Συνηθισμένη στην σύγκρουση με το Ισραήλ, η Χαμάς ανέλαβε ένα θανάσιμο ρίσκο εξαπολύοντας την πολυαίμακτη, πρωτοφανή και μεγάλης κλίμακας επίθεση στην χώρα, καθώς καμία ισραηλινή κυβέρνηση ποτέ δεν άφησε χωρίς απάντηση οποιαδήποτε επίθεση υπέστη.
Το Ισραήλ τώρα εμφανίζεται αποφασισμένο να αφανίσει την ισλαμιστική οργάνωση για δύο λόγους. Πρώτον για να εκδικηθεί του νεκρούς του και δεύτερον για να αποκαταστήσει το κύρος της τρωθέντος γοήτρου του και της αποτρεπτικής του δύναμης έπειτα από το ταπεινωτικό φιάσκο, που υπέστη το περασμένο Σάββατο. Η Χαμάς ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο 1987, στην έναρξη της πρώτης Ιντιφάντα (εξέγερσης) κατά της ισραηλινής. Τα ιδρυτικά της μέλη δήλωναν ότι ανήκαν στην Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Η εξασθένηση της ΟΑΠ
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά, η Χαμάς έγινε η αιχμή του δόρατος του ένοπλου αγώνα των παλαιστινίων κατά του Ισραήλ.
Και αυτό γιατί η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ ή PLO) του Γιάσερ Αραφάτ εγκατέλειπε σταδιακά την ένοπλη δράση για να ρίξει το βάρος σε μία ειρηνευτική διαδικασία, η οποία όμως δεν ρίζωσε ποτέ και τελικά δεν εκπλήρωσε καμία από τις αρχικές προσδοκίες σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους. Υπό την έννοια αυτή η ΟΑΠ επίσης δεν κατάφερε να εκπληρώσει τις υποσχέσεις προς τον Παλαιστινιακό Λαό.
Η ανάπτυξη της Χαμάς
Η Χαμάς ανέπτυξε στην Γάζα ένα εκτεταμένο δίκτυο παροχής κοινωνικής βοήθειας και αγαθοεργούς δράσης, δίνοντας βάρος στην λειτουργία σχολείων, πράγμα που εξηγεί την γιγάντωση της επιρροής και την δημοτικότητά της σε βάρος της Παλαιστινιακής Αρχής που θεωρήθηκε από πολλούς διεφθαρμένη και συνεργός του Ισραήλ. Ο σημερινός ηγέτης της Χαμάς (Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης), ο Ισμαΐλ Χανίγε, ζει άλλοτε στην Τουρκία και άλλοτε στο Κατάρ. Στην Γάζα, (πολιτικός) αρχηγός της Χαμάς είναι ο Γιαχία Σινουάρ, που ανήκει στην σκληρή πτέρυγα της οργάνωσης.
Ο μόνιμος στόχος του Ισραήλ, υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενος, έχοντας επιβιώσει από πολλές επιθέσεις εναντίον του, ο Μοχάμεντ Ντέιφ, είναι ο (στρατιωτικός) αρχηγός των Ταξιαρχιών Εζεντίν αλ-Κάσαμ, της ένοπλης πτέρυγας της Χαμάς.
Η διάσπαση των παλαιστινιακών οργανώσεων
Οργισμένη που εμποδίσθηκε να ασκήσει πραγματική εξουσία παρά την νίκη της στις εκλογές του 2006, η Χαμάς εξεδίωξε την Παλαιστινιακή Αρχή του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς από την Λωρίδα της Γάζας για να γίνει ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του συγκεκριμένου παλαιστινιακού θύλακα.
Μετά τον ενδοπαλαιστινιακό εμφύλιο και την εκδίωξη της Παλαιστινιακής Αρχής, το Ισραήλ, που είχε αποσύρει μονομερώς το 2005 τον στρατό του και τους εβραίους εποίκους από την Λωρίδα της Γάζας (εφαρμόζοντας σχέδιο του τότε πρωθυπουργού Αριέλ Σαρόν), επέβαλε σκληρό αποκλεισμό του θύλακα. Ο ΟΗΕ χαρακτήρισε το καθεστώς του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας «συλλογική τιμωρία».
Η εκεχειρία
Παρά τις επανειλημμένες ισραηλινές επιθέσεις με μάταιο στόχο τον τερματισμό της εκτόξευσης ρουκετών από την Λωρίδα της Γάζας κατά του ισραηλινού εδάφους, η Χαμάς διατηρήθηκε στην εξουσία στον θύλακα όπου ζουν στοιβαγμένοι 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι.
Στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι απόγονοι των προσφύγων που αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους στις περιοχές όπου δημιουργήθηκε το κράτος του Ισραήλ το 1948. Η Χαμάς και το Ισραήλ συμφώνησαν το 2018 σε μακράς διάρκειας εκεχειρία για την σταθεροποίηση της Λωρίδας της Γάζας, που μαστίζεται από την φτώχεια και την ανεργία. Μεσολαβητές στην συμφωνία αυτή, ο ΟΗΕ, η Αίγυπτος και το Κατάρ.
