Το παζάρι και οι εγγυήσεις για τα F-16 της Τουρκίας

Των Π. ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ, Θ. ΤΣΙΤΣΑ, ΧΡ. ΜΑΖΑΝΙΤΗ – ΠΗΓΗ: Realnews

Η Αθήνα πήρε αυτό που ήθελε σε σχέση τόσο με τα F-35 και το πρόσθετο πακέτο εξοπλισμού όσο -κυρίως- με την πώληση των F-16 στην Τουρκία, μετά από ένα έντονο παρασκήνιο ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία, αλλά και ανάμεσα στους Αμερικανούς και την Ελλάδα. Σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες, η πώληση των F-16 στην Τουρκία συνοδεύεται από συγκεκριμένους όρους που αφορούν τη χρήση των μαχητικών, τους οποίους περιγράφουν ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν με επιστολή προς τις επιτροπές του Κογκρέσου και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με επιστολή προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στην οποία τους αποδέχεται. Οι επιστολές αυτές, ωστόσο, είναι απόρρητες, ενώ η Τουρκία αρνείται ότι υπήρξαν οποιοιδήποτε όροι για την πώληση των F-16. Πάντως, τις πληροφορίες για τους όρους τις επιβεβαίωσε εμμέσως και ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης, μιλώντας στον ΑΝΤ1 και στον Νίκο Χατζηνικολάου: «Επειδή η σχέση αυτή είναι “δυναμική” και βρίσκεται σε εξέλιξη, δεσμεύομαι να μην αποκαλύψω λεπτομέρειες. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι τα τουρκικά F-16 δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναντίον μας».

Το «πακέτο Μενέντεζ»

Αφετηρία για όσα συνέβησαν είναι το «πακέτο Μενέντεζ», δηλαδή η συμφωνία στην οποία κατέληξε ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Αντ. Μπλίνκεν ότι η πώληση των F-16 στην Τουρκία θα έπρεπε να συνοδεύεται από όρους για τη χρήση τους, μεταξύ των οποίων να μη χρησιμοποιούνται εναντίον συμμάχων στο ΝΑΤΟ και για υπερπτήσεις σε ελληνικά νησιά. Αυτοί οι όροι, σύμφωνα με τον Δημοκρατικό γερουσιαστή Τζον Σαρμπάνη, συνόδεψαν και την πώληση στην Τουρκία: «Αυτό που καταλαβαίνω, είναι ότι υπάρχει ένα σύνολο επικοινωνιών και διαβεβαιώσεων που έχουν έρθει από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στους βασικούς προέδρους των επιτροπών που έχουν δικαιοδοσία. Νομίζω ότι, εάν δεν υπήρχαν αυτές οι διαβεβαιώσεις, οι επικεφαλής δεν θα ενέκριναν και δεν θα υποδείκνυαν την άνεσή τους με αυτήν», δήλωσε την Τρίτη στο Open. To Real.gr ρώτησε την περασμένη Τετάρτη το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αν υπάρχει γραπτός όρος στη συμφωνία ότι τα μαχητικά αεροσκάφη δεν θα χρησιμοποιηθούν για τις υπερπτήσεις στο Αιγαίο, όπως είχαν ζητήσει μέλη του Κογκρέσου για να συναινέσουν. Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν διέψευσε αλλά ούτε επιβεβαίωσε την ύπαρξη γραπτών διαβεβαιώσεων: «Σε γενικές γραμμές, δεν σχολιάζουμε την αλληλογραφία του Κογκρέσου», απάντησε. Σύμφωνα με παράγοντες του ελληνοαμερικανικού λόμπι που μίλησαν στη Realnews, «αυτή η ρήτρα υπάρχει σε απόρρητο έγγραφο, αλλά κανείς δεν έχει πρόσβαση ώστε να το διαπιστώσει». Η ίδια η Τουρκία διέψευσε, πάντως, κατηγορηματικά την ύπαρξη τέτοιων όρων για την πώληση των F-16, την πρώτη φορά μέσω διαρροών του υπουργείου Αμυνας και τη δεύτερη την Πέμπτη με ανάρτηση του υπευθύνου Επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας Φαχρετίν Αλτούν στο Χ: «Η προμήθεια και ο εκσυγχρονισμός των F-16 δεν υπόκεινται σε καμία προϋπόθεση, σε αντίθεση με ό,τι έχει υποστηριχθεί από ορισμένες ελληνικές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες», έγραψε.

