«’Eχω υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση, έπινα κινέζικα τσάγια, έκανα ό,τι μπορείς να φανταστείς. Έκανα τα πάντα. Θα έδινα τα πάντα για να μου είχε πει κάποιος κατάψυξε τα ωάρια σου». Την συγκλονιστική εξομολόγηση έκανε πρόσφατα η διάσημη ηθοποιός του Hollywood Τζένιφερ Άνιστον.
Οι δηλώσεις της αποτελούν ένα ηχηρό παράδειγμα της σημαντικής έλλειψης ενημέρωσης που παρατηρείται στις σύγχρονες κοινωνίες περί θεμάτων γονιμότητας.
Το σημαντικό αυτό ζήτημα αναδεικνύεται και στην χώρα μας με βάση τα αποτελέσματα έρευνας που διενήργησε η MRB τον Μάιο του 2021 για λογαριασμό της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής.
Η έρευνα αυτή είχε καταγράψει τις τάσεις και τις αντιλήψεις που η σύγχρονη κοινωνία έχει υιοθετήσει σε σχέση με τα θέματα γονιμότητας.
Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής δεδομένα:
-
1 στους 3 ερωτώμενους δηλώνει ότι η γυναικεία γονιμότητα αρχίζει να μειώνεται συνήθως στις ηλικίες των 46-55 ετών.
-
Το χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης σχετικά με το θέμα της μείωσης της γυναικείας γονιμότητας επιβεβαιώνεται επίσης από το γεγονός ότι μόνο το 12,9% των ερωτηθέντων κατανοούν και αναφέρουν ότι η γονιμότητα της γυναίκας μετά την ηλικία των 35 ετών μειώνεται σημαντικά.
Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα η γονιμότητα των ζευγαριών, και ιδιαιτέρως της γυναίκας, είναι αυξημένη στις ηλικίες των 25 – 30 ετών, και καταγράφει μια σημαντικά φθίνουσα πορεία μετά την ηλικία των 35. Ενδεικτικά αναφέρεται πως στα 36 έτη υπολογίζεται πως έχει ‘’χαθεί’’ το 80% περίπου του αποθέματος ωαρίων που έχει μία γυναίκα στη διάθεσή της.
Επίσης, η υποβάθμιση του αναπαραγωγικού δυναμικού δεν αφορά μόνο τον αριθμό των ωαρίων, αλλά και τη ποιότητά τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση της πιθανότητας αποβολών και χρωμοσωμικών ανωμαλιών στα έμβρυα, ειδικά μετά την ηλικία των 40 ετών.
-
Περίπου το 70% των ερωτηθέντων έχουν την λανθασμένη αντίληψη ότι η καλή υγεία και φυσική κατάσταση της γυναίκας μετά τα 40 μπορεί να επηρεάσει θετικά και να παρατείνει την ικανότητα που έχει το αναπαραγωγικό της σύστημα. Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων (70,2%) συμφωνούν με την άποψη ότι η καλή υγεία και φυσική κατάσταση της γυναίκας μετά τα 40 μπορεί να εξασφαλίσει τη γονιμότητα της και τη δυνατότητα της να τεκνοποιήσει φυσιολογικά ανεξαρτήτου ηλικίας.
Επιστημονικές μελέτες δηλώνουν ότι όσο καλή και να είναι η υγεία και η φυσική μας κατάσταση δεν μπορεί να παρακαμφθεί το «ηλικιακό όριο» που θέτει η φύση στις δυνατότητες του αναπαραγωγικού συστήματος τόσο για την γυναίκα όσο και για τον άνδρα.
-
Το 47,9% δηλώνει ότι οι πιθανότητες εγκυμοσύνης στην ηλικία των 40 ετών κυμαίνονται από το 30-50%. Λιγότερο από το 7,7% των ερωτηθέντων φαίνεται να έχουν σωστή ενημέρωση και καταθέτουν ότι το ποσοστό επιτυχίας με φυσική σύλληψη στις γυναίκες αυτής της ηλικιακής ομάδας είναι σημαντικά χαμηλό, αναγνωρίζοντας την σημαντική μείωση της πιθανότητας τεκνοποίησης στην ηλικία των 40 ετών. Επιπροσθέτως, υπερεκτιμούν και τις δυνατότητες της εξωσωματικής γονιμοποίησης στα τέλη της δεκαετίας των 30.
Σύμφωνα με τους ειδικούς της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η πιθανότητα επίτευξης κύησης σε κάθε καταμήνιο κύκλο είναι περίπου 30%, ακόμα και όταν το ζευγάρι βρίσκεται στην φάση της κορύφωσης του αναπαραγωγικού του δυναμικού. Για τον λόγο αυτό ένα ζευγάρι θεωρείται πως αντιμετωπίζει υπογονιμότητα μετά από ένα έτος τακτικών ελεύθερων σεξουαλικών επαφών.
