Αρχαιολόγοι στη βορειοδυτική Ελβετία προέβησαν σε μια αξιοσημείωτη ανακάλυψη: δύο σπάνια κελτικά χρυσά νομίσματα, ηλικίας άνω των 2.200 ετών, εντοπίστηκαν κοντά στο χωριό Άρισντορφ στο καντόνι Μπάζελ-Λάντσαφτ.
Τα ευρήματα συγκαταλέγονται στα αρχαιότερα κελτικά νομίσματα που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελβετία και προσφέρουν νέα στοιχεία για το πρώιμο χρήμα, τις τελετουργικές πρακτικές και τον κελτικό πολιτισμό στην Κεντρική Ευρώπη.
Σπάνια ανακάλυψη σε έναν γνωστό αρχαιολογικό χώρο
Τα χρυσά νομίσματα ανακαλύφθηκαν από δύο εθελοντές ερευνητές που συνεργάζονται με την Archäologie Baselland, την αρχαιολογική υπηρεσία του καντονιού. Η τοποθεσία του ευρήματος βρίσκεται σε μια δασώδη περιοχή γνωστή ως Μπέρενφελς, κοντά στο Άρισντορφ, μια θέση που έχει ήδη αποδειχθεί αρχαιολογικά σημαντική τα τελευταία χρόνια.
Το 2023, αρχαιολόγοι έφεραν στο φως έναν θησαυρό 34 κελτικών αργυρών νομισμάτων στην ίδια τοποθεσία, που χρονολογούνται γύρω στο 80–70 π.Χ. Στο πλαίσιο μιας επακόλουθης έρευνας την άνοιξη του 2025, οι εθελοντές Wolfgang Niederberger και Daniel Mona, μαζί με άλλα μέλη της ομάδας, διεξήγαγαν συστηματικές έρευνες στη γύρω περιοχή.
Προς έκπληξη όλων των συμμετεχόντων, ανακάλυψαν δύο κελτικά χρυσά νομίσματα: έναν ολόκληρο στατήρα και ένα τέταρτο στατήρα.
Απ’ τα αρχαιότερα νομίσματα της Ελβετίας
Οι εμπειρογνώμονες χρονολόγησαν τα χρυσά νομίσματα που βρέθηκαν πρόσφατα στα μέσα και στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ., κατατάσσοντάς τα ανάμεσα στα αρχαιότερα κελτικά νομίσματα που έχουν βρεθεί ποτέ στην Ελβετία. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έρευνα, λιγότερα από δύο δεκάδες παρόμοια δείγματα από αυτή την πρώιμη περίοδο είναι γνωστά σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο ειδικός νομισματολόγος Μίχαελ Νικ (Michael Nick) από την Υπηρεσία Καταγραφής Ελβετικών Νομισματικών Ευρημάτων (IFS) αναγνώρισε τα νομίσματα ως εξαιρετικά σπάνιους τύπους.
Το μεγαλύτερο νόμισμα, βάρους 7,8 γραμμαρίων, ανήκει στον τύπο Gamshurst, ενώ το μικρότερο νόμισμα των 1,86 γραμμαρίων ταξινομείται ως τύπος Montmorot.
Κέλτικα νομίσματα και επιρροή των Μακεδόνων
Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι η εισαγωγή της νομισματοκοπίας στην Κεντρική Ευρώπη είναι στενά συνδεδεμένη με τους Κέλτες μισθοφόρους που υπηρέτησαν στον μεσογειακό κόσμο. Αυτοί οι πολεμιστές πληρώνονταν με νομίσματα κατά τη διάρκεια εκστρατειών στην Ελλάδα και μετέφεραν την έννοια του χρήματος πίσω στις πατρίδες τους.
Έως τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ., κελτικές ομάδες άρχισαν να κόβουν τα δικά τους χρυσά νομίσματα, εμπνευσμένα από εκείνα του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας (359–336 π.Χ.). Τα πρωτότυπα μακεδονικά νομίσματα απεικόνιζαν την κεφαλή του θεού Απόλλωνα στην εμπρόσθια όψη και ένα άρμα με δύο άλογα (συνωρίδα) στην οπίσθια.
