Σε δημόσια διαβούλευση (http://www.opengov.gr/minenv/?p=11116) δόθηκε σήμερα το νέο επικαιροποιημένο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) για τη δεκαετία 2020-2030, που επιδιώκει την προσέγγιση της Ελλάδας με την Ευρώπη όσον αφορά τις επιδόσεις της στον τομέα αυτό. Η δημόσια διαβούλευση θα διαρκέσει έως τις 21 Αυγούστου.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε: «Στη διαχείριση των απορριμμάτων βρισκόμαστε ακόμα στον 19ο αιώνα! Γι’ αυτό και προσπαθούμε να κάνουμε σε 4 χρόνια ό,τι δεν έγινε σε δεκαετίες. Με τον «οδικό χάρτη» του νέου ΕΣΔΑ διαμορφώνουμε το κατάλληλο πλαίσιο –υιοθετώντας καλές ευρωπαϊκές πρακτικές- για μια σύγχρονη και ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων, ώστε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος το ταχύτερο δυνατό. Ήδη κάνουμε ένα σημαντικό βήμα, με τη δημοπράτηση 17 Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων σε όλη την Ελλάδα έως το τέλος του έτους. Θέλουμε να μειωθούν οι ποσότητες των απορριμμάτων που οδηγούνται σε ταφή στο 10% στο τέλος της δεκαετίας, από το απογοητευτικό 80% σχεδόν που βρισκόμαστε σήμερα. Θέλουμε να κάνουμε άλμα στην ανακύκλωση. Επιβάλλεται να πάψουμε να είμαστε ουραγοί σε αυτά τα ζητήματα, όχι μόνο για να είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας έναντι στην ΕΕ αλλά και για να προστατεύσουμε το περιβάλλον. Είναι μια προσπάθεια που έχει να κάνει και με το εθνικό μας φιλότιμο».
Ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων Μανώλης Γραφάκος πρόσθεσε: «Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων για την επόμενη δεκαετία αποτυπώνει την ισχυρή βούλησή μας να προσαρμοστούμε ως χώρα στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης στη διαχείριση των αποβλήτων μας. Είναι το σχέδιό μας για να πετύχουμε το αυτονόητο, δηλαδή να προστατεύουμε το περιβάλλον από ταφή αποβλήτων και ταυτόχρονα να ανακυκλώνουμε τα απόβλητά μας και να παράγουμε ενέργεια από αυτά. Μπαίνουμε στη λογική της κυκλικής οικονομίας, που είναι ένας σύγχρονος τρόπος συνύπαρξης με τη φύση, έχοντας ως πυξίδα ότι το τρίπτυχο οικονομία, ανακύκλωση και σύγχρονη διαχείριση των απορριμμάτων δημιουργεί και νέες θέσεις εργασίας».
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επέσπευσε τη διαδικασία έγκρισης του νέου ΕΣΔΑ, λόγω της αποτυχίας συμμόρφωσης με τους στόχους του προηγούμενου Σχεδίου, που χρονολογείται από το Δεκέμβριο του 2015. Μεταξύ άλλων, το ΕΣΔΑ 2015-2020 προέβλεπε ποσοστό ανακύκλωσης 50% το 2020 (σήμερα κινείται στο 20%), παύση της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (σήμερα η χώρα μας πληρώνει πρόστιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για 52 παράνομες χωματερές) και μείωση της ταφής απορριμμάτων στο 26% (το ποσοστό παραμένει κοντά στο 80%). Ως εκ τούτου, η Ελλάδα εμφανίζει ιδιαίτερα χαμηλές επιδόσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων σε σχέση με την ΕΕ, κάτι που αποτυπώνεται και στο γράφημα που ακολουθεί:
Στόχοι νέου ΕΣΔΑ
Επιγραμματικά, οι στόχοι του νέου ΕΣΔΑ 2020-2030 είναι οι εξής:
- Ταφή των απορριμμάτων στο 10% το 2030, πέντε χρόνια νωρίτερα από την κοινοτική υποχρέωση (2035)
- Παύση της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων και αποκατάσταση των παράνομων χωματερών μέχρι το 2022
- Αύξηση της ανακύκλωσης στο 55% το 2025 και στο 60% το 2030 (συμπεριλαμβανομένων και των βιοαποβλήτων)
- Χωριστή συλλογή οργανικών αποβλήτων (καφέ κάδος) και ανάπτυξη σχετικών υποδομών σε όλη την επικράτεια για τη μέχρι το 2022
- Πλήρης κάλυψη της χώρας μέχρι το 2030 με 43 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) και 43 – 46 Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ)
- Τέσσερις μονάδες παραγωγής ενέργειας με ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων των ΜΕΑ.
