Φως στον τρόπο με τον οποίο η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία καταπολεμούσε τα οικονομικά εγκλήματα και ιδιαίτερα την φορολογική απάτη που αφορούσε τους δούλους ρίχνει ένας πάπυρος που ξέθαψαν οι αρχαιολόγοι από τα αρχεία τους.
Πρόκειται για έναν μοναδικό ποινικό έγγραφο από τις συλλογές της Ισραηλινής Αρχής Αρχαιοτήτων. Το έγγραφο παρέχει μοναδικά στοιχεία για τις ρωμαϊκές νομικές διαδικασίες και την καθημερινή ζωή στην Εγγύς Ανατολή.
Ακαδημαϊκοί από την Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών, το πανεπιστήμιο της Βιέννης και το εβραϊκό πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, συνεργάστηκαν με σκοπό την ανάλυση αυτού του μοναδικού ευρήματος, το οποίο δημοσιεύτηκε στο διεθνές ακαδημαϊκό περιοδικό Tyche.
Το έγγραφο, ρίχνει φως στην καταπολέμηση των οικονομικών εγκλημάτων, ειδικά όσον αφορούσαν τους σκλάβους, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στις επαρχίες της Ιουδαίας και της Αραβίας, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ταραχών, την οποία περίοδο σημάδεψαν δύο μεγάλες εβραϊκές εξεγέρσεις.
Ο πάπυρος, είναι γραμμένος στα ελληνικά. Καταλαμβάνει 133 αράδες και είναι ο μακροσκελέστερος του είδους του που έχει ανακαλυφθεί στην Έρημο της Ιουδαίας. Με την αρχική λάθος ονομασία Nabatean, το κείμενο είχε παραμείνει για δεκαετίες στην αφάνεια, μέχρι την επαναταξινόμησή του, το 2014, από την καθηγήτρια Hannah Cotton Paltiel από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο.
Η διαπίστωση της εξαιρετικής, νομικής και ιστορικής σημασίας του εγγράφου, οδήγησε την Cotton στη σύγκληση μιας διεθνούς ομάδας με αποστολή την αποκωδικοποίηση του περιεχομένου του.
Το ιστορικό της ποινικής δίκης
Ο πάπυρος περιέχει σημειώσεις των εισαγγελέων, από την προετοιμασία τους για μια δίκη που έγινε στην ρωμαϊκή εποχή. Η υπόθεση εκτυλίχθηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης του Μπάρ Κόχμπα (132–136 μ.Χ.) και περιγράφει λεπτομέρειες της έρευνας για πλαστογραφία, φοροδιαφυγή και παράνομες αγοραπωλησίες σκλάβων.
Οι κατηγορούμενοι, Gadalias και Saulos, φέρονται ότι συμμετείχαν σε ενέργειες διαφθοράς, μεταξύ των οποίων η πλαστογράφηση εγγράφων και ψευδείς αγοραπωλησίες σκλάβων με σκοπό τη φοροδιαφυγή από τη ρωμαϊκή νομοθεσία.
Ο Gadalias, γιος ενός συμβολαιογράφου και πιθανόν Ρωμαίος πολίτης, είχε ποινικό μητρώο πλούσιο σε παράνομες δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων, ο εκβιασμός, η πλαστογραφία και η υποκίνηση σε εξέγερση.
Ο συνεργός του, ο Saulos, κατηγορήθηκε για δόλιες ενέργειες, περιπλέκοντας περισσότερο την υπόθεση. Η Δρ. Anna Dolganov, από την Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών, τονίζει τη γλαφυρότητα και την ευθύτητα της γλώσσας του παπύρου, η οποία περιέχει στρατηγικές συμβουλές του εισαγγελέα για την προετοιμασία της δίκης.
Τα έγγραφα προσφέρουν μία σπάνια και αναλυτική ματιά στις ρωμαϊκές δικανικές διεργασίες στις ελληνόφωνες ανατολικές επαρχίες. Επίσης, το κείμενο ενοχοποιεί τους κατηγορουμένους για εμπλοκή σε εν δυνάμει επαναστατικές δράσεις, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Αυτοκράτορα Αδριανού στην περιοχή, το 129 – 130 μ.Χ. υπογραμμίζοντας έτσι, τις αυξημένες εντάσεις της εποχής.
Ο πάπυρος με την ποινική δίωξη
Τα εγκλήματα που είναι λεπτομερώς καταγεγραμμένα στον πάπυρο, επέσειαν σοβαρές κυρώσεις υπό τον ρωμαϊκό νόμο, με ποινές που κυμαίνονταν από εξαναγκαστική εργασία, μέχρι τη θανατική καταδίκη.
Το έγγραφο, τονίζει την αυστηρή εφαρμογή των νόμων, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες επαρχίες. Εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα των κατηγορουμένων, καθώς δεν φαίνεται να ήταν επικερδής ενέργεια η απελευθέρωση σκλάβων.
Σύμφωνα με ορισμένους ακαδημαϊκούς, μπορεί να υπήρχε εμπλοκή σε παράνομη διακίνηση ανθρώπων ή στην εβραϊκή υποχρέωση να απελευθερώνουν τους σκλαβωμένους ομόθρησκούς τους, αυξάνοντας την περιπλοκότητα του αφηγήματος.
Ωστόσο, ο πάπυρος ρίχνει φως στη δομή και την εμβέλεια της ρωμαϊκής διοίκησης στις ανατολικές επαρχίες. Αναφέρει τον κυβερνήτη της Ιουδαίας, τον ρόλο των ενόρκων, την ρύθμιση των ιδιωτικών συναλλαγών, μαρτυρώντας πως, οι ρωμαϊκές διοικητικές πρακτικές που έχουν καταγραφεί στην Αίγυπτο, εφαρμοζόταν σ’ ολόκληρη την αυτοκρατορία.
Ο καθηγητής Fritz Mitthof, από το πανεπιστήμιο της Βιέννης, σημειώνει πως, η ανακάλυψη αυτή, υπογραμμίζει την προσαρμοστικότητα και την ομοιομορφία των ρωμαϊκών θεσμών στα διάφορα κράτη.
Η σε κάποιο καταφύγιο της ερήμου, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Μπάρ Κόχμπα, προσεκτική διατήρηση του παπύρου και η τελική επιρροή που είχε στις νομικές διεργασίες, παραμένουν ένα μυστήριο.
Το ταραχώδες ιστορικό σκηνικό, σε συνδυασμό με το πλούσιο νομικό περιεχόμενο του εγγράφου, προσφέρουν πάντως μοναδικά στοιχεία για τις περιπλοκότητες του ρωμαϊκού δικαίου και της ζωής, σε μια περίοδο σύγκρουσης και μεταβολών.
