Στη γωνία βρίσκεται ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά την παρέμβαση της Αιγύπτου για τις θαλάσσιες ζώνες. Η κίνηση του Καΐρου και η καταδίκη από τις Βρυξέλλες «έκαψαν» το χαρτί του τουρκολιβυκού μνημονίου για την Άγκυρα. Πώς αναλύει η ηγεσία των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων τις τουρκικές απειλές για πυραυλικό χτύπημα στην Αθήνα.
Των Π. ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ, ΧΡ. ΜΑΖΑΝΙΤΗ
Οι νέες απειλές του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για πυραυλική επίθεση στην Ελλάδα, που… εκτόξευσε αιφνιδιαστικά στις αρχές της εβδομάδας, δεν ήταν μια ακόμα επίδειξη ισχύος του σουλτάνου σε βάρος της χώρας μας. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν πως, σε αντίθεση με παρόμοιες δηλώσεις του Ερντογάν πριν από λίγες εβδομάδες, αυτή τη φορά τα «περί χτυπήματος στην Αθήνα» με τους πυραύλους Tayfun θα πρέπει να αξιολογηθούν ως ένδειξη ενόχλησης και εκνευρισμού. Ο Ερντογάν βλέπει ότι, παρά την προσπάθειά του να κλείσει τα μέτωπα με τις γειτονικές χώρες (ειδικά με την Αίγυπτο) και να σύρει την αδύναμη κυβέρνηση της Τρίπολης στη γραμμή του, το παιχνίδι με τις θαλάσσιες ζώνες δεν του βγαίνει. Μάλιστα, συμβαίνει το αντίθετο. Η μονομερής οριοθέτηση της αιγυπτιακής υφαλοκρηπίδας με τη Λιβύη, στην οποία προχώρησε ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι με προεδρικό διάταγμα, τινάζει στον αέρα τα τουρκικά σχέδια για υλοποίηση του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Μέχρι τη δημοσιοποίηση του αιγυπτιακού προεδρικού διατάγματος, οι Τούρκοι πίστευαν πως είχαν το πάνω χέρι στο θέμα των θαλάσσιων ζωνών με τη Λιβύη. Μάλιστα, στις αρχές της εβδομάδας, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωνε πως το τουρκολιβυκό μνημόνιο «θα καθορίσει τις ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο» και περηφανευόταν για την κοινή απάντηση της Τουρκίας και της Λιβύης στην επιστολή της μόνιμης αντιπροσώπου της Ελλάδας στον ΟΗΕ, Μαρίας Θεοφίλη, η οποία κατήγγειλε στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ τη νέα παράνομη τουρκολιβυκή συμφωνία για συνεργασία στην έρευνα και στην εξόρυξη υδρογονανθράκων.
Στην απάντησή τους αυτή, το περιεχόμενο της οποίας διέρρευσε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σε μέσα ενημέρωσης στη γειτονική χώρα, Τουρκία και Λιβύη, με προκλητικό ύφος, καλούν την Ελλάδα «να βάλει τέλος στις αβάσιμες κατηγορίες της, στην επιθετική ρητορική και στις προκλητικές πράξεις και αντίθετα να σεβαστεί τις κυριαρχικές αποφάσεις των δύο χωρών». Στην επιστολή αυτή οι δύο χώρες υποστηρίζουν πως «η συμφωνία της 3ης Οκτωβρίου είναι ένα νομικό εργαλείο που βασίζεται στην αρχή της ισότητας της κυριαρχίας», αλλά και ότι «αντίθετα με τους ισχυρισμούς της Ελλάδας, η κυβέρνηση εθνικής ενότητας της Λιβύης έχει το δικαίωμα να συνάπτει και να τερματίζει διεθνείς συμφωνίες με άλλα κράτη».
Οι Τούρκοι, οι οποίοι διαθέτουν -μέσω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας- ισχυρές προσβάσεις και πηγές στο υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου, δεν υπολόγιζαν την αντίδραση της Αιγύπτου όσον αφορά τα σχέδιά τους, ενώ πίστευαν ότι η χειραψία μεταξύ Σίσι και Ερντογάν ανοίγει τον δρόμο για την εξομάλυνση των διμερών σχέσεων. Έτσι, η απόφαση του Αιγύπτιου Προέδρου να προχωρήσει σε μονομερή προσδιορισμό της αιγυπτιακής υφαλοκρηπίδας με τη Λιβύη εξέπληξε δυσάρεστα την τουρκική κοινή γνώμη. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η τουρκική κυβέρνηση είχε μάλλον ενημερωθεί από τις πηγές της στο Κάιρο για τις αιγυπτιακές προθέσεις, εξ ου και η απουσία οποιουδήποτε σχολιασμού της αιγυπτιακής απόφασης από τον Ερντογάν ή το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών. Αντ’ αυτού, ο Τούρκος Πρόεδρος προτίμησε να επιτεθεί για ακόμη μία φορά στην Ελλάδα, απειλώντας με πυραυλικές επιθέσεις.
Με το συγκεκριμένο προεδρικό διάταγμα, ο Πρόεδρος Σίσι προσθέτει μια περιοχή σχεδόν 6800 τ. χλμ. στην αιγυπτιακή ΑΟΖ. Η νέα οροθετική γραμμή της Αιγύπτου δημιουργεί ένα τρίγωνο μέσα στην περιοχή που διεκδικεί η Λιβύη με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο επικαλύπτει η αιγυπτιακή ΑΟΖ. Είναι σαφές ότι με την κίνηση αυτή η Αίγυπτος, αν και δεν θίγει διεκδικούμενη από την Τουρκία ΑΟΖ, αμφισβητεί εμπράκτως το τουρκολιβυκό μνημόνιο στο σκέλος που την αφορά. Πρόκειται για τη δεύτερη έμπρακτη αμφισβήτηση του τουρκολιβυκού μνημονίου από την Αίγυπτο μετά την υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα το 2020 και για ένα σαφές μήνυμα στην Τουρκία ότι η Αίγυπτος δεν της αναγνωρίζει το δικαίωμα να διεκδικεί θαλάσσιες ζώνες δυτικά του 28ου μεσημβρινού. Πολύ σημαντικό για την Ελλάδα είναι επίσης ότι στο βόρειο τμήμα της η νέα αιγυπτιακή οριοθέτηση σταματά στη μέση γραμμή Αιγύπτου-Κρήτης, αναγνωρίζοντας τα δικαιώματα της χώρας μας.
«Άκυρα και ανυπόστατα τα μνημόνια»
Η παρέμβαση της Αιγύπτου αποτελεί μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη για τη χώρα μας και δεν είναι τυχαίο ότι ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας τη χαιρέτισε δημόσια στην πρώτη ευκαιρία που είχε για δηλώσεις, στη συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας, Μπουγιάρ Οσμάνι. «Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να χαιρετίσω δημόσια την ανακοίνωση για το διάταγμα του Προέδρου Αλ Σίσι που οριοθετεί τα δυτικά θαλάσσια σύνορα της Αιγύπτου», είπε ο Ν. Δένδιας, εξαίροντας τη συμφωνία οριοθέτησης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο ως υποδειγματική συμφωνία στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας, ενώ χαρακτήρισε για μία ακόμα φορά «άκυρα και ανυπόστατα» τα μνημόνια κατανόησης ανάμεσα στην κυβέρνηση της Τρίπολης και της Τουρκίας.