Μετά τα 40 έτη η πιθανότητα επίτευξης φυσικής σύλληψης σε κάθε κύκλο είναι σημαντικά μειωμένη σε ποσοστό που υπολογίζεται να είναι μικρότερο του 5% ανά μήνα.
Επιπρόσθετα, και η επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης μειώνεται σημαντικά μετά τα 40 έτη, με το ποσοστό επιτυχίας να είναι μικρότερο του 10%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως οι μέθοδοι εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν μπορούν να υπερκεράσουν απόλυτα τα εμπόδια που θέτει αναμενόμενα η προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία. Τα ‘’εμπόδια’’ αυτά σχετίζονται με μείωση του αριθμού και της ποιότητα των ωαρίων, αλλά και με σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας και της γονιμοποιητικής ικανότητας του σπέρματος.
-
1 στους 3 ερωτώμενους άνδρες και 1 στις 4 γυναίκες αναφέρει ότι η ανδρική υπογονιμότητα αρχίζει να μειώνεται στην ηλικία των 56+.
Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα η έκπτωση του αναπαραγωγικού δυναμικού του άντρα αρχίζει σταδιακά μετά τα 40 έτη, ενώ γίνεται έντονη μετά τα 45 έτη. Ωστόσο ‘’εκφράζεται’’ με διαφορετικό τρόπο από ότι στις γυναίκες, λιγότερο αιφνίδια και σε μικρότερη ένταση.
Η αυξημένη αναπαραγωγική ηλικία του άντρα σχετίζεται με υποβάθμιση των χαρακτηριστικών του σπέρματος, όπως είναι η συγκέντρωση και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, αλλά και με αύξηση του ποσοστού των σπερματοζωαρίων που φέρουν ‘’κατακερματισμένο’’ γενετικό υλικό. Αυτό σημαίνει πως αν και μπορεί το σπέρμα να έχει γονιμοποιητική ικανότητα, έστω και μειωμένη, αυτή δεν αρκεί ώστε μία κύηση να εξελιχθεί ομαλά. Ο κατακερματισμός του DNA των σπερματοζωαρίων σχετίζεται με σημαντική αύξηση της πιθανότητας επιπλοκών στην κύηση και αποβολών.
Είναι σημαντικό το θέμα της σωστής ενημέρωσης γύρω από ζητήματα γονιμότητας , καθώς σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ως δύο βασικές πηγές ενημέρωσης αναφέρονται το διαδίκτυο στην 1η θέση και ο ιατρός στην 2η θέση.
Από τα παραπάνω δεδομένα καθίσταται εμφανής η ουσιαστική ανάγκη για την πραγματοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης περί θεμάτων γονιμότητας και αναπαραγωγικής υγείας, ειδικά όσον αφορά την επίπτωση που έχει η ηλικία στο αναπαραγωγικό δυναμικό τόσο του άντρα, όσο και της γυναίκας, αναφέρει ο ΓΓ της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής, Κωνσταντίνος Πάντος.
Είναι δεδομένο πως η σύγχρονη κοινωνία, όπου οι προτεραιότητες και οι ανάγκες έχουν αλλάξει σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν για γυναίκες και άνδρες, επηρεάζει σημαντικά τον σχεδιασμό του οικογενειακού προγραμματισμού και την τεκνοποίηση, όταν και εφόσον αυτή αποτελεί επιλογή, σημειώνει. Το ζήτημα, προσθέτει, είναι ο σχεδιασμός αυτός να πραγματοποιείται έπειτα από ορθή ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου και έπειτα από αναλυτική παρουσίαση της ορθής ‘’διάστασης’’ της επίδρασης της ηλικίας στο αναπαραγωγικό δυναμικό, ώστε ο καθένας να μπορεί να λάβει ‘’ενημερωμένες’’ αποφάσεις. Η επιστήμη της Ιατρικής δεν μπορεί να ξεπεράσει όλους τους ‘’φραγμούς’’ που θέτει η φύση, ωστόσο μπορεί να δώσει εναλλακτικές επιλογές όπως είναι η κρυοσυντήρηση του γενετικού υλικού με σκοπό τη διαφύλαξη του αναπαραγωγικού δυναμικού.
Η ευαισθητοποίηση, η γνώση και η εκπαίδευση είναι το κλειδί για την αποφυγή της σχετιζόμενης με την προχωρημένη ηλικία υπογονιμότητας και της υπερβολικής χρήσης τεχνικών εξωσωματικής γονιμοποίησης. Με την σωστή ενημέρωση σε θέματα γονιμότητας, στόχος είναι να εξαλειφθεί η εσφαλμένη αντίληψη ότι οι θεραπείες γονιμότητας είναι πανάκεια για την αποκατάσταση της γονιμότητας σε οποιαδήποτε ηλικία. Άνδρες και γυναίκες θα πρέπει να διαθέτουν βασικές γνώσεις σχετικά με τον οικογενειακό προγραμματισμό.