Ο σχεδιασμός του ΥΠΕΝ προβλέπει –σε συνέχεια της δημοπράτησης των ΜΕΑ σε Κέρκυρα, Χερσόνησο και Τρίκαλα – τη δημοπράτηση άλλων 14 μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων έως το τέλος του 2020, στις ακόλουθες περιοχές:
- Καβάλα
- Ανατολική Θεσσαλονίκη
- Νάξος
- Χίος
- Σητεία
- Κεφαλονιά
- Αγρίνιο
- Ηράκλειο (αναβάθμιση ΜΕΑ)
- Λάρισα
- Βόλος
- Πάτρα
- Λαμία
- Χαλκίδα
- Ρόδος
Με δεδομένο ότι 6 μονάδες έχουν ήδη δημοπρατηθεί (Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ναύπακτος, Τρίκαλα, Κέρκυρα, Χερσόνησο) και άλλες 7 βρίσκονται σε στάδιο κατασκευής (Αλεξανδρούπολη, Θήβα, Ηλεία, Αμάρι, Αρκαδία, Μεσσηνία, Λακωνία), προβλέπεται ότι έως το τέλος του 2023 θα έχουν κατασκευαστεί 27 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων σε όλη την Ελλάδα.
Οι στόχοι που προαναφέρθηκαν θα επιτευχθούν με τη λήψη 10 απαραίτητων μέτρων:
1. Τον εκσυγχρονισμό του «τέλους ταφής» αποβλήτων σε ΧΥΤΑ και την εφαρμογή στην πράξη της αρχής «Πληρώνω όσο Πετάω»
2. Την προώθηση της χωριστής συλλογής και την ενίσχυση δικτύου συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών με 4 ρεύματα ανακύκλωσης (χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο)
3. Την ολοκληρωμένη ανάπτυξη δικτύου συλλογής οργανικών αποβλήτων (καφέ κάδος) μέχρι το τέλος του 2022
4. Την αύξηση και αναβάθμιση των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) προκειμένου να ανταποκρίνονται στις νέες αυξημένες ανάγκες ανακύκλωσης της χώρας
5. Την αύξηση της ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων των αποβλήτων και την ανάπτυξη μονάδων παραγωγής ενέργειας με σκοπό τη μείωση της ταφής
6. Την ανάκτηση ενέργειας από την επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων (βιομάζα) αλλά και την παραγωγή δευτερογενών υλικών (κόμποστ) στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας
7. Τη δημιουργία του πρώτου ΧΥΤΕΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων) με σκοπό την ολιστική διαχείριση των αποβλήτων της χώρας σύμφωνα με τις επιταγές της ΕΕ
8. Τη δημιουργία συστήματος ευθύνης παραγωγών για τα πλαστικά απόβλητα θερμοκηπίων και τα τις πλαστικές συσκευασίας φυτοφαρμάκων.
9. Τη επέκταση της διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού σε νέες κατηγορίες προϊόντων, όπως έπιπλα, στρώματα, ληγμένα φάρμακα, απόβλητα φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων, παιγνίδια κλπ.
10. Τη συνεχή ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων μερών
Βασικές αρχές του νέου ΕΣΔΑ στο πλαίσιο της Κυκλικής Οικονομίας
Για την επίτευξη των στόχων και την εφαρμογή των μέτρων του νέου ΕΣΔΑ 2020-2030 προκρίνονται οι βασικές αρχές ιεράρχησης στη διαχείριση των αποβλήτων, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, σύμφωνα και με τις καλές ευρωπαϊκές πρακτικές.
- Πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων,
- Ενίσχυση της διαλογής στην πηγή,
- Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης,
- Δημιουργία εύρυθμης αγοράς δευτερογενών υλικών,
- Παραγωγή δευτερογενών καυσίμων από τα υπολείμματα των ΜΕΑ,
- Ενεργειακή αξιοποίηση των εναλλακτικών δευτερογενών καυσίμων,
Για τη διασφάλιση των ανωτέρω υιοθετούνται τα ακόλουθα:
- Η αρχή «Πληρώνω όσο πετάω»
- Η διευρυμένη ευθύνη των παραγωγών αποβλήτων, με βάση την αρχή «Ο ρυπαίνων πληρώνει»
- Η ενίσχυση της σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ)
- Η υπεύθυνη διαχείριση των αποβλήτων των τουριστικών ροών
- Η συνεχής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση
Τις αρχές αυτές καλούνται να υιοθετήσουν οριζόντια όσοι εμπλέκονται στη διαχείριση των απορριμμάτων, ήτοι η Αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού, οι ΦοΔΣΑ (Φορείς Διαχείρισης Απορριμμάτων), τα Συστήματα Διαχείρισης, οι δημόσιοι φορείς και οι ιδιώτες.
