Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα Λύστρα, την αρχαία πόλη που αναφέρεται στη Βίβλο ως το μέρος που επισκέφθηκε ο Απόστολος Παύλος, έφεραν στο φως στοιχεία της εποχής των Σελτζούκων. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τιρκουάζ χάντρες – πρόδρομους του ματιού, μέσα σε παιδικούς τάφους.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ανακάλυψη αποτελεί μια πολιτιστική γέφυρα – που μαρτυρά πως συνυπήρχαν οι πεποιθήσεις των Σελτζούκων Τούρκων με τις προγενέστερες παραδόσεις της Ανατολίας.
Οι τιρκουάζ χάντρες είναι η αρχική μορφή των σημερινών συμβόλων nazar boncuğu, που είναι συνυφασμένο με την τούρκικη ταυτότητα – το αντίστοιχο “μάτι” που προστατεύει από το μάτιασμα.
Επικεφαλής των ανασκαφών είναι ο καθηγητής İlker Mete Mimiroğlu από το πανεπιστήμιο Necmettin Erbakan, οι οποίες διεξάγονται στο πλαίσιο του προγράμματος “Κληρονομιά για το Μέλλον”, με την υποστήριξη κοινότητας του Ικονίου και της Μέραμ.
Κοντά στο σημερινό χωριό Χατίν Σεράι στο Ικόνιο, τα Λύστρα είναι γνωστά από τις Πράξεις των Αποστόλων, ως ένα από τα σημαντικότερα μέρη που επισκέφθηκε ο Απόστολος Παύλος.
Τα Λύστρα ιδρύθηκαν ως ρωμαϊκή αποικία στη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Αυγούστου και εξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες περιοχές της Λυκαονίας. Ο Απόστολος Παύλος της έδωσε διαχρονική φήμη όταν μαζί με τον Βαρνάβα, τον πρώτο αιώνα μ.Χ. πήγαν στα Λύστρα, στη ρωμαϊκή επαρχία της Γαλατίας, αφού αναγκάστηκαν να φύγουν από το Ικόνιο εξαιτίας μιας απόπειρας λιθοβολισμού σε βάρος τους.
Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, όταν ο Παύλος θεράπευσε έναν εκ γενετής κουτσό, τα πλήθη συμπέραναν ότι αυτός και ο Βαρνάβας ήταν ενσαρκωμένοι θεοί—ο Ερμής και ο Δίας.
Μάλιστα μόλις και μετά βίας κατάφεραν να αποτρέψουν τα πλήθη από το να θυσιάσουν σε αυτούς.
“Ο Απόστολος Παύλος επισκέφθηκε τρεις φορές τα Λύστρα”, εξηγεί ο Mimiroğlu. “Η περιοχή έγινε ένα από τα πρώτα κέντρα του Χριστιανισμού στην Ανατολία και αργότερα, στη Βυζαντινή περίοδο, έγινε έδρα του επισκόπου”.
Οι τέσσερις φάσεις της εκκλησίας του επισκόπου
Οι ανασκαφές εστιάζουν σε μια μεγάλη δομή, η οποία έχει ταυτοποιηθεί ως η Επισκοπική Εκκλησία της πόλης, στην οποία οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στοιχεία τεσσάρων διακριτών κατασκευαστικών φάσεων.
“Η πρώτη φάση κατασκευής, ήταν μια πλούσια διακοσμημένη βασιλική με ξύλινη οροφή και χρυσοποίκιλτα μωσαϊκά από τον 6ο έως τον 8ο αιώνα μ.Χ.”, εξηγεί ο Mimiroğlu.
“Ανακαλύψαμε ίχνη μιας μεγάλης πυρκαγιάς, η οποία μάλλον συνδέεται με τις πρώιμες ισλαμικές επιδρομές. Οι πειραματικές αναλύσεις θα δείξουν την ένταση της φωτιάς” πρόσθεσε.
Τάφοι των Σελτζούκων και τιρκουάζ χάντρες
Στους αιώνες που ακολούθησαν, η ερειπωμένη εκκλησία ξαναχτίστηκε εν μέρει, ως μικρότερο παρεκκλήσι, στο οποίο ξαναχρησιμοποιήθηκαν πέτρες από παλιότερες, ρωμαϊκές δομές.
Στη διάρκεια των ανασκαφών, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν και δύο νομίσματα των Σελτζούκων γύρω από 40 τάφους, ανάμεσα στους οποίους δύο παιδικοί τάφοι με τις τιρκουάζ χάντρες από πηλό.
“Τα ευρήματα μαρτυρούν ότι το παρεκκλήσι χρησιμοποιήθηκε από τις χριστιανικές κοινότητες που έζησαν υπό τη Δυναστεία των Σελτζούκων”, εξηγεί ο Mimiroğlu.
“Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το τιρκουάζ – χαρακτηριστικό του πολιτισμού των Τούρκων. Στην αρχαιότητα το μοτίβο της κυκλικής κουκκίδας, συμβόλιζε την προστασία από το κακό.
Στην ανακάλυψη, βλέπουμε το μοτίβο να ενσωματώνεται στον πολιτισμό των Σελτζούκων Τούρκων, το οποίο εξελίχθηκε στο σημερινό μάτι των Τούρκων, το nazar boncuğu”, το αντίστοιχο μάτι για προστασία από το μάτιασμα.
Στοιχεία που μαρτυρούν την ανεκτικότητα των Σελτζούκων
Οι ανακαλύψεις τονίζουν τη θρησκευτική συνύπαρξη υπό τη Δυναστεία των Σελτζούκων. “Όταν τον έλεγχο της περιοχής άδραξαν οι Σελτζούκοι, δεν εξαφανίστηκαν οι τοπικοί πληθυσμοί”, σημείωσε ο Mimiroğlu.
“Αντίθετα, συνέχισαν τη ζωή τους σε διάχυτο πνεύμα ανεκτικότητας – μια συνέχεια που μαρτυρούν σιωπηρά τα τεχνουργήματα”.
