Με τα σχέδια για τις αποστολές στον Άρη να επιταχύνονται, γεννώνται όλο και περισσότερα ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να ανταποκριθεί στις συνθήκες του διαστήματος.
Μία διαδρομή με επιστροφή από και προς τον Κόκκινο Πλανήτη αναμφισβήτητα προσφέρει αρκετό χρόνο για να μείνει κάποιο άτομο έγκυος – ακόμη και να γεννήσει. Θα μπορούσε ωστόσο να πραγματοποιηθεί μια σύλληψη και να προχωρήσει μια εγκυμοσύνη με ασφάλεια υπό αυτές τις συνθήκες;
Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε σκεφτεί ποτέ τους κινδύνους από τους οποίους ξεφύγαμε πριν καν γεννηθούμε. Για παράδειγμα, περίπου τα δύο τρίτα των ανθρώπινων εμβρύων δεν ζουν μέχρι τη γέννηση, με τις περισσότερες απώλειες να συμβαίνουν τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γονιμοποίηση – συχνά, πριν ακόμη η γυναίκα αντιληφθεί ότι είναι έγκυος.
Αυτές οι πρώιμες, απαρατήρητες αποβολές, συμβαίνουν όταν το έμβρυο είτε δεν καταφέρνει να αναπτυχθεί σωστά, είτε δεν προσκολλάται επιτυχώς στο τοίχωμα της μήτρας.
Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια αλυσίδα από βιολογικά ορόσημα. Το καθένα πρέπει να επιτευχθεί με τη σωστή σειρά και, έχει μια ορισμένη πιθανότητα επιτυχίας. Στη Γη, αυτές οι πιθανότητες, αξιολογούνται μέσω κλινικής έρευνας και βιολογικών μοντέλων.
Η πιο πρόσφατη έρευνa του Damian Bailey, μελετά πώς τα ίδια στάδια, θα μπορούσαν να επηρεαστούν από τις ακραίες συνθήκες του διαπλανητικού διαστήματος.
Σύμφωνα με το περιοδικό The Conversation, η μικροβαρύτητα, δηλαδή η σχεδόν πλήρης απουσία βαρύτητας, κατά τη διάρκεια των διαστημικών πτήσεων, θα καθιστούσε τη σύλληψη πιο δυσφορική από σωματική άποψη, αλλά πιθανότατα δεν θα επηρέαζε σε μεγάλο βαθμό την πορεία της κύησης, εφόσον το έμβρυο έχει ήδη εμφυτευτεί. Ωστόσο, ο τοκετός και η φροντίδα ενός νεογνού θα ήταν πολύ πιο δύσκολα σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας.
Αυτό καθώς, στο διάστημα, τίποτα δεν παραμένει ακίνητο. Τα υγρά αιωρούνται. Το ίδιο και οι άνθρωποι. Αυτό καθιστά τον τοκετό και τη φροντίδα του βρέφους πολύ πιο δύσκολη και περίπλοκη από ό,τι στη Γη, όπου η βαρύτητα διευκολύνει τα πάντα – από τη στάση του σώματος έως και τη διαδικασία της σίτισης.
Ταυτόχρονα, το αναπτυσσόμενο έμβρυο ήδη μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον που μοιάζει με εκείνο όπου επικρατεί η μικροβαρύτητα. Δηλαδή, το έμβρυο αιωρείται μέσα στο αμνιακό υγρό, το οποίο διαθέτει ουδέτερη πλευστότητα, προστατεύοντάς το και διατηρώντας το σε αιώρηση μέσα στη μήτρα.
Οι αστροναύτες εκπαιδεύονται για διαστημικούς περιπάτους σε δεξαμενές νερού σχεδιασμένες να προσομοιώνουν την αίσθηση της έλλειψης βαρύτητας. Από αυτή την άποψη, η μήτρα είναι ένας φυσικός προσομοιωτής μικροβαρύτητας.
Ωστόσο, η βαρύτητα αποτελεί μόνο ένα μέρος της συνολικής εικόνας.
Ακτινοβολία
Έξω από τα προστατευτικά στρώματα της Γης, ελλοχεύει μια πιο επικίνδυνη απειλή: Οι κοσμικές ακτίνες. Πρόκειται για σωματίδια υψηλής ενέργειας – «γυμνοί» ή «απογυμνωμένοι» ατομικοί πυρήνες – που κινούνται στο διάστημα σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός.
Είναι άτομα που έχουν χάσει όλα τα ηλεκτρόνιά τους, έχοντας μόνο τον πυκνό πυρήνα που αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια. Όταν αυτοί οι γυμνοί πυρήνες συγκρούονται με το ανθρώπινο σώμα, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές κυτταρικές βλάβες.
Μπορεί να γεννηθεί ένα μωρό στο διάστημα;
Στη Γη, προστατευόμαστε από το μεγαλύτερο μέρος της κοσμικής ακτινοβολίας χάρη στην πυκνή ατμόσφαιρα του πλανήτη και, ανάλογα με την ώρα της ημέρας, από δεκάδες χιλιάδες έως και εκατομμύρια χιλιόμετρα κάλυψης του μαγνητικού πεδίου της Γης. Στο διάστημα, δεν υπάρχει αυτή η “ασπίδα”.
