Ο σύγχρονος τρόπος ζωής καθώς και η γρήγορη και απαιτητική καθημερινότητα έχουν καταστήσει την ψυχική υγεία ένα από τα βασικότερα αγαθά που χρήζει φροντίδας.
Οι ορισμοί που έχουν δοθεί για την ψυχική υγεία είναι αρκετοί και πολυδιάσταστοι, αλλά ένα από τα βασικότερα πράγματα που την χαρακτηρίζουν είναι το πείσμα του ατόμου να παλεύει για τις συνθήκες βελτίωσης της ζωή του ακόμα και αν έχει μια πολύ δύσκολη καθημερινότητα που το φέρνει αντιμέτωπο με πολλές αντιξοότητες, όπως τόνισε ο ψυχολόγος Αλέξανδρος Μοροχλιάδης, μέλος της διεπιστημονικής ομάδας του ΚΜΟΠ, του Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, που διαχειρίζεται το πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης για την πανδημία Covid – 19 «Κανένας/Καμία μόνος/μόνη στην πανδημία» και πραγματοποίησε webinar για την ψυχική υγεία με τίτλο: «Ψυχική υγεία στις μέρες μας; Κι όμως, γίνεται!».
Συμπτώματα
Όπως τονίστηκε πολλοί έχουν πλέον συμπτώματα ψυχικής δυσφορίας και εξάντλησης καθημερινά που θα έπρεπε να τους προβληματίζουν αλλά συχνά δεν τα παρατηρούν μέσα στη δίνη των επαναλαμβανόμενων δυσκολιών. Και τα συμπτώματα αυτά γίνονται ακόμα πιο έντονα σε περιόδους κρίσης, όπως είναι η περίοδος της πανδημίας.
Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ψυχολόγος Χαρούλα Τσατσάνη, τέτοιου είδους συμπτώματα είναι το «άγχος όταν το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με κάποιο σημαντικό γεγονός και δυσκολεύεται να το διαχειριστεί. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί και σωματικά (ταχυπαλμία, δύσπνοια κλπ), η απώλεια ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες (εργασία, άθληση, προσωπική ζωή), κυκλοθυμία και ευερεθιστότητα, η κοινωνική απόσυρση, μείωση κοινωνικών συναναστροφών, η αδιαφορία για τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω μου, η απαισιοδοξία, ανησυχία πως κάτι αρνητικό θα συμβεί, το καταθλιπτικό συναίσθημα, σκέψεις, να βλάψω τον εαυτό μου ή κάποιον άλλον, η διαρκής κόπωση και εξάντληση, η αϋπνία ή υπερυπνία, οι σωματικοί πόνοι, οι στομαχικές και γαστρεντερικές ενοχλήσεις, η απώλεια σεξουαλικής διάθεσης, υπερβολική ή ελάχιστη κατανάλωση τροφής και οι δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη μνήμη».
Ψυχική εξάντληση: Τα βασικά σημάδια
Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά συχνά αποδίδονται αλλού ή υποτιμώνται επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο την ψυχική υγεία του ατόμου. Και καθώς οι καταστάσεις άγχους εξελίσσονται, τα προβλήματα της ψυχικής υγείας συσσωρεύονται και γίνονται ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα, γιατί έτσι φτάνει κάποιο στα όρια της ψυχικής εξάντλησης.
«Ορισμένα βασικά σημάδια ψυχικής εξάντλησης που μαρτυρούν ότι το άτομο φτάνει στα όρια του, είναι τα εξής: Αρχικά, το άτομο νιώθει συνεχή θυμό. Ο θυμός μπορεί να αποτελεί ένα φυσιολογικό συναίσθημα το οποίο μπορεί να νιώθει το άτομο, ωστόσο, υπάρχουν φορές που το άτομο μπορεί να βιώνει μια διαρκή ένταση η οποία σχετίζεται με διάφορους τομείς της ζωής του. Αυτό ίσως αποτελεί ένα σημάδι ότι θα πρέπει να κάνουμε ένα “διάλειμμα”, προκειμένου να κατανοήσουμε το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε και να μπορέσουμε να προσφέρουμε την κατάλληλη βοήθεια στον εαυτό μας για να καταφέρει να αντιμετωπίσει την πίεση που βιώνει», τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κοινωνικός λειτουργός, Χρήστος Κωστικίδης και προσθέτει: «Σε περιόδους που βιώνουμε έντονη συναισθηματική και ψυχολογική δυσφορία είναι δύσκολο να νιώσουμε ευχαρίστηση για τα επιτεύγματα μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να συνεχίζουμε να πιέζουμε τους εαυτούς μας ακόμη περισσότερο, για να επιτύχουμε στους στόχους ή τις υποχρεώσεις μας. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουμε να πιεζόμαστε ακόμα περισσότερο σε σημείο που εξαντλούμε τα προσωπικά μας αποθέματα και μειώνεται η παραγωγικότητα μας. Τέλος, με βάση τις εργασιακές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στη σύγχρονη εποχή, το φαινόμενο της εργασιακής εξουθένωσης (burn out) αποτελεί ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι και συνεχώς αναπτύσσεται σε όλο και περισσότερους τομείς εργασίας. Η εργασιακή εξουθένωση μπορεί να περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες απουσίες, η καθυστέρηση, η μειωμένη παραγωγικότητα και η χαμηλή απόδοση. Αυτά δεν αποτελούν ενδείξεις ότι δεν προσπαθείτε αρκετά σκληρά, αλλά ότι έχετε προσπαθήσει πάρα πολύ σκληρά, για πολύ καιρό και πρέπει να κάνετε ένα βήμα πίσω, ακόμα κι αν αυτό είναι προσωρινό».
