Ο Απολλόδοτος ο Β’ ήταν ένας από τους βασιλείς του Ινδοελληνικού Βασιλείου. Αν και συνδεόταν με τη Βακτριανή δυναστεία, βασίλεψε με ανεξαρτησία, αφήνοντας πολιτιστικό και νομισματικό αποτύπωμα με πλούσια κοπή δικού του νομίσματος.
Τα δίγλωσσα νομίσματα του Απολλόδοτου
Είναι γνωστός επειδή έκοψε δίγλωσσα νομίσματα – τετράδραχμα – στα ελληνικά και kharosthi – με εικόνες όπως ελέφαντες, ταύρους και την Αθηνά με τη Νίκη. Τα νομίσματα του Απολλόδοτου, με υψηλή πυκνότητα σε ασήμι, χρησιμοποιήθηκαν πολύ στο αρχαίο εμπόριο της δυτικής ακτής της Ινδίας. Το βασίλειό του εντοπίζεται στην σημερινή βορειοδυτική Ινδία.
Στο ορεινό πέρασμα Amba στην ιστορική πόλη Βαντνάγκαρ της Ινδικής πολιτείας Γκουτζαράτ, αρχαιολόγοι ανακαλύψαν μια χούφτα από αρχαία, πήλινα καλούπια για νομίσματα (πήλινες μήτρες), προσφέροντας σπάνια στοιχεία για το παρελθόν της Ινδίας. Το Βαντνάγκαρ, μια μικρή πόλη στο βόρειο Γκουτζαράτ, συνεχίζει να εκπλήσσει ιστορικούς και αρχαιολόγους.
Το ενδιαφέρον είναι πως, οι συγκεκριμένες μήτρες χρησίμευαν στην κοπή νομισμάτων μάλλον αργυρών – αλλά δεν ανακαλύφθηκε ούτε ένα νόμισμα ανάμεσα στα ευρήματα.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι, οι μήτρες συνδέονται με τον Απολλόδοτο τον Β’, της Ινδό – Ελληνικής δυναστείας η οποία διοικούσε τμήματα της Ινδίας για πάνω από 2.000 χρόνια. Ο Απολλόδοτος ο Β’ έζησε μεταξύ του 2ου και του 1ου αιώνα π.Χ.
Τα νομίσματα που έκοψε ονομάζονταν δραχμές και το χαρακτηριστικό τους ήταν ότι κατασκευάζονταν με υψηλή πυκνότητα σε ασήμι. Χρησιμοποιήθηκαν στις εμπορικές συναλλαγές κατά μήκος της δυτικής ακτής της Ινδίας.
Ένα ιστορικό αίνιγμα
Η μελέτη – την οποία πραγματοποίησαν από το 2016 έως το 2023, οι αρχαιολόγοι Abhijit Ambekar από την Αρχαιολογική Υπηρεσία της Ινδίας (ASI),o Abhijit Dandekar από το τμήμα Αρχαιολογίας του Κολλεγίου Deccan στην πόλη Πούνε και η Disha Seth, δημοσιεύτηκε το 2024 – 2025 και εγείρει σημαντικά ερωτήματα, όπως, για ποιον λόγο νομίσματα ενός προ πολλού πεθαμένου βασιλιά, κόβονταν επί αιώνες αργότερα, και μάλιστα στο Γκουτζαράτ, μακριά από την επικράτεια που κάποτε αποτελούσε το βασίλειό του.
Ακόμη, οι πήλινες μήτρες που ανακαλύφθηκαν σε στρώματα του εδάφους, τα οποία ανάγονται περίπου στον 5ο αιώνα π.Χ. απέχουν τουλάχιστον 500 χρόνια από τον θάνατο του Απολλόδοτου Β’.
Αυτό, οδηγεί τους αρχαιολόγους να θεωρούν πως τα νομίσματα που κόβονταν με τα πήλινα καλούπια, μπορεί να ήταν κάλπικα, και να συνεχίζονταν να κατασκευάζονται πολλά χρόνια μετά την παύση της κυκλοφορίας των αυθεντικών.
Ο Abhijit Dandekar εξήγησε μιλώντας στην εφημερίδα Hindustan Times, πως, “κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην περιοχή Amba Ghat του Βαντνάγκαρ, ανακαλύφθηκαν συνολικά 37 πήλινες μήτρες που χρησιμοποιούνταν για την κοπή νομισμάτων, ενδεχομένως ασημένιων”.
Δεν βρέθηκε κανένα νόμισμα
Το περίεργο είναι πως, ανάμεσα στις μήτρες, δεν βρέθηκε ούτε ένα νόμισμα. Οι αρχαιολόγοι, θεωρούν πως, το Βαντνάγκαρ ήταν κέντρο παραγωγής των νομισμάτων, προκειμένου να καλύπτονται οι διαρκείς απαιτήσεις των εμπορικών αγορών.