Αν και η Χαμάς ξεκίνησε νέο γύρο εχθροπραξιών με το Ισραήλ το 2021, απέφυγε να επέμβει κατά τις τελευταίες συγκρούσεις τον Μάιο του 2023 ανάμεσα στο ισραηλινό στρατό και την οργάνωση Ισλαμικός Τζιχάντ, που ασκεί επίσης επιρροή στην Γάζα.
Οι ακροδεξιοί στο Ισραήλ
Η Χαμάς κατηγορείται ότι, τηρώντας την εκεχειρία με το Ισραήλ, ενήργησε προς το δικό της συμφέρον, με αντάλλαγμα κάποιου βαθμού άμβλυνση του αποκλεισμού του θύλακα. Αυτό το έκανε για να περιορίσει την επιδείνωση της κατάστασης του παλαιστινιακού πληθυσμού στην Λωρίδα της Γάζας. Αυτή η επιδείνωση έθετε την ίδια την εξουσία της Χαμάς, σε δοκιμασία.
Όμως, η πολιτική αστάθεια στο Ισραήλ και η ανάληψη της εξουσίας το 2022 από μία νέα υπό τον Μπενιαμίν Νετανιάχου κυβέρνηση που ενσωμάτωσε προσωπικότητες της εξτρεμιστικής άκρας δεξιάς, εχθρικής σε οποιαδήποτε υποχώρηση, καταδίκασε σε αποτυχία αυτήν την συμφωνία για εκεχειρία.
Η δυσχερής και επικίνδυνη για την εξουσία της θέση στην οποία βρέθηκε η Χαμάς λόγω της επιδεινούμενης κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης στην Γάζα είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους εξαπέλυσε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, πιστεύει ο πολιτικός σχολιαστής Τζορτζ Τζιάκαμαν, καθηγητής του Πανεπιστημίου Birzeit της Δυτικής Όχθης.
«Η ζωή στην Γάζα είχε γίνει αβίωτη. Το νερό και το ηλεκτρικό λείπουν και η ανεργία είναι πολύ αυξημένη. Η Γάζα είναι μία μεγάλη φυλακή που εξαρτάται από το Ισραήλ για να τραφεί και για τον λόγο αυτόν πρέπει τα σημεία διέλευσης να είναι ανοικτά. Η οργή του πληθυσμού κατά του Ισραήλ μετατράπηκε σε οργή κατά της εξουσίας, άρα κατά της Χαμάς», θεωρεί ο πολιτικός σχολιαστής.
Η εργαλειοποίηση
Η χρονική συγκυρία της επίθεσης της Χαμάς κατά του Ισραήλ, που ονομάσθηκε «Κατακλυσμός του Αλ-Άκσα» συνδέεται, σύμφωνα με τον Τζορτζ Τζιάκαμαν με την κλιμάκωση της έντασης που προκάλεσε η ισραηλινή άκρα δεξιά στο τέμενος Αλ-Άκσα, στην Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, τον τρίτο ιερότερο τόπο του Ισλάμ, στον κόσμο. Οι συνεχείς επισκέψεις εβραίων και μάλιστα φανατικών πιστών, στον χώρο, οι οποίοι τον θεωρούν επίσης ιερό τους τόπο, θεωρήθηκε πρόκληση για τους Παλαιστίνιους.
«Είναι ένα σύμβολο θρησκευτικό και εθνικό, η σημασία του οποίου για τους Παλαιστίνιους δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται», σύμφωνα με τον Τζορτζ Τζιάκαμαν. Αυτή η συγκυρία έδωσε στην Χαμάς την ευκαιρία να εξαπολύσει την επίθεσή της, λέει αναφερόμενος στην προφανή και εύκολη εργαλειοποίηση του θέματος από την ισλαμική οργάνωση.
Το Ισραήλ ήδη προχώρησε σε μαζικά αντίποινα κατά της Γάζας και δηλώνεται ότι ο στόχος του είναι «η συντριβή και η καταστροφή» της Χαμάς. Το Ισραήλ έχει στο παρελθόν εξοντώσει πολλούς ηγέτες της Χαμάς -τον Μάρτιο 2004 σκότωσε τον πνευματικό ηγέτη της οργάνωσης σέιχ Αχμάντ Γιασίν και έναν μήνα αργότερα τον διάδοχό του Αμπντέλ Αζίζ Ραντίσι, σε απάντηση για επιθέσεις της οργάνωσης. Ωστόσο δεν κατόρθωσε να αποδυναμώσει σε βάθος χρόνου την Χαμάς.
«Θα ήταν αδιανόητο η ηγεσία της Χαμάς να μην αναμένει ισραηλινή απάντηση μεγάλης κλίμακας, η οποία μπορεί να αφανίσει την Γάζα, να προκαλέσει βαριές απώλειες στον πληθυσμό της, ο οποίος επί χρόνια τώρα υποφέρει και ίσως να σημάνει το τέλος της κυριαρχίας της ισλαμικής οργάνωσης στον θύλακα», σχολιάζει το International Crisis Group (ICG).