Πώς να θωρακίσετε την ψυχική σας υγεία
Σχετικά με το τι μπορεί να γίνει για να θωρακιστεί η ψυχική υγεία σε περιόδους κρίσης και όχι μόνο, η ψυχολόγος Μαριννέτα Κρητικού λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι υπάρχουν καλές πρακτικές που εάν ενσωματώσουμε στην καθημερινότητά μας, μας βοηθούν να «χτίζουμε» την ψυχική μας υγεία και συνεπώς να είμαστε περισσότερο θωρακισμένοι και σε δύσκολες περιόδους.
Μερικές από αυτές είναι:
- Προγραμματισμός ατομικών αναγκών: Αντί να αναβάλλω πράγματα που έχουν να κάνουν με την αυτοφροντίδα μου (πχ. ραντεβού σε γιατρό, συμμετοχή σε ομάδα χορού κλπ), επειδή δεν τα εντάσσω πρακτικά στο καθημερινό μου πρόγραμμα, μπορώ να τα υλοποιήσω, πάντα βάσει προτεραιοτήτων και βήμα-βήμα (πχ. Πρώτα χρειάζεται να κάνω ένα τηλεφώνημα και να κλείσω ραντεβού).
- Διατήρηση κοινωνικών επαφών: Προσπαθώ να μην αμελώ την ανάγκη μου για κοινωνικές συναναστροφές και να την κάνω κομμάτι του εβδομαδιαίου προγράμματός μου. Έστω και λίγα λεπτά να αφιερώσω σε μια κουβέντα από κοντά ή τηλεφωνικά με έναν φίλο με ωφελεί συναισθηματικά και ψυχικά, καθώς και μου δίνει δύναμη να συνεχίσω την απαιτητική μου ρουτίνα.
- Φροντίζω τη σωματική μου ευεξία: Όσο είναι δυνατόν λαμβάνω σταθερά και υγιεινά γεύματα τη μέρα, προσπαθώ να μην καταφεύγω στο αλκοόλ και σε ανθυγιεινές συνήθειες σε δύσκολες περιόδους καθώς μακροπρόθεσμα επιβαρύνουν την ψυχική μου υγεία, φροντίζω να εντάσσω ελαφριάς μορφής άσκηση στην καθημερινότητά μου.
- Επαρκής ύπνος: Φροντίζω να έχω σταθερές ώρες που κοιμάμαι και ξυπνάω και έναν ικανοποιητικό σε διάρκεια ύπνο. Σε δύσκολες περιόδους που δεν μου είναι εύκολο να κοιμηθώ, μπορώ να δοκιμάσω πρακτικές όπως η εστίαση στην αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, ο διαλογισμός κά. Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη σωματική και για την ψυχική μου υγεία.
- Ενσυνειδητότητα: Εκπαιδεύω το μυαλό μου να εστιάσει στο τώρα, συγκεντρώνομαι στην ενασχόληση που υλοποιώ τη δεδομένη στιγμή, παρατηρώ τις κινήσεις και την αναπνοή μου, χαλαρώνω τους μύες. Αποφεύγω να αναλώνομαι σε σκέψεις μελλοντικές και σε πράγματα που δεν είναι στον έλεγχο μου και επανέρχομαι στο παρόν. Εάν με βοηθά, μπορώ να χρησιμοποιήσω βίντεο ή ηχητικά αρχεία διαλογισμού που θα με καθοδηγήσουν να χαλαρώσω.
- Διατηρώ τη ρουτίνα μου: Φροντίζω να κοιμάμαι και να ξυπνάω ίδια ώρα, να έχω σταθερές ώρες μες τη μέρα που ασχολούμαι με την εργασία, με την ατομική φροντίδα, με τις εργασίες του σπιτιού και άλλες υποχρεώσεις. Αν εργάζομαι από το σπίτι φροντίζω να μην ξεπερνάω το ωράριο εργασίας μου και να έχω έναν συγκεκριμένο χώρο στον οποίο εργάζομαι.
- Γίνομαι δημιουργικός: Δεν παραλείπω να εντάσσω στην καθημερινότητά μου δραστηριότητες που μου προσφέρουν ευχαρίστηση, καθώς και να μετατρέπω εργασίες που δεν μου είναι και τόσο ευχάριστες σε πιο διασκεδαστικές, πχ. Βάζω την αγαπημένη μου μουσική για να καθαρίσω ή να μαγειρέψω.
- Μιλώ για αυτά που με απασχολούν: Όταν μοιράζομαι το βάρος μου, μπορώ να εκπλαγώ από τα αποτελέσματα. Από εκεί που δεν το περιμένω μπορεί να λάβω μια πολύ παρηγορητική κουβέντα, ή και απλώς ανακούφιση συζητώντας για αυτό που με δυσκολεύει. Αν δεν έχω υποστηρικτικό δίκτυο, δεν διστάζω να αναζητήσω βοήθεια από έναν ειδικό.
«Είναι καλό να μην περιμένω περιόδους κρίσεις, ώστε να ενεργοποιήσω μηχανισμούς που θα με κάνουν να αντέξω, αλλά να φροντίζω καθημερινά για την ψυχική μου υγεία ώστε όταν το χρειαστώ να είμαι ψυχικά ανθεκτικός και να ανταπεξέλθω θριαμβευτικά», καταλήγει η κ. Κρητικού.