Έπειτα από πολυετείς διαπραγματεύσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε σήμερα μια σημαντική μεταρρύθμιση που αυστηροποιεί τους κανόνες της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο. Παρά το ότι η ΕΕ επιχειρεί από το 2015 να καταλήξει σε νέους κανόνες για το άσυλο και τη μετανάστευση, η σημερινή συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ σε δύο χρόνια.
Έχει σχεδιαστεί για να επιταχύνει τη διαδικασία ασύλου και να ενισχύσει την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους. Θα απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη της ΕΕ να μοιράζονται την ευθύνη για τους αιτούντες άσυλο. Πέρυσι περίπου 380.000 άνθρωποι διέσχισαν παράνομα τα σύνορα της ΕΕ – ο υψηλότερος αριθμός από το 2016.
Η ΕΕ δήλωσε ότι το σύμφωνο συνδυάζει την “υποχρεωτική αλληλεγγύη” μεταξύ των κρατών μελών με την ευελιξία. Αν και ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ εξακολουθούν να αντιτίθενται σε μέρη της συμφωνίας, αναμένεται να λάβει πλήρη έγκριση στα τέλη Απριλίου με πλειοψηφική ψηφοφορία.
Τι προβλέπει
1. Σύμφωνα με τους προτεινόμενους κανόνες, οι 27 χώρες της ΕΕ θα πρέπει είτε να υποδεχθούν χιλιάδες μετανάστες από χώρες “πρώτης γραμμής”, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ισπανία, είτε να παράσχουν επιπλέον χρηματοδότηση ή πόρους αντί αυτού.
2. Το σύμφωνο αναφέρει επίσης ότι οι αιτήσεις ασύλου με “χαμηλές πιθανότητες αποδοχής” θα πρέπει να εξετάζονται γρήγορα, χωρίς απαραίτητα να γίνεται δεκτός ο αιτών στο έδαφος της ΕΕ.
3. Η συμφωνία στοχεύει επίσης στην εξέταση των αιτήσεων ασύλου εντός 12 εβδομάδων το πολύ. Σε περίπτωση απόρριψης, οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να επιστρέφονται βίαια στη χώρα καταγωγής τους εντός της ίδιας περιόδου.
4. Θεσπίζονται νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες για την αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα και της επικουρικής προστασίας, καθώς και σχετικά με τα δικαιώματα που παρέχονται σε όσους δικαιούνται προστασία. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να αξιολογούν την κατάσταση στη χώρα καταγωγής με βάση πληροφορίες από τον Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο, ενώ το καθεστώς του πρόσφυγα θα επανεξετάζεται τακτικά. Οι αιτούντες προστασία θα πρέπει να παραμένουν στο έδαφος του κράτους-μέλους που είναι υπεύθυνο για την αίτησή τους ή στο οποίο χορηγήθηκε η προστασία.
5. Οι μετανάστες θα υπόκεινται σε αυστηρότερη διαδικασία ελέγχου πριν από την είσοδο εντός επτά ημερών, η οποία θα περιλαμβάνει ελέγχους ταυτοποίησης, υγείας και ασφάλειας.
6. Θα συλλέγονται βιομετρικά δεδομένα για κάθε μετανάστη ηλικίας έξι ετών και άνω και θα υπάρχει μηχανισμός για την αντιμετώπιση ξαφνικών αυξήσεων στις αφίξεις.
7. Καθορίζονται επίσης νέα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας (πρώην κανόνες του Δουβλίνου).
8. Για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, τα κράτη-μέλη θα αναλαμβάνουν, σε εθελοντική βάση, να υποδεχθούν αναγνωρισμένους από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), πρόσφυγες από άλλες χώρες, οι οποίοι θα φθάνουν στο έδαφος της ΕΕ με νόμιμο, οργανωμένο και ασφαλή τρόπο
9. Οι εγγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο θα μπορούν να αρχίσουν να εργάζονται το αργότερο έξι μήνες μετά την υποβολή της αίτησής τους
10. Προβλέπονται κανόνες για τις συνθήκες κράτησης και τον περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας, ώστε να αποθαρρύνονται οι αιτούντες άσυλο από το να μετακινούνται εντός της ΕΕ.
