του Γιάννη Πολίτη
23 Ιουνίου του 1996. Είναι η μέρα που ο Ανδρέας Παπανδρέου περνάει στην αιωνιