Πριν από 500 χρόνια, μια έφηβη που ανήκε στον πολιτισμό των Ίνκας θυσιάστηκε και θάφτηκε κοντά στην κορυφή του Αμπάτο, ενός ανενεργού ηφαιστείου στις Άνδεις. Τα λείψανά της, ανακαλύφθηκαν το 1995. Ήταν διατηρημένα σε πολύ καλή κατάσταση. Η φύση τα είχε καταψύξει.
Από τότε η η κοπέλα έγινε γνωστή με πολλά ονόματα. «Παρθένα των πάγων» , Juanita και η «Κυρία του Ampato», είναι μερικά από τα γνωστά ονόματα, αλλά ελάχιστα είναι γνωστά για το ποια ήταν πραγματικά. Τώρα, ο Σουηδός καλλιτέχνης Oscar Nilsson και μια ομάδα ερευνητών από το Κέντρο Σπουδών των Άνδεων του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας και του Καθολικού Πανεπιστημίου της Santa María συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν μια τρισδιάστατη αναπαράσταση του προσώπου της Juanita.
Η «ανασύσταση», που παρουσιάστηκε στις 24 Οκτωβρίου, αποτελεί μέρος μιας έκθεσης στο Μουσείο Ιερών των Άνδεων στο Περού, με τίτλο “Capacocha, ακολουθώντας τις θεότητες των Ίνκας”. Η έκθεση περιλαμβάνει τις τελευταίες έρευνες για τη Χουανίτα και τη ζωή της, καθώς και τα ευρήματα από άλλες μούμιες των Ίνκας που ανακαλύφθηκαν κατά μήκος των κορυφών των περουβιανών Άνδεων.
“Για πολλά χρόνια, οι μούμιες αντιμετωπίζονταν ως αντικείμενα στο μουσείο”, δήλωσε η Δρ Dagmara Socha, βιοαρχαιολόγος στο Κέντρο Σπουδών των Άνδεων του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας και επιμελήτρια της έκθεσης. “Πραγματοποιώντας επιστημονική έρευνα και ανακατασκευή προσώπου, θέλουμε να αποκαταστήσουμε την ταυτότητά τους. Μια καλοφτιαγμένη ανασύσταση προσώπου μας επιτρέπει να δείξουμε τους ανθρώπους πίσω από την ιστορία που θέλουμε να αφηγηθούμε”, λέει η Socha.
Βρίσκοντας τη Juanita Χουανίτα
Η αυτοκρατορία των Ίνκας, η οποία διήρκεσε από το 1200 έως το 1533 περίπου, εκτεινόταν κάποτε σε μήκος 4.023 χιλιομέτρων στο σημερινό Περού και τη Χιλή. Μια από τις πιο κρίσιμες τελετουργίες των Ίνκας ήταν η capacocha, λέει η Socha και εξηγεί ότι περιλάμβανε ανθρωποθυσίες με προσφορές πολύτιμων αγαθών, όπως κεραμικά, πολύτιμα μέταλλα, υφάσματα και κοχύλια.
Οι τελετουργίες πραγματοποιούνταν για να εξευμενίσουν θεότητες και ιερούς τόπους και να προστατεύσουν την κοινότητα από καταστροφές όπως ξηρασίες, ηφαιστειακές εκρήξεις και σεισμούς, σύμφωνα με τους ερευνητές. Οι κορυφές των Άνδεων θεωρούνταν ιεροί τόποι και εκεί παιδιά και νεαρές γυναίκες, που θεωρούνταν όμορφες και αγνές, επιλέγονταν για να θυσιαστούν. Οι θυσίες τους θεωρείτο ότι έφερναν τιμή στους γονείς τους και μια μετά θάνατον ζωή ευδαιμονίας.
Αφού θυσιάζονταν, τα παιδιά και οι νεαρές γυναίκες θεωρούνταν “μεσολαβητές” μεταξύ ανθρώπων και θεοτήτων. Πίστευαν ότι τα παιδιά επανενώνονταν με τους προγόνους τους, οι οποίοι τα παρακολουθούσαν από τις πανύψηλες κορυφές των Άνδεων, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Ο δρ Γιόχαν Ράινχαρντ και ο βοηθός του Μιγκέλ Ζαράτε ανακάλυψαν τη Χουανίτα όταν ανέβηκαν στο Αμπάτο τον Σεπτέμβριο του 1995. Έφτασαν στην κορυφή, 6.312 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουν ότι μέρος της κορυφογραμμής της είχε καταρρεύσει, αποκαλύπτοντας ένα χώρο ταφής των Ίνκας. Το περιεχόμενο του τάφου είχε πέσει περίπου 70 μέτρα κάτω από την κορυφή.
Ο Ράινχαρντ και ο Ζαράτε είδαν μιαν άκρη από υφάσματα. Τα τράβηξαν και βρέθηκαν να κοιτούν το πρόσωπο της Παρθένας των Πάγων. Προσεκτικά, κατέβασαν τη Χουανίτα από το βουνό, και την τοποθέτησαν εκεί που φυλάσσεται μέχρι σήμερα, σε έναν θάλαμο που έχει ρυθμιστεί στους μείον 4 βαθμούς Φαρενάιτ (μείον 20 βαθμούς Κελσίου) στο Μουσείο Ιερών των Άνδεων του Καθολικού Πανεπιστημίου της Σάντα Μαρία, όπου οι επισκέπτες του μουσείου μπορούν να τη δουν.
Μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η Χουανίτα ήταν ένα υγιές κορίτσι μεταξύ 13 και 15 ετών όταν πέθανε από χτύπημα στο κεφάλι. Ήταν θαμμένη με τελετουργικά ενδύματα, μαζί με κεραμικά αντικείμενα, χρυσές και ασημένιες γυναικείες μορφές, ένα όστρακο Σπόνδυλου, τρόφιμα, υφαντούς σάκους και κεραμικά. Τα κεραμικά αντικείμενα ήταν διακοσμημένα με γεωμετρικά σχήματα, τα οποία μελετώνται ακόμη και μπορεί να αποτελούσαν μέρος ενός συστήματος επικοινωνίας των Ίνκας.
Πρόσωπο με πρόσωπο
Το 2018, η Socha και μια ομάδα αρχαιολόγων και επιστημόνων ξεκίνησαν ένα πενταετές πρόγραμμα έρευνας για την Juanita καθώς και για άλλα λείψανα και αντικείμενα που βρέθηκαν στα χιονισμένα ηφαίστεια Ampato, Misti και Pichu Pichu.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών τους, η ομάδα ανακάλυψε ότι ορισμένα από τα παιδιά και τις γυναίκες μασούσαν φύλλα κόκας και έπιναν αγιαχουάσκα τις εβδομάδες πριν από τον θάνατό τους. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα παραισθησιογόνα φυτά και τα ψυχοτρόπα διεγερτικά μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν για τη μείωση του άγχους πριν από την θυσία. Η ομάδα πραγματοποίησε αξονικές τομογραφίες της Χουανίτα τον Μάρτιο του 2022 και χρησιμοποίησε τα αποτελέσματα για να δημιουργήσει ένα τρισδιάστατο μοντέλο του κρανίου της, το οποίο ο Νίλσον θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να καθοδηγήσει την ανασύσταση του προσώπου.
Οι τομογραφίες του σώματος και του κρανίου της, σε συνδυασμό με έρευνα σχετικά με την ηλικία, την επιδερμίδα και άλλα χαρακτηριστικά της, χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία ψηφιακών εικόνων. Ο Nilsson χρησιμοποίησε δείκτες βάθους ιστού με βάση τις μετρήσεις του κρανίου της για να οραματιστεί τις αναλογίες του προσώπου της, το οποίο περιλάμβανε ψηλά ζυγωματικά.
Η διαδικασία για να ζωντανέψει το πρόσωπο της Χουανίτα διήρκεσε μισό χρόνο και ο ίδιος πέρασε 400 ώρες δουλειάς, πάνω στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Γνωστός για το έργο του στην αναπαράσταση προσώπων από το παρελθόν, ο Nilsson χρησιμοποίησε μια τεχνική εγκληματολογικής αναπαράστασης που βασίστηκε σε μια ποικιλία επιστημονικών αναλύσεων για να κάνει τη Juanita να φαίνεται όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική.
“Είναι φανταστική η δουλειά που κάνω, αλλά αισθάνομαι επίσης μεγάλη ευθύνη να κάνω την αναπαράσταση όσο πιο ακριβή μπορώ”, δήλωσε ο Nilsson. “Αλλά είναι η καλύτερη δουλειά που μπορώ να φανταστώ. Ελπίζω να μπορέσετε να γνωρίσετε ένα άτομο από το παρελθόν και να δημιουργήσετε έναν συναισθηματικό δεσμό με την Ιστορία και την ιστορία της που είναι τόσο μοναδική και αξιοσημείωτη”, λέει.
Οι αναπαραγωγές της κόμμωσης και το σάλι που φορούσε είναι φυσικά βαμμένα και κατασκευασμένα από μαλλί αλπάκα από το Centro Textiles Tradicionales στο Chinchero και το Cusco του Περού. Οι επισκέπτες της έκθεσης μπορούν επίσης να ενημερωθούν για τα αποτελέσματα της έρευνας, να δουν αντικείμενα από τις ταφές και να κρατήσουν αντίγραφά τους. Μπορούν ακόμη και να περπατήσουν στα βήματα της Juanita από το Κούσκο, την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ίνκας, μέσα από τα ράντζα, ή tambos, όπου το καραβάνι ξεκουραζόταν πριν από τη θυσία, και σε όλη τη διαδρομή μέχρι τις κορυφές.
“Χρησιμοποιώντας γυαλιά (εικονικής πραγματικότητας), οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν ένα εικονικό προσκύνημα στα χνάρια της καπακότσα, ακολουθώντας τα απομεινάρια των δρόμων των Ίνκας μέχρι τα tambos – τις τελευταίες στάσεις – στις πλαγιές του Chachani, του Misti και του Pichu Pichu”, δήλωσε η Socha.
Για τους ερευνητές που πέρασαν χρόνια μελετώντας τη Χουανίτα, η επίπονη διαδικασία για να την «φέρουν στη ζωή» άξιζε τον κόπο.
“Το πρόσωπο μας δίνει την υπερρεαλιστική εντύπωση ότι κοιτάμε ζωντανόν άνθρωπο”, δήλωσε η Socha. “Ήταν για μένα μια πολύ συγκινητική στιγμή μετά από τόσα χρόνια δουλειάς με αυτές τις μούμιες, να μπορέσω επιτέλους να κοιτάξω το πρόσωπό της”.