Το μεταναστευτικό σύμφωνο υποστηρίχθηκε από τις δύο κύριες πολιτικές ομάδες – την κεντροδεξιά Ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (Ομάδα ΕΛΚ) και την κεντροαριστερή Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D).
Οι αντιδράσεις
Και οι δύο ομάδες προσπαθούν να αποκρούσουν μια ισχυρή πρόκληση από τη Δεξιά στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς εξήρε ένα “ιστορικό, απαραίτητο βήμα” και η Ρομπέρτα Μετσόλα, η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δήλωσε ότι επιτυγχάνεται “ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και υπευθυνότητας”. “Δεν θα λύσει τα πάντα από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά είναι 10 γιγαντιαία άλματα προς τα εμπρός”, δήλωσε η ίδια.
Η Ουγγαρία έχει ορκιστεί να μην υποδεχθεί κανέναν παράτυπο μετανάστη “ανεξάρτητα από οποιοδήποτε σύμφωνο μετανάστευσης”, ενώ ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ απέρριψε ως “απαράδεκτο” τον μηχανισμό υποδοχής ορισμένων αιτούντων άσυλο ή την καταβολή χρημάτων σε ένα ταμείο της ΕΕ για τα κράτη της πρώτης γραμμής.
Αν και πολλοί ευρωβουλευτές χαιρέτισαν το αποτέλεσμα, αρκετοί σημείωσαν επίσης ότι η συμφωνία δεν είναι “τέλεια”.
“Είναι ένας συμβιβασμός με τον οποίο μπορούμε να εργαστούμε”, δήλωσε ο Σλοβένος ευρωβουλευτής Matjaz Nemec, ενώ η Βελγίδα Hilde Vautmans δήλωσε ότι η νομοθεσία “δεν είναι τέλεια”, αλλά ότι παρόλα αυτά την ψήφισε.
Ωστόσο, αριστερές και ακροδεξιές ομάδες αντιτάχθηκαν στη συμφωνία. Ο Τζόρνταν Μπαρντέλα του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού της Γαλλίας δήλωσε ότι το μεταναστευτικό σύμφωνο ήταν “τρομερό” και κάλεσε τους Ευρωπαίους να ψηφίσουν κατά του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος υποστήριξε τη συμφωνία, στις επερχόμενες ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου.
Κάποια στιγμή, διαδηλωτές διέκοψαν την ψηφοφορία, φωνάζοντας “αυτό το σύμφωνο σκοτώνει, ψηφίστε όχι” και πετώντας χάρτινα αεροπλάνα.
Φον ντερ Λάιεν: «Ιστορική ημέρα»
Την υιοθέτηση του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, χαιρέτησαν σήμερα οι Πρόεδροι της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, χαρακτηρίζοντάς τη σημερινή ημέρα «ιστορική».
«Σήμερα όντως είναι μια ιστορική ημέρα. Έπειτα από χρόνια έντονης δουλειάς το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου γίνεται πραγματικότητα. Είναι ένα τεράστιο επίτευγμα για την Ευρώπη», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σε δηλώσεις της προς τους δημοσιογράφους, λίγο μετά την κρίσιμη ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεν παρέλειψε, μάλιστα, στην αρχή της ομιλίας της να ευχαριστήσει τον Αντιπρόεδρο για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, Μαργαρίτη Σχοινά και την Επίτροπο Εσωτερικών υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον. «Εσείς και τα επιτελεία σας εργαστήκατε άοκνα όλα αυτά τα χρόνια για να κάνετε το Σύμφωνο πραγματικότητα. Τώρα τα καταφέρατε», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Η μετανάστευση είναι μια ευρωπαϊκή πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί με μια (ενιαία) ευρωπαϊκή λύση», ανέφερε στη συνέχεια η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τονίζοντας ότι το Σύμφωνο που υιοθετήθηκε σήμερα είναι αποτελεσματικό, δίκαιο και σταθερό. Εξήγησε ότι οι νέοι κανόνες θα καταστήσουν τα ευρωπαϊκά σύνορα πιο ασφαλή, καθώς θα ελέγχονται και θα καταγράφονται αυτοί που θα τα διασχίζουν, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Πρόσθεσε, επίσης, ότι οι διαδικασίες για τους αιτούντες άσυλο θα είναι πιο αποτελεσματικές, κάτι το οποίο σημαίνει ότι όσοι δεν έχουν δικαίωμα ασύλου δεν θα παραμένουν στην ΕΕ, ενώ όσοι ξεφεύγουν από τον πόλεμο θα έχουν την προστασία που χρειάζονται.