Στα καλούπια υπάρχουν ίχνη επαναχρησιμοποίησης, ενώ ορισμένα έχουν διπλές εντυπώσεις πάνω τους, κάτι που σημαίνει πως μπορεί να κοβόταν πάνω από ένα νόμισμα τη φορά.
Σύμφωνα με την μελέτη, ο πηλός που χρησιμοποιούσαν για τις μήτρες, μπορεί να εισαγόταν στο Βαντνάγκαρ, ή μπορεί να αλλοιώθηκε λόγω της υψηλής θερμοκρασίας για την κοπή των νομισμάτων – κάτι που υποδηλώνει τεχνικές γνώσεις.
Ο Dandekar εξήγησε ότι “οι ερευνητές θεωρούν πως, το Βαντνάγκαρ ήταν κέντρο κοπής των νομισμάτων, ειδικά όσων χρησιμοποιούνταν στο εμπόριο μεγάλων αποστάσεων. Η παρουσία των πήλινων καλουπιών, υποδηλώνει κοπή νομισμάτων με χύτευση, κάτι που μπορεί να μαρτυρά απόπειρα τροφοδότησης της αγοράς με αντίγραφα, όταν τα αυθεντικά νομίσματα είχαν γίνει πλέον σπάνια”.
Ακόμη, στην μελέτη επισημαίνεται η βαθιά σύνδεση του Βαντνάγκαρ με το αρχαίο διά θαλάσσης εμπόριο. Κλασικά κείμενα, όπως Ο Περίπλους της Ερυθράς Θάλασσας, περιέχουν μνεία στη Βαρυγάζα ή η σύγχρονη Μπαρούτς στο Γκουτζαράτ.
Αυθεντικά ή παραχαραγμένα;
“Τα αρχαία ελληνικά ταξιδιωτικά κείμενα, όπως ο Περίλους της Ερυθράς Θάλασσας, ένα ανώνυμο κείμενο του 1ου αιώνα, αναφέρει πως, στη Μπαρούτς – ένα σημαντικό λιμάνι στο Γκουτζαράτ, κυκλοφορούσαν τα νομίσματα του Απολλόδοτου. Μάλιστα, στη Γκόγκα, ένα παράκτιο χωριό της περιοχής, έχει βρεθεί προηγουμένως μια μεγάλη συλλογή τέτοιων νομισμάτων”.
Σύμφωνα με την μελέτη, η μακρόχρονη κυκλοφορία των νομισμάτων του Απολλόδοτου στο εμπόριο μεγάλων αποστάσεων, ακόμη και μετά την παρακμή της δυναστείας, μαρτυρά πώς τα νομίσματα, ιδιαίτερα τα ασημένια, παρέμειναν πολύτιμα για αιώνες, σε πολλές περιοχές.
Ο άλλος συγγραφέας, ο Ambekar εξήγησε πως, “ακόμη και χωρίς την ανακάλυψη των νομισμάτων, οι μήτρες αυτές αποκαλύπτουν πολλά για το εμπόριο και την οικονομία της περιόδου. Η ανακάλυψη των καλουπιών για την κοπή Ινδό – Ελληνικών νομισμάτων στο Βαντνάγκαρ, μαρτυρά την προτίμηση των νομισμάτων αυτών για τις εμπορικές συναλλαγές, ειδικά λόγω των διεθνών εμπορικών συνδέσεων από τη Μπαρούτς. Η αδιάλειπτη κυκλοφορία τους, μέχρι τον 5ο ή τον 6ο αιώνα μ.Χ., μπορεί να είναι ένας από τους λόγους της αναπαραγωγής τους, όπως φαίνεται από την ανακάλυψη των καλουπιών στο σημείο”.
Η άλλη συγγραφέας της έρευνας, η Seth, δήλωσε πως, “Αυθεντικά νομίσματα δεν κατασκευάζονται ποτέ με καλούπια. Η ανακάλυψη των καλουπιών στο Βαντνάγκαρ, είναι σημαντική και μας βοηθά να κατανοήσουμε την ιστορία του Γκουτζαράτ. Το εύρημα αυτό, ενισχύει τη σημασία της περιοχής, ειδικά του Βαντνάγκαρ, όπου ανθούσε και η βιομηχανία οστράκων.
Οι μήτρες ανακαλύφθηκαν περίπου 500 χρόνια μετά την κυκλοφορία των αυθεντικών νομισμάτων, κάτι που τους αποδίδει ιστορική αξία. Αρχικά, τα νομίσματα παράγονταν με τη σφράγιση, με χάραξη ή με χύτευση. Οι μήτρες που ανακαλύψαμε ωστόσο, υποδηλώνουν πως, ενδέχεται οι άνθρωποι στο Βαντνάγκαρ να είχαν βρει τα αυθεντικά νομίσματα και, να τα χρησιμοποίησαν ως πρότυπα για την κατασκευή νέων καλουπιών”.