Η «πράσινη φιλοσοφία» του νέου ΕΣΔΑ
Το νέο ΕΣΔΑ καλείται να διαχειριστεί το σύνολο των αποβλήτων της χώρας, το οποίο αντιστοιχεί σε 31 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων κατά έτος. Η σύσταση των αποβλήτων της χώρας παρατίθεται στο ακόλουθο Γράφημα.
- ο νέο ΕΣΔΑ δίνει μεγάλη σημασία στην ανακύκλωση και στη διαλογή στην πηγή. Ειδικότερα προβλέπει την καθολική ξεχωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων για το σύνολο της χώρας στο τέλος του 2022, ένα χρόνο νωρίτερα από την κοινοτική οδηγία. Παράλληλα, προβλέπει ένταση των προσπαθειών για ξεχωριστή συλλογή 4 ρευμάτων προς ανακύκλωση, καθώς και προτεραιότητα στην ενίσχυση του δικτύου συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών.
- Επιπροσθέτως, θέτει υψηλούς στόχους ανακύκλωσης, στο πλαίσιο των κοινοτικών υποχρεώσεων (Οδηγία 2018/851)
- Στόχος του νέου ΕΣΔΑ είναι επίσης η ανάκτηση και αξιοποίηση στο μέγιστο βαθμό των Βιομηχανικών Μη Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΒΜΕΑ) από τις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων. Προκρίνεται η υιοθέτηση των αρχών της κυκλικής οικονομίας και της βιομηχανικής συμβίωσης για την αξιοποίηση των αποβλήτων αυτών ως δευτερογενών πρώτων υλών ή/και εναλλακτικών καυσίμων.
- Προτείνονται δράσεις για την ορθή και ολοκληρωμένη διαχείριση των γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων της χώρας, που παράγουν τη μεγαλύτερη ποσότητα των αποβλήτων (40%) και των οποίων η διαχείριση έως σήμερα -πλην μεμονωμένων εξαιρέσεων-, γίνεται με καύση στον τόπο παραγωγής τους, με αποτέλεσμα την εκπομπή σημαντικών ποσοτήτων αέριων ρύπων. Περιλαμβάνεται επιπλέον, ο σχεδιασμός για τη συλλογή και ανάκτηση βιοαποδομήσιμων αποβλήτων γεωργοκτηνοτροφικής προέλευσης και την αξιοποίηση τους στην παραγωγή δευτερογενών προϊόντων (π.χ. λίπασμα) ή/και εναλλακτικών καυσίμων.
- Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάληψη των ευθυνών από τους παραγωγούς των αποβλήτων. Έτσι προβλέπεται ρητά η ανάληψη των ευθυνών διαχείρισης των αποβλήτων από τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης που λειτουργούν σήμερα καθώς και η δημιουργία νέων συστημάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για απόβλητα όπως έπιπλα, στρώματα, απόβλητα θερμοκηπίων, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, απόβλητα συσκευασιών φυτοφαρμάκων γεωργίας και λοιπά.
- Προκρίνεται η συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για όλους τους δημόσιους φορείς της διαχείρισης αποβλήτων,. Αυτό αφορά σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης των αποβλήτων (συλλογή, διαλογή, επεξεργασία κ.α.) εφόσον η συνεργασία αυτή επιτυγχάνει ικανοποιητικό λόγο ποιότητας-κόστους παροχής υπηρεσιών, προς όφελος των πολιτών και του περιβάλλοντος.
- Περιλαμβάνεται αναλυτικό σχέδιο υλοποίησης των απαραίτητων υποδομών, για το σύνολο της χώρας, σε ότι αφορά τις Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ), όπως και τις Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ).
- Προβλέπεται συγκεκριμένο σχέδιο για την ανάπτυξη νέων και την ενίσχυση υφιστάμενων δικτύων συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων.
- Ακολουθούνται οι καλές ευρωπαϊκές πρακτικές στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, για την ενεργειακή αξιοποίηση των δευτερογενών εναλλακτικών καυσίμων και την παραγωγή ενέργειας, συμβάλλοντας στη μείωση της ταφής των αποβλήτων.
- Λαμβάνεται υπόψη η επίπτωση του τουρισμού στην παραγωγή και διαχείριση αποβλήτων.