Ελληνικές διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η Τουρκία θα διέψευδε οτιδήποτε περί όρων για την αγορά των F-16 για να μην τρωθεί το κύρος του Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας του και, βεβαίως, θα διέψευδε κατηγορηματικά ότι τους αποδέχθηκε. Υποστηρίζουν επίσης πως για τον ίδιο λόγο η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε η αλληλογραφία της Τουρκίας με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Κογκρέσο να παραμείνουν εμπιστευτικές. Αίσθηση προκάλεσε, επίσης, πως όλο το θέμα «έπαιξε» χαμηλά στη γειτονική χώρα. Τα τουρκικά μέσα προτίμησαν να ασχοληθούν με την προοπτική να επιστρέψει η Τουρκία στο πρόγραμμα των F-35 με αφορμή τη σχετική δήλωση της μόνιμης αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ στην Αγκυρα στις αρχές της εβδομάδος. «Αν λυθεί το πρόβλημα των S-400, θα χαρούμε να σας υποδεχθούμε πίσω στο πρόγραμμα», είχε πει η Νούλαντ και τα τουρκικά ΜΜΕ πρότειναν στον Ερντογάν ιδέες και λύσεις για το πώς να «ξεφορτωθεί» τους S-400. Η επιδίωξη να αποφευχθεί μια ακόμα μεγαλύτερη επιδείνωση των σχέσεων με την Τουρκία, την οποία θέλουν πάση θυσία να διατηρήσουν στο «δυτικό στρατόπεδο», οδήγησε τον Λευκό Οίκο να συνδέσει χρονικά την πώληση των F-35 στην Ελλάδα με την πώληση των F-16 στην Τουρκία (μια ιδέα της συμβούλου Ασφαλείας για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Αμάντα Σλόατ, που ανέλαβε να υλοποιήσει ο Αντ. Μπλίνκεν). Τον Ιούνιο του 2023 ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ συζήτησε το θέμα με τον τότε πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Ρόμπερτ Μενέντεζ και άλλα μέλη του Κογκρέσου. Τόσο ο πρώην γερουσιαστής του Νιου Τζέρσεϊ όσο και άλλοι αξιωματούχοι κατέστησαν σαφές ότι ήθελαν να εξασφαλίσουν την ανοχή της Ελλάδας.

Για τον σκοπό αυτόν, ο Μπλίνκεν είχε εκτενείς επαφές και συναντήσεις με τον Ελληνα πρωθυπουργό και τον ομόλογό του, προκειμένου να διερευνήσει τι θα χρειαζόταν η Ελλάδα για να αισθάνεται ασφαλής εάν η Τουρκία αποκτήσει τα F-16, τη στιγμή που ακόμη οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν ιδιαίτερα τεταμένες. Σύμφωνα με ανώτατη πηγή του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, στις συζητήσεις αυτές η Ελλάδα χαρακτήρισε σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οποιοσδήποτε τέτοιος εξοπλισμός δεν θα χρησιμοποιηθεί εναντίον της, καθώς και η μεγιστοποίηση των δικών της ωφελημάτων από τη συμφωνία για τα F-35.

Το «τελεσίγραφο»

Καθώς, πέρα από τις ελληνικές ενστάσεις, υπήρχαν και άλλα (και στην ιεράρχηση των αμερικανών σημαντικότερα) θέματα ανοιχτά στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία, κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξη του ζητήματος έπαιξε η επίσκεψη Μπλίνκεν στην Αγκυρα στις αρχές του χρόνου, όπου μετέφερε, σύμφωνα με την Deutsche Welle, ένα «τελεσίγραφο» του Προέδρου Μπάιντεν στον Ερντογάν. Αν η Τουρκία δεν επικύρωνε άμεσα την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ θα προχωρούσαν χωρίς να περιμένουν με την πώληση των F-35 στην Ελλάδα. Η πληροφορία αυτή επιβεβαίωσε ότι η σύνδεση της αγοράς μαχητικών από Ελλάδα και Τουρκία ήταν οιονεί παρούσα στον αμερικανικό σχεδιασμό.