Οι Κέλτες νομισματοκόποι υιοθέτησαν αυτά τα μοτίβα, αλλά τα μετασχημάτισαν σε ένα πιο αφηρημένο, σαφώς κελτικό καλλιτεχνικό ύφος. Τα νομίσματα του Άρισντορφ ανήκουν σε αυτή την πρώιμη φάση της κελτικής νομισματοκοπίας, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα πολύτιμα για την έρευνα σχετικά με την προέλευση του χρήματος βόρεια των Άλπεων.
Τελετουργικές προσφορές ή καθημερινό συνάλλαγμα;
Οι αρχαιολόγοι τονίζουν ότι τέτοια χρυσά νομίσματα πιθανότατα δεν χρησιμοποιούνταν στις καθημερινές εμπορικές συναλλαγές. Η υψηλή τους αξία υποδηλώνει ότι εξυπηρετούσαν ειδικούς σκοπούς, όπως πληρωμές προς τις ελίτ, διπλωματικά δώρα, προίκες ή συμβολικές ανταμοιβές.
Αξιοσημείωτο είναι ότι κελτικά χρυσά νομίσματα βρίσκονται συχνά σε τάφους, υγροτόπους και κοντά σε πηγές νερού. Η ανακάλυψη στο Άρισντορφ ταιριάζει σε αυτό το μοτίβο. Η περιοχή Μπέρενφελς περιέχει καταβόθρες γεμάτες νερό που αποτελούν μέρος ενός ελώδους τοπίου γνωστού ως Έλος του Μπέρενφελς.
Επειδή οι υγρότοποι και οι ασυνήθιστες φυσικές τοποθεσίες θεωρούνταν συχνά ιεροί στα κελτικά συστήματα πεποιθήσεων, οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα νομίσματα μπορεί να είχαν κατατεθεί σκόπιμα ως προσφορές σε θεότητες.
Τέτοιες τελετουργικές πρακτικές τεκμηριώνονται σε αρχαίες γραπτές πηγές και επιβεβαιώνονται από αρχαιολογικά στοιχεία σε ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη. Μια κοντινή τοποθεσία στο Φίλινσντορφ, γνωστή ως Μπιουχλιχάου , πιστεύεται επίσης ότι υπήρξε ένα ιερό κελτικό άλσος.
Νομίσματα που θα εκτεθούν στο Μουσείο της Βασιλείας
Λόγω της σπανιότητάς τους και της ιστορικής τους σημασίας, η Archäologie Baselland και το Ιστορικό Μουσείο της Βασιλείας αποφάσισαν να συμπεριλάβουν τα χρυσά νομίσματα στην έκθεση «Ευρήματα Θησαυρών».
Ξεκινώντας τον Μάρτιο του 2026, οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν τα χρυσά νομίσματα δίπλα στα προηγουμένως ανακαλυφθέντα αργυρά νομίσματα από την ίδια τοποθεσία. Τα αντικείμενα θα εκτεθούν σε ειδική προθήκη στην εκκλησία Barfüsserkirche στη Βασιλεία, προσφέροντας στο κοινό μια σπάνια ματιά στο αρχαίο κελτικό παρελθόν της Ελβετίας.
Ανακάλυψη που ξαναγράφει την πρώιμη ιστορία της Ελβετίας
Η ανακάλυψη των χρυσών νομισμάτων του Άρισντορφ όχι μόνο εμπλουτίζει τον αρχαιολογικό κατάλογο της Ελβετίας αλλά υπογραμμίζει επίσης τον κρίσιμο ρόλο των εθελοντών ερευνητών στην αποκάλυψη του παρελθόντος.
Καθώς οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν να μελετούν την περιοχή, ο αστραφτερός χρυσός από το Μπέρενφελς ήδη ρίχνει νέο φως στην πρώιμη κελτική κοινωνία, τα συστήματα πεποιθήσεων και την προέλευση του χρήματος στην περιοχή.