Ο Ν. Δένδιας είχε επικοινωνήσει με τον Αιγύπτιο ομόλογό του Σαμέχ αλ Σούκρι αμέσως μετά τις ανακοινώσεις. Ο κ. Σούκρι πρόκειται να επισκεφθεί την Αθήνα στις αρχές του επομένου έτους, ώστε να δοθεί συνέχεια στον συνεχή και ισχυρό συντονισμό σε θέματα που αφορούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ανατολική Μεσόγειο, ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο. Οι εξελίξεις σε σχέση με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τη «σφήνα» της Αιγύπτου φαίνεται ότι δικαιώνουν την επιλογή του υπουργού Εξωτερικών να ταυτίσει τα συμφέροντα της Ελλάδας με εκείνα της Αιγύπτου στο θέμα της Λιβύης και να υιοθετεί τη γραμμή της Αιγύπτου, η οποία δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητα της κυβέρνησης της Τρίπολης. Ο υπουργός Εξωτερικών έγινε αποδέκτης μιας ακόμα θετικής εξέλιξης σε σχέση με το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Την περασμένη Τρίτη, ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Ασφάλεια και την Αμυνα, Ζοζέπ Μπορέλ, του έστειλε επιστολή με την οποία καταδικάζει με τον πλέον απόλυτο τρόπο το «μνημόνιο κατανόησης» μεταξύ Τουρκίας και μεταβατικής κυβέρνησης της Λιβύης.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, στην επιστολή του ο Ζ. Μπορέλ τονίζει ότι η θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι απολύτως σαφής. Ο κ. Μπορέλ επαναλαμβάνει τη δήλωση της Ε.Ε., όπως έχει ήδη διατυπωθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2019: «Το μνημόνιο συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναβεβαιώνει απερίφραστα την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο έναντι των συγκεκριμένων ενεργειών της Τουρκίας».
Η Τουρκία προτίμησε να μη σχολιάσει την παρέμβαση της Αιγύπτου, ωστόσο είναι αξιοσημείωτο πως και η κυβέρνηση της Τρίπολης προτίμησε τη σιωπή, αν και η αιγυπτιακή παρέμβαση αποτελεί ευθεία πρόκληση για τη Λιβύη, καθώς το θέμα αφορά κυρίως τη δική της υφαλοκρηπίδα. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν πως αυτό έγινε με παρότρυνση της Τουρκίας, ώστε να μη διαταραχθεί η διαδικασία προσέγγισης της Αγκυρας με το Κάιρο και ότι η απάντηση της κυβέρνησης της Τρίπολης θα πρέπει να αναμένεται σε δεύτερο χρόνο, πιθανότατα με επιστολή διαμαρτυρίας στον ΟΗΕ. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η Λιβύη εκ των πραγμάτων θα πρέπει να προχωρήσει σε διευθέτηση της εκκρεμότητας του καθορισμού της ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες και εκεί πλέον ο δρόμος φαίνεται να περνά μόνο μέσα από το Διεθνές Δικαστήριο.
Την κατάσταση -και για την Τουρκία- περιπλέκει ακόμη περισσότερο η παρέμβαση στο θέμα του Φατί Μπασάγκα, τον οποίο το Κοινοβούλιο της Λιβύης, που εδρεύει στην ανατολική Λιβύη, έχρισε τον Φεβρουάριο του 2022 πρωθυπουργό, με το επιχείρημα ότι η θητεία της κυβέρνησης του Αμπντουλχαμίτ Ντμπεϊμπά στην Τρίπολη έχει λήξει. Σε δηλώσεις που έκανε την Πέμπτη, ο Μπασάγκα κάλεσε την Αίγυπτο, την Τουρκία και την Ελλάδα να «μη λαμβάνουν μονομερή μέτρα όσον αφορά τον καθορισμό και την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων», που «αυξάνουν την ένταση και επιδεινώνουν την κατάσταση στην περιοχή της Μεσογείου», ενώ δήλωσε έτοιμος να διαπραγματευτεί με τις γειτονικές χώρες για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων και την αμοιβαία αναγνώρισή τους βάσει των διεθνών κανόνων, του εθιμικού δικαίου και των συμφωνιών.
Η τοποθέτησή του δημιουργεί ακόμη ένα πρόβλημα για την Τουρκία, καθώς ο Μπασάγκα, τον οποίο έχρισε πρωθυπουργό το Κοινοβούλιο στην ανατολική Λιβύη και έχει την έδρα του στη Σύρτη, εμφανίζεται να υπερασπίζεται διεθνώς τα συμφέροντα της Λιβύης την ώρα που η κυβέρνηση την οποία υποστηρίζει η Τουρκία σιωπά. Αυτή είναι μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αποδυναμώσει ακόμα περισσότερο τους εκλεκτούς της Τουρκίας στη Λιβύη, ενώ ο Μπασάγκα, ο οποίος υποστηρίζεται από το Κοινοβούλιο της Λιβύης και τον Χαφτάρ (δηλαδή κυρίως από την Αίγυπτο) κέρδισε «πόντους» στη λιβυκή κοινή γνώμη. Εμπειροι διπλωμάτες εκτιμούν πως η πρωτοβουλία του Προέδρου Σίσι δεν είχε σκοπό μόνο να υποστηρίξει τα συμφέροντα της Ελλάδας σε σχέση με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά και να δρομολογήσει εξελίξεις στο εσωτερικό της Λιβύης, κάτι που είναι πιθανό να φανεί στο μέλλον.