Όταν μια κοσμική ακτίνα διέρχεται από το ανθρώπινο σώμα, μπορεί να χτυπήσει ένα άτομο, να του αφαιρέσει τα ηλεκτρόνια και να συγκρουστεί με τον πυρήνα του, εκτοξεύοντας πρωτόνια και νετρόνια και αφήνοντας πίσω του ένα διαφορετικό στοιχείο ή ισότοπο. Αυτό μπορεί να προκαλέσει εξαιρετικά εντοπισμένες βλάβες – δηλαδή να καταστραφούν μεμονωμένα κύτταρα ή μέρη κυττάρων, ενώ το υπόλοιπο σώμα να παραμένει ανεπηρέαστο.
Μερικές φορές η ακτίνα διέρχεται, χωρίς να χτυπήσει τίποτα. Αλλά αν χτυπήσει DNA, μπορεί να προκαλέσει μεταλλάξεις που αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου. Ακόμη και όταν τα κύτταρα επιβιώνουν, η ακτινοβολία μπορεί να ενεργοποιήσει φλεγμονώδεις αποκρίσεις.
Αυτό σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά, απελευθερώνοντας χημικές ουσίες που μπορεί να βλάψουν υγιείς ιστούς και να διαταράξουν τη λειτουργία των οργάνων.
Κίνδυνοι κατά την εγκυμοσύνη
Στις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης, τα εμβρυϊκά κύτταρα διαιρούνται και μετακινούνται ταχύτατα, σχηματίζοντας τους πρώτους ιστούς και τις κυτταρικές δομές. Για να συνεχιστεί η ανάπτυξη, το έμβρυο, στη διάρκεια αυτής της ευαίσθητης διαδικασίας, πρέπει να παραμείνει βιώσιμο.
Ο πρώτος μήνας μετά τη γονιμοποίηση είναι η πιο ευάλωτη περίοδος της ζωής. Ένα μόνο χτύπημα από μια υψηλής ενέργειας κοσμική ακτίνα σε αυτό το στάδιο της ζωής, θα μπορούσε να αποβεί θανατηφόρο για το έμβρυο.
Ωστόσο, το έμβρυο είναι πολύ μικρό – και οι κοσμικές ακτίνες, αν και επικίνδυνες, είναι σχετικά σπάνιες. Δηλαδή, ένα απευθείας χτύπημα, είναι μάλλον απίθανο. Σε περίπτωση ωστόσο, που συνέβαινε αυτό, πιθανότατα θα οδηγούσε σε αποβολή – που δεν θα γινόταν αντιληπτή.
Με την εξέλιξη της εγκυμοσύνης, αλλάζουν και οι κίνδυνοι. Μόλις η κυκλοφορία του πλακούντα – το σύστημα ροής αίματος που συνδέει τη μητέρα με το έμβρυο – διαμορφωθεί πλήρως, στο τέλος του πρώτου τριμήνου, το έμβρυο και η μήτρα αναπτύσσονται ραγδαία.
Αυτή η ανάπτυξη δημιουργεί έναν μεγαλύτερο στόχο. Δηλαδή, μια κοσμική ακτίνα θα είχε, σε αυτό το στάδιο, περισσότερες πιθανότητες να χτυπήσει τον μυ της μήτρας, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει συσπάσεις και ενδεχομένως, να προκαλέσει πρόωρο τοκετό.
Παρόλο που η φροντίδα πρόωρων νεογνών έχει βελτιωθεί σημαντικά, όσο νωρίτερα γεννηθεί ένα μωρό, τόσο αυξάνονται οι επιπλοκές – και στο διάστημα, οι κίνδυνοι είναι ακόμη μεγαλύτεροι.
Στη Γη, η εγκυμοσύνη και ο τοκετός φέρουν κινδύνους. Στο διάστημα, αυτοί οι κίνδυνοι μεγεθύνονται – αλλά δεν είναι απαραίτητα απαγορευτικοί.
Ανάπτυξη μετά τη γέννηση
Η ανάπτυξη φυσικά, δεν σταματά με τη γέννηση. Ένα μωρό που θα γεννιόταν στο διάστημα, θα συνέχιζε να μεγαλώνει σε συνθήκες μικροβαρύτητας, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει τα αντανακλαστικά της στάσης και τον συντονισμό του.
Αυτά είναι τα ένστικτα που βοηθούν ένα μωρό να μάθει να σηκώνει το κεφάλι του, να κάθεται, να μπουσουλάει και τελικά να περπατά – όλες τους, κινήσεις που βασίζονται στη βαρύτητα.
Χωρίς την αίσθηση του «πάνω» και του «κάτω», αυτές οι ικανότητες ενδέχεται να αναπτυχθούν με πολύ διαφορετικό τρόπο.
Επίσης, ο κίνδυνος της ακτινοβολίας, παραμένει. Ο εγκέφαλος ενός μωρού εξακολουθεί να αναπτύσσεται μετά τη γέννηση, και η παρατεταμένη έκθεση σε κοσμικές ακτίνες ενδέχεται να προκαλέσει μόνιμη βλάβη – επηρεάζοντας ενδεχομένως τη γνωστική λειτουργία, την μνήμη, τη συμπεριφορά και μακροπρόθεσμα, τη συνολική του υγεία.
Μπορεί λοιπόν να γεννηθεί ένα μωρό στο διάστημα;
Θεωρητικά, ναι. Αλλά μέχρι να μπορέσουμε να προστατεύσουμε τα έμβρυα από την ακτινοβολία, να αποτρέψουμε την πρόωρη γέννηση και να διασφαλίσουμε πως θα μεγαλώνουν με ασφάλεια σε συνθήκες μικροβαρύτητας, η εγκυμοσύνη στο διάστημα παραμένει ένα πείραμα υψηλού κινδύνου – για το οποίο, ακόμη δεν είμαστε έτοιμοι.
