Επιστήμονες έχουν αποκαλύψει δύο χαμένα έργα του Απολλώνιου, του γνωστού μαθηματικού από την Ανατολία και η συγκεκριμένη ανακάλυψη να ρίχνει νέο φως στη διατήρηση και τη διάδοση της γνώσης των επιστημών των Αρχαίων Ελλήνων κατά την λεγόμενη «Χρυσή Εποχή» του Ισλάμ.
Τα δύο έργα βρέθηκαν σε ένα αραβικό χειρόγραφο, το οποίο ήταν ξεχασμένο στην Βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου του Leiden, στην Ολλανδία.
Ο Απολλώνιος (Απολλώνιος ο Περγεύς 262 π.Χ.–190 π.Χ. ) είναι γνωστός για το πρωτοποριακό του έργο στην Γεωμετρία. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς και γεωμέτρες της αρχαιότητας. Γεννήθηκε περί το 260 π.Χ. στην αρχαία ελληνική πόλη Πέργη της Παμφυλίας, στην Μικρά Ασία. Σπούδασε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια. Από τα 21 έργα μαθηματικών, γεωμετρίας, αστρονομίας και μηχανικής που έγραψε, σώζονται μόνο τέσσερα, με πιο γνωστό τα Κωνικά.
Το έργο αυτό, το οποίο εισάγει τις έννοιες των υπερβολών, των ελλείψεων και των παραβολών, ήταν ένα από τα πιο επιδραστικά στα αρχαία μαθηματικά της Ανατολίας. Ωστόσο, μόνο τέσσερα από τα αρχικά οκτώ βιβλία των “Κωνικών” ήταν διαθέσιμα στους Ευρωπαίους μελετητές κατά την Αναγέννηση.
Τα βιβλία που λείπουν – τα πέντε και επτά- βρέθηκαν τώρα διατηρημένα σε ένα αραβικό χειρόγραφο του 11ου αιώνα, μια μετάφραση που επίσης είχε χαθεί από την ιστορία.
Τα χειρόγραφα, τα οποία αποκτήθηκαν από τον Ολλανδό ειδικό μελετητή θεμάτων Ανατολίας και μαθηματικό Jacob Golius κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στη Μέση Ανατολή τον 17ο αιώνα, αποτελούν μέρος μιας τεράστιας συλλογής σχεδόν 200 χειρογράφων που έφερε πίσω στο Πανεπιστήμιο του Leiden.
Η απόκτηση αυτών των κειμένων από τον Golius όχι μόνο εμπλούτισε τη δυτική επιστημονική επιστήμη, αλλά έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στην ανακάλυψη χαμένων αρχαίων έργων.
Η πρόσφατα αποκαλυφθείσα αραβική μετάφραση των χαμένων βιβλίων του Απολλώνιου συνοδεύεται από λεπτομερείς εικονογραφήσεις και εξαίσια αραβική καλλιγραφία. Ο Ολλανδός μαθηματικός και ιστορικός της επιστήμης, Jan Pieter Hogendijk, τόνισε τη σημασία που έχουν τα χειρόγραφα ως σύμβολα των πνευματικών επιτευγμάτων των ισλαμιστών επιστημόνων. “Αυτά τα χειρόγραφα αποτελούν απόδειξη της πνευματικής πειθαρχίας και της συγκέντρωσης των δημιουργών τους”, δήλωσε ο Hogendijk.
Τα βιβλία 5 έως 8 των Κωνικών θεωρούνταν χαμένα για αιώνες, ώσπου βρέθηκε ένα αραβικό χειρόγραφο (μετάφραση των βιβλίων 5 έως 7 από τον Θαμπίτ ιμπν Κούρρα, με την επιμέλεια των αδελφών Μπανού Μούσα) στη Βιβλιοθήκη Ιατρική Λαυρεντζιάνα της Φλωρεντίας. Η μετάφρασή τους δημοσιεύτηκε το 1661 στη Φλωρεντία. Ο 8ος τόμος του έργου δεν σώζεται.