H απάντηση στον Tayfun
Πώς η ελληνική αντιπυραυλική «ομπρέλα» μπορεί να αντιμετωπίσει τις απειλές της Άγκυρας για χτύπημα από τον τουρκικής κατασκευής βαλλιστικό πύραυλο
Στις 11 Δεκεμβρίου ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επανέλαβε για δεύτερη φορά από τον περασμένο Οκτώβριο τις απειλές του για πυραυλικό πλήγμα στην Αθήνα μέσω του, τουρκικής κατασκευής, βαλλιστικού πυραύλου Tayfun. Ο συγκεκριμένος πύραυλος εισήχθη στην «ατζέντα» των ελληνοτουρκικών σχέσεων στις 18 Οκτωβρίου, στις 6:50, οπότε πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά δοκιμαστική εκτόξευση από το αεροδρόμιο της Ριζούντας-Αρτβιν στη Μαύρη Θάλασσα. Η δοκιμή έγινε στο πλαίσιο του Typhoon Missile System Development Project της εταιρείας ROKETSAN, που κατασκευάζει και άλλους τύπους πυραύλων.
Παρότι δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές για την εμβέλεια του Tayfun, οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι φτάνει τα 561 χλμ. Μάλιστα, αναφέρουν ότι η εκτόξευσή του μπορεί να γίνει όχι απαραίτητα από τα τουρκικά παράλια αλλά από τη Γιάλοβα, μια περιοχή νότια της Κωνσταντινούπολης. Αυτό τον κατατάσσει στους βαλλιστικούς πυραύλους μικρής εμβέλειας (από 300 έως 1.000 χλμ.), χωρίς όμως να είναι γνωστές περισσότερες λεπτομέρειες, όπως η εκρηκτική κεφαλή που μπορεί να φέρει, το υψόμετρο πτήσης αλλά και οι ταχύτητες που αναπτύσσει, ώστε να αναλυθεί το προφίλ επιβίωσης του Tayfun. Παρά το ότι η απειλή είναι υπαρκτή, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις δεν ανησυχούν ιδιαίτερα. Όπως επισημαίνουν ανώτατα στρατιωτικά στελέχη στη Realnews, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αναχαιτίσει τον πύραυλο, καθώς οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις διαθέτουν πληθώρα λύσεων στον τομέα της αντιπυραυλικής άμυνας.
Η ελληνική αεράμυνα θεωρείται μία από τις καλύτερες και αποτελεσματικότερες σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι πολυεπίπεδη και δομημένη σε διαβαθμίσεις, ικανή να αντιμετωπίσει ακόμη και πολύπλοκες συνδυαζόμενες επιθέσεις και επιθέσεις κορεσμού άμυνας όχι μόνο με πυραυλικά αλλά και με σμήνη μη επανδρωμένων ιπτάμενων μέσων (UAVs – drones). Στην κορωνίδα της αεράμυνας βρίσκονται δύο συστήματα που δημιουργούν μεγάλο εκνευρισμό στην Τουρκία.
Το αντιαεροπορικό σύστημα S-300, που είναι εγκατεστημένο στην Κρήτη, έχει τη δυνατότητα αντιμετώπισης κάθε απειλής από αέρος, είτε πρόκειται για μαχητικό είτε για πύραυλο. Έχει εμβέλεια κατάρριψης στόχου τα 150 χλμ. Η Ελλάδα διαθέτει δύο πυροβολαρχίες S-300 PMU-1 με 12 εκτοξευτές και 96 βλήματα 48Ν6Ε1. Παρότι επίσημα δεν επιβεβαιώνεται από ελληνικής πλευράς, οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα έχει αναβαθμίσει κρυφά την έκδοση PMU-2 Favorit -ή «S» όπως λένε- κάτι που, αν ισχύει, έχει αυξήσει τις επιδόσεις τους σε επίπεδα παραπλήσια των S-400. Πρακτικά μπορούν να εντοπίσουν έως 100 στόχους σε απόσταση έως 300 χλμ. και να τους εγκλωβίσουν σε αποστάσεις από 3 έως 200 χλμ., σε ύψη από 10 μέτρα έως 27 χλμ.
Οι Patriot είναι το δεύτερο ανάλογης ικανότητας σύστημα που διαθέτει η Ελλάδα και δεν έχει η Τουρκία. Είναι ο λόγος που η Άγκυρα στράφηκε στην αγορά των S-400 μετά την άρνηση παραχώρησης τεχνολογίας για εγχώρια παραγωγή από τις ΗΠΑ. Πρόκειται για κινητό αντιαεροπορικό σύστημα μεγάλου βεληνεκούς (HSAM), με εμβέλεια ραντάρ έρευνας 170 χλμ. και μέγιστο βεληνεκές εμπλοκής 150 χλμ. Η Πολεμική Αεροπορία διαθέτει δύο Κέντρα Συντονισμού-Πληροφοριών και έξι Σταθμούς Ελέγχου Εμπλοκής, με έξι σταθμούς εκτόξευσης το καθένα.
Mεσαίας εμβέλειας
Ακολουθούν τα συστήματα μεσαίας εμβέλειας με πυραύλους Hawk. Παρότι μετρούν σχεδόν 60 χρόνια υπηρεσίας στον Στρατό Ξηράς, η αναβάθμισή τους σε Phase-3 τα καθιστά ακόμη και σήμερα ικανά να ανταποκριθούν στις προκλήσεις. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η Ουκρανία ζητά τέτοια συστήματα για την αντιμετώπιση των ρωσικών πυραύλων.
Ο Στρατός διαθέτει 42 τριπλούς εκτοξευτές και επτά πυροβολαρχίες με έξι εκτοξευτές η καθεμία. Εμπλέκουν στόχους στα 45 χλμ., τους οποίους έχει εντοπίσει το ραντάρ σε απόσταση έως 100 χλμ. Ακόμη, τα συστήματα μικρής εμβέλειας, που είναι αρκετά Skyguard Velos, Crotale NG/GR, TOR-M1, OSA-AK, που έχουν δυνατότητα εντοπισμού στόχων έως τα 40 χλμ και εμπλοκής στα 5 έως 18 χλμ. Ταυτόχρονα, το Πολεμικό Ναυτικό διαθέτει τους πυραύλους Sea Sparrow, με εμβέλεια τα 20 χλμ., ενώ η ένταξη των νέων φρεγατών Belharra θα «κλειδώσει» το Αιγαίο, αφού τα ραντάρ τους έχουν εμβέλεια ως 500 χλμ. και οι πύραυλοι ASTER δυνατότητα πλήγματος έως και 150 χλμ., αναλόγως της έκδοσης.
Οι «αστακοί»
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η ελληνική άμυνα είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε να εξουδετερώνει επιθέσεις εν τη γενέσει τους. Και η εκτόξευση των Tayfun είναι μια δύσκολη εξίσωση για την τουρκική επιθετικότητα, αφού βρίσκονται εντός εμβέλειας των πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων RM-70 και MLRS. Πρόκειται για τα πυραυλικά συστήματα του ελληνικού πυροβολικού τα οποία μπορούν να πλήξουν κάθε στόχο σε εμβέλεια από 30 έως 168 χλμ., από τα ελληνικά σύνορα προς ανατολάς.
Ταυτόχρονα, δεν θα πρέπει να αγνοείται η διαφορά ισχύος της Πολεμικής Αεροπορίας, που διαθέτει τους πυραύλους SCALP, εμβέλειας 500 χλμ., σύμφωνα με ανεπίσημες πηγές. Μέχρι πρότινος, τα Mirage μπορούσαν να εκτοξεύσουν από έναν τέτοιον πύραυλο. Ομως η προμήθεια των Rafale έφερε επιπλέον ανατροπές, αφού το καθένα μαχητικό μπορεί να φέρει δύο Scalp.
