, και κάποιων ρωσικών προϊόντων, υπογραμμίζοντας τον εν δυνάμει ρόλο που διεκδικεί ο Ερντογάν, για την Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη, με το βλέμμα στραμμένο στις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Δεν είναι σαφές αν ένας διάδοχός του θα διατηρήσει για την Τουρκία στη διεθνή σκηνή το προφίλ. που εκείνος δημιούργησε και αυτό έχει φροντίσει να να το υπογραμμίζει στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του.
Η αντιπολίτευση
Δύο κύρια αντιπολιτευόμενα κόμματα, το κοσμικής κατεύθυνσης Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το κεντροδεξιό εθνικιστικό Κόμμα Ιγί, έχουν συμμαχήσει με τέσσερα μικρότερα κόμματα, στη βάση ενός προγράμματος που θα ανατρέψει πολλές από τις πολιτικές που φέρουν την υπογραφή του Ερντογάν. Η εξακομματική συμμαχία έχει δεσμευτεί να αποκαταστήσει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και να αλλάξει την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του Ερντογάν. Έχει δεσμευτεί να αλλάξει το πολίτευμα σε κοινοβουλευτική δημοκρατία (δηλαδή να επαναφέρει το παλιό) και να στείλει τους Σύρους πρόσφυγες πίσω στην πατρίδα τους. Ωστόσο η αντιπολίτευση δεν έχει την απαιτούμενη από το Σύνταγμα πλειοψηφία για να αλλάξει το πολίτευμα.
Τα έξι κόμματα έχουν υποσχεθεί να βελτιώσουν τις σχέσεις με τους δυτικούς συμμάχους, περιλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, και να επαναφέρουν την Τουρκία στο πρόγραμμα του μαχητικού αεριωθουμένου πέμπτης γενιάς, F-35, από το οποίο η χώρα αποκλείστηκε αφού αγόρασε ρωσικά πυραυλικά συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας. Αναλυτές πιστεύουν πως οι πολιτικές που υπόσχεται η αντιπολίτευση μπορούν να τονώσουν τις ξένες επενδύσεις.
Ο Ερντογάν υποστήριξε τις προσπάθειες ανατροπής του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, οι οποίες απέτυχαν, ενώ φιλοξενεί τουλάχιστον 3,6 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, οι οποίοι δεν είναι πλέον καθόλου ευπρόσδεκτοί σε μια περίοδο οικονομικών δυσχερειών για την Τουρκία. Για την φιλοξενία τους ο Ερντογάν εξασφαλίζει συνεχώς ευρωπαϊκή βοήθεια. Επιδιώκοντας να πάρει μια ώθηση στον δεύτερο γύρο από εθνικιστές ψηφοφόρους, τις δύο τελευταίες εβδομάδες ο Κιλιτσντάρογλου έχει οξύνει τον αντιμεταναστευτικό τόνο του υποσχόμενος τον επαναπατρισμό των προσφύγων μεταναστών.
Πόσο αμφίρροπη είναι η κούρσα;
Ο Κιλιτσντάρογλου έλαβε το 44,9% των ψήφων στον πρώτο γύρο, σε σύγκριση με το 49,5% του Ερντογάν. Το ποσοστό του απερχόμενου προέδρου αντανακλά μια σταθερή υποστήριξη, παρά τη βαθιά κρίση του κόστους ζωής και παρά τις δημοσκοπήσεις που είχαν δείξει ότι προηγείται ο Κιλιτσντάρογλου. Οι δημοσκόποι επισήμαναν αργότερα μια απροσδόκητη αύξηση της εθνικιστικής ψήφου στην κάλπη για να εξηγήσουν την διαφορά του αποτελέσματος από τις δημοσκοπήσεις. Ο Ερντογάν έχει υποστηρίξει πως μια ψήφος υπέρ του θα εξασφαλίσει σταθερότητα, αφού η συμμαχία του έχει ήδη εξασφαλίσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Η σύγκρουση της Τουρκίας με το μαχητικό Κόμμα Κούρδων Εργατών (PKK), που διαρκεί ήδη τέσσερις δεκαετίες, ήταν ένας παράγοντας κατά την προεκλογική εκστρατεία, που επέδρασε στην διαμόρφωση του αποτελέσματος, όπως και ο ρόλος του κύριου φιλοκουρδικού πολιτικού κόμματος. Ενώ δεν συμμετείχε στη συμμαχία της αντιπολίτευσης, το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) είναι σφόδρα αντίθετο στον Ερντογάν, μετά την σκληρή κατασταλτική πολιτική στα μέλη του από την κυβέρνηση Ερντογάν τα τελευταία χρόνια, και πλέον υποστηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου, παρά τις δεδηλωμένες με το κόμμα του διαφορές απόψεων.
Οι επιθέσεις του Ερντογάν εναντίον του Κιλιτσντάρογλου περιέλαβαν κατηγορίες, χωρίς αποδείξεις, ότι υποστηρίζεται από το PKK, το οποίο διεξάγει ένοπλη εξέγερση από τα χρόνια του 1980, στη διάρκεια της οποίας έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι. Ο Κιλιτσντάρογλου έχει αρνηθεί τις κατηγορίες.