Η ειδοποίηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις επιτροπές του Κογκρέσου έφτασε ταυτόχρονα και για τα ελληνικά F-35 και για τα τουρκικά F-16. Αν δεν υποβληθεί κάποια ένσταση έως τις 11 Φεβρουαρίου, οι συμφωνίες θα αρχίσουν να υλοποιούνται. Σε διαφορετική περίπτωση, για την αγορά των F-16 από την Τουρκία θα πρέπει να γίνει ψηφοφορία (η πώληση των F-35 στην Ελλάδα έχει ήδη εγκριθεί από το Κογκρέσο). Από εκεί και ύστερα, η συμφωνία θα αρχίσει να «τρέχει» και κατά την υλοποίησή της θα διαπιστώσουμε με ποιον τρόπο θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ σε περίπτωση που θα παραβιαστούν οι όροι. Ο Εντι Ζεμενίδης, επικεφαλής της HALC, είπε στην ΕΡΤ πως, αν ξαναρχίσει την πολιτική των προκλήσεων η Αγκυρα, «το Στέιτ Ντιπάρτμεντ πρέπει να παίρνει μέτρα για να τη σταματήσει. Και, αν συνεχίζει η Τουρκία, πρέπει να πάρει μέτρα, να παγώσει ή να ακυρώσει την πώληση στην Τουρκία. Γιατί αυτά τα F-16 δεν είναι στα ράφια, δεν θα τα πάρει ούτε σήμερα ούτε αύριο η Τουρκία. Αυτά θα έρχονται σιγά-σιγά μέχρι το 2028».

Η ομογένεια

Οι συμφωνίες για τα μαχητικά προκάλεσαν ανάμεικτα συναισθήματα στις ομογενειακές οργανώσεις, που έδωσαν ένα μακρύ και σκληρό αγώνα για να εκθέσουν την επιθετικότητα της Τουρκίας. O Ε. Ζεμενίδης εκτίμησε ότι η συμφωνία είναι ικανοποιητική και υποστήριξε πως «για πρώτη φορά συμβαίνει το Κογκρέσο να δεσμεύσει το υπουργείο Εξωτερικών για μια πώληση όπλων σε σύμμαχο του ΝΑΤΟ». Διαφορετική προσέγγιση είχε η ΑΧΕΠΑ, που στηλίτευσε την πολιτική του Προέδρου Μπάιντεν: «Για άλλη μία φορά οι Ηνωμένες Πολιτείες υποχώρησαν στην Τουρκία, ένα αποτυχημένο μέλος του ΝΑΤΟ. Αν και επαινούμε τη συμφωνία με την Ελλάδα, είμαστε απογοητευμένοι που φαίνεται ότι έγινε έτσι ώστε να αποφευχθεί η ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η κυβέρνηση κράτησε την προτεινόμενη συμφωνία με την Ελλάδα όμηρο, έως ότου μπορέσει να προχωρήσει στη συμφωνία για τα F-16 με την Τουρκία».

Την επομένη της συμφωνίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντιμίρ Ζελένσκι, όπου συζητήθηκε η στρατιωτική ενίσχυση του Κιέβου (από ρωσικά συστήματα που διαθέτει η Ελλάδα), όπως ζήτησε στην επιστολή του o Αντ. Μπλίνκεν. Σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes», αυτή ήταν «η προϋπόθεση για να λάβει το πρόσθετο στρατιωτικό υλικό η Ελλάδα».

Στις 9 Φεβρουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης θα επισκεφθεί τις ΗΠΑ για έναν νέο γύρο στρατηγικού διαλόγου ανάμεσα στις δύο χώρες και θα γίνει δεκτός από τον Αντ. Μπλίνκεν στο Στέιτ Ντιπαρτμεντ, με το θέμα των F-35 να έχει δρομολογηθεί. O στρατηγικός διάλογος αφορά την άμυνα και την ασφάλεια, την επιβολή του νόμου και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, τις ανθρωπιστικές προκλήσεις, το εμπόριο και τις επενδύσεις, την ενέργεια και το περιβάλλον, ενώ τους δύο άνδρες θα απασχολήσουν περιφερειακά πολιτικά ζητήματα (Ουκρανία, Γάζα, ανατολική Μεσόγειος). Θα ακολουθήσει η τρίτη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον και στον Λευκό Οίκο όπου θα συναντήσει τον Τζ. Μπάιντεν, κατά πάσα πιθανότητα στις 27 Μαρτίου.

Τον Ιούνιο οι υπογραφές για τα F-35

Στα χέρια του υπουργείου Εθνικής Αμυνας το προσχέδιο του τελικού κειμένου. Στα 3 δισ. ευρώ το κόστος προμήθειας της πρώτης μοίρας, που περιλαμβάνει επιπλέον προσομοιωτές εκπαίδευσης, ανταλλακτικά και συνεχή υποστήριξη

Tην επόμενη Δευτέρα έρχεται το επίσημο LOA (Letter of Offer and Acceptance – Επιστολή αποδοχής) του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την πώληση των F-35 στην Ελλάδα, με τις διαδικασίες να «τρέχουν» γρήγορα, προκειμένου, ακόμη και τον Ιούνιο, να υπογραφεί η σύμβαση μεταξύ της χώρας μας και των ΗΠΑ. Ηδη, ωστόσο, βρίσκεται στα χέρια του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (ΓΕΑ) και της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) το προσχέδιο του τελικού κειμένου, το οποίο παραμένει αναρτημένο στον σχετικό ιστότοπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί 15 ημέρες, πριν οριστικοποιηθεί, με δεδομένο ότι δεν θα υπάρξει καμία ένσταση από το Κογκρέσο. Ηδη, το ΓΕΑ έχει κάνει τις παρατηρήσεις του επί συγκεκριμένων τμημάτων της LOA, τις οποίες έχει διαβιβάσει στη Γενική Διεύθυνση που είναι αρμόδια για τις διαπραγματεύσεις, ώστε να πετύχει τις τροποποιήσεις που θέλει η ελληνική πλευρά και εντέλει να υπογράψει τη σύμβαση. Υπολογίζεται, ωστόσο, ότι οι όποιες παρατηρήσεις, που δεν είναι πολλές, θα ξεπεραστούν πολύ γρήγορα και, δεδομένου ότι υπάρχει η διάθεση και από τις δύο πλευρές, το πιθανότερο είναι έως τον Ιούνιο να έχουν πέσει οι υπογραφές. Κατά πλήρη επιβεβαίωση της Realnews, η Ελλάδα θα κινηθεί για την αγορά 20 (και όχι 12) μαχητικών πέμπτης γενιάς (έκδοσης block 4, ίσως και 5 αν έχει βγει) συν έναν κινητήρα στην πρώτη φάση και σε δεύτερη φάση για επιπλέον 20 συν έναν κινητήρα ακόμη.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στόχος στο ΓΕΑ είναι να «τρέξουν» άμεσα όλες οι διαδικασίες για την ένταξη το 2028 των πρώτων F-35 στον στόλο της Πολεμικής Αεροπορίας, βάσει του χρονοδιαγράμματος. Γι’ αυτόν τον λόγο, με πρωτοβουλία του ίδιου του Αρχηγού ΓΕΑ αντιπτέραρχου Δημοσθένη Γρηγοριάδη δημιουργείται τμήμα εντός του γραφείου του, που θα ασχολείται αποκλειστικά με τα F-35 και θα υπάγεται και θα ελέγχεται απευθείας από αυτόν. Θα περιλαμβάνει όλες τις ειδικότητες για το μαχητικό και θα επιβλέπει κάθε πτυχή του προγράμματος, όπως το κομμάτι της ανακατασκευής της 117 Πτέρυγας Μάχης, την εκπαίδευση των τεχνικών και των πιλότων, μέχρι και την εντός των χρονικών ορίων εκτέλεση κάθε φάσης.

Η χρηματοδότηση περιλαμβάνει πρόταση κατά πολύ βελτιωμένη σε σχέση με την πρώτη του 2022. Θα γίνει μέσω διακρατικού προγράμματος FMF (Foreign Military Financing – Ξένη αμυντική χρηματοδότηση), με έναν χρόνο περίοδο χάριτος από τη στιγμή της υπογραφής και 12ετή αποπληρωμή. Μάλιστα, το επιτόκιο είναι ιδιαίτερα χαμηλό – και μάλιστα χαμηλότερο από το Euribor. Πρόκειται για ένα αίτημα που είχε θέσει στον Αντονι Μπλίνκεν ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνάντησή τους στα Χανιά και τελικά έγινε αποδεκτό. Το κόστος προμήθειας της πρώτης μοίρας θα ανέλθει στα 3 δισ. ευρώ και περιλαμβάνει επιπλέον προσομοιωτές εκπαίδευσης, ανταλλακτικά και συνεχή υποστήριξη. Ειδικά το τελευταίο είναι ένας τομέας στον οποίο δίνεται ιδιαίτερο βάρος και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, καθώς βρίθουν τα παραδείγματα προμήθειας πανάκριβων οπλικών συστημάτων χωρίς πακέτα υποστήριξης, με αποτέλεσμα γρήγορα να οδηγηθούν στην απαξίωση. Η σύμβαση δεν περιλαμβάνει οπλικά συστήματα. Επ’ αυτού, μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται νέος γύρος διαπραγματεύσεων για την απόκτηση του χαμηλής παρατηρησιμότητας κατευθυνόμενου βλήματος AGM-158 JASSM ή του επαυξημένου βεληνεκούς AGM-158B, που πρόκειται να αναβαθμίσει δραματικά τις δυνατότητες κρούσης. Πρόκειται για πανίσχυρο πύραυλο τύπου Cruise, που φέρει εκρηκτική κεφαλή 1.000 λιβρών, με χαρακτηριστικά stealth, και σχεδιάστηκε για την καταστροφή στόχων υψηλής αξίας, εκτοξευόμενος από αεροσκάφη εκτός της ακτίνας της αεράμυνας του αντιπάλου, εμβέλειας 370 χιλιομέτρων.

Μπορεί να καταστρέψει υποδομές με ενισχυμένο σκυρόδεμα και καταφύγια, αλλά και να διαπεράσει στρώματα τσιμέντου πριν βρει τον τελικό του στόχο. Οι πύραυλοι θα μπορούν να εκτοξεύονται και από τα αναβαθμισμένα F-16 Viper. Παράλληλα, αναμένεται η πιστοποίηση από τους Αμερικανούς και των πυραύλων Meteor, που ήδη διαθέτει η Πολεμική Αεροπορία για τα Rafale, καθώς και των βλημάτων IRIS-T. Σε ό,τι αφορά τη βάση της Ανδραβίδας, η Πολεμική Αεροπορία έχει πάρει όλα τα απαιτούμενα σχέδια από τους Αμερικανούς και αναμένεται έως το τέλος της χρονιάς να ξεκινήσουν τα έργα, που θα περιλαμβάνουν την κατασκευή και νέου διαδρόμου απογειώσεων.

Κι άλλα Viper

Όμως, η Πολεμική Αεροπορία προσανατολίζεται να αποκτήσει κι άλλα Viper. Ήδη έχει κάνει εισήγηση προς το ΓΕΕΘΑ και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, με την οποία προκρίνει την αναβάθμιση και των 38 F-16 Block 50 σε Viper. Έτσι, μαζί με τα 83 που θα έχουν αναβαθμιστεί έως το 2027, η Πολεμική Αεροπορία θα διαθέτει έναν πανίσχυρο ομοιόμορφο στόλο 121 «οχιών». Ταυτόχρονα, μελετάται και η μερική αναβάθμιση των F-16 block 30, κυρίως με την τοποθέτηση σύγχρονων ψηφιακών μέσων και ισχυρότερου ραντάρ.

Δείτε το δημοσίευμα της Realnews ΕΔΩ και ΕΔΩ