Όσον αφορά την πτυχή της «αλληλεγγύης», η Πρόεδρος της Επιτροπής τόνισε ότι όταν τα κράτη-μέλη πρώτης εισόδου δεχτούν μεταναστευτικές πιέσεις, όλα τα υπόλοιπα κράτη θα πρέπει να μοιραστούν το βάρος, επιλέγοντας με ποιόν τρόπο θέλουν να το κάνουν.
«Θα συνεχίσουμε ανταποκρινόμαστε σε όλες τις κρίσεις: από τη Λαμπεντούζα, μέχρι τα σύνορα της Φινλανδίας και από τα Κανάρια νησιά μέχρι την Κύπρο», είπε η Πρόεδρος της Επιτροπής, τονίζοντας ότι η ΕΕ θα αποφασίζει ποιος και υπό ποιους όρους θα εισέρχεται στο έδαφος της.
Καταλήγοντας, η Πρόεδρος της Επιτροπής αναφέρθηκε στις συνεργασίες που αναπτύσσει η ΕΕ με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι βαθύτερες αιτίες της μετανάστευσης και τέλος πρόσθεσε: «Είμαι περήφανη που τώρα έχουμε μια ευρωπαϊκή λύση, όμως η δουλειά δεν σταματάει εδώ».
Από την πλευρά της, η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τόνισε ότι το Σύμφωνο διασφαλίζει τη σωστή ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και υπευθυνότητας. Παραδέχτηκε ότι δεν επιλύει όλα τα ζητήματα «εν μία νυκτί», αλλά είναι ένα «γιγαντιαίο βήμα προς τα εμπρός», διότι διασφαλίζει ότι αυτοί που χρήζουν προστασίας θα την έχουν.
Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Αλεξάντερ ντε Κρο ανέφερε ότι το μεταναστευτικό ζήτημα είναι σύνθετο φαινόμενο όλων των εποχών και δεν υπάρχει μαγική λύση, αλλά όπως είπε αυτό το Σύμφωνο παρέχει στα κράτη-μέλη τα κατάλληλα εργαλεία να ελέγξουν και να διαχειριστούν τις μεταναστευτικές ροές. Τόνισε, ότι τα βασικά στοιχεία του Συμφώνου είναι η καλύτερη προστασία των εξωτερικών συνόρων, ο καλύτερος επιμερισμός των βαρών μεταξύ κρατών-μελών και η διασφάλιση ότι στην Ευρώπη θα παραμένουν μόνο οι αιτούντες άσυλο που χρήζουν διεθνούς
Οι ΜΚΟ
Πολλές ΜΚΟ προέτρεψαν επίσης τους ευρωβουλευτές να καταψηφίσουν τη μεταρρύθμιση, με τη Διεθνή Αμνηστία να προειδοποιεί ότι το σύμφωνο θα οδηγήσει σε “αύξηση των δεινών” για τους αιτούντες άσυλο.
Μια κοινή αντίρρηση των ΜΚΟ είναι ότι οι αιτούντες άσυλο με χαμηλές πιθανότητες να γίνουν δεκτοί θα έχουν την επεξεργασία των αιτήσεών τους είτε σε μικρά νησιά των συνόρων είτε σε κέντρα κράτησης σε κράτη πρώτης γραμμής και θα έχουν λιγότερη πρόσβαση σε δίκαιες διαδικασίες.
Η Διεθνής Ομοσπονδία Εταιρειών Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (IFRC) δήλωσε ότι ανησυχεί τόσο για την “εξομάλυνση της κράτησης όσο και για την επιτάχυνση των διαδικασιών στα σύνορα”. Οι γρήγορες αποφάσεις ενέχουν τον κίνδυνο να στείλουν πίσω ανθρώπους στους οποίους θα έπρεπε να χορηγηθεί άσυλο, προειδοποίησε.