Το έργο του, εισάγει τις έννοιες της υπερβολής, της έλλειψης και της παραβολής, ενώ υπήρξε το βιβλίο με την μεγαλύτερη επιρροή στα μαθηματικά της αρχαίας Ανατολίας. Τα βιβλία – πέντε από ένα σύνολο επτά – πλέον φυλάσσονται σε ένα αραβικό χειρόγραφο του 11ου αιώνα, μια μετάφραση που είχε χαθεί στην ιστορία.
Ο τόμος “Προφήτες, ποιητές και λόγιοι”, ο οποίος περιλαμβάνει συνεισφορές από περισσότερους από 50 μελετητές και βιβλιοθηκονόμους, εξετάζει την ιστορία της αλληλεπίδρασης των Κάτω Χωρών με τη Μέση Ανατολή, ιδίως στις αρχές του 17ου αιώνα.
Προσφέρει επίσης μια ματιά στη βαθιά επιρροή των αραβικών χειρογράφων στη δυτική επιστημονική σκέψη και υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν τα κείμενα αυτά στη γεφύρωση της αρχαίας Ανατολίας και της ισλαμικής γνώσης.
Η επιρροή της επιστημονικής παράδοσης του Ισλάμ
Το χειρόγραφο που εντοπίστηκε ρίχνει φως στην ακμάζουσα επιστημονική παράδοση του αραβικού και του μουσουλμανικού χώρου. Τονίζει τα έργα εξεχουσών προσωπικοτήτων, όπως ο Ibn Muhammad al-Qazwini, του οποίου, το εγκυκλοπαιδικό έργο Ajaib al-Makhluqat wa Khraib al-Mawjudat (Θαύματα της Δημιουργίας και Σπάνια Είδη Ζώντων Όντων), συνδυάζει τις επιστήμες της ζωολογίας, της βοτανολογίας και της κοσμογραφίας.
Ο τόμος παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ισλαμιστές λόγιοι συνέβαλαν στους τομείς των μαθηματικών, της αστρονομίας και άλλων επιστημών, διατηρώντας και επεκτείνοντας τις αρχαίες γνώσεις οι οποίες που αργότερα συνέβαλαν στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση..
Η σημασία τους σήμερα
Ο καθηγητής Mostafa Zahri από το πανεπιστήμιο Sharjah, υπογραμμίζει τη σημασία της συντήρησης των αραβικών χειρόγραφων, σημειώνοντας ότι περιέχουν ανεκτίμητα αρχεία των διανοητικών επιτευγμάτων του Ισλαμικού πολιτισμού.
Παρά τη σημασία τους ωστόσο, πολλά χειρόγραφα δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Πραγματοποιούνται προσπάθειες για την ψηφιοποίησή τους και είναι αναγκαία η διεπιστημονική συνεργασία για την αποκάλυψη της πλήρους ιστορικής και μαθηματικής τους αξίας.
Για την προαγωγή ευρύτερης συνεργασίας, δημιουργήθηκε ένα εργαστήριο στο πανεπιστήμιο Sharjah, όπου δουλεύουν από κοινού δυτικοί επιστήμονες και Άραβες ακαδημαϊκοί. Σ’ αυτό περιλαμβάνεται η μελέτη του αριθμητικού συστήματος Abjad, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από Άραβες μαθηματικούς στις επιστημονικές τους εργασίες, ειδικά στη δημιουργία αστρονομικών οργάνων, όπως είναι ο αστρολάβος.
Αποκαλύπτοντας αρχαίες επιστημονικές παραδόσεις
Καθώς περισσότερα από αυτά τα αρχαία αραβικά χειρόγραφα αποκαλύπτονται και μελετώνται, η συμβολή των ισλαμιστών επιστημόνων έρχεται στο φως, προσφέροντας νέες προοπτικές για την ανάπτυξη των μαθηματικών, της αστρονομίας και άλλων επιστημών.
Οι ανακαλύψεις αυτές όχι μόνο εμπλουτίζουν την κατανόηση του παρελθόντος, αλλά υπογραμμίζουν επίσης τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε ο ισλαμικός κόσμος στη διατήρηση και την πρόοδο της γνώσης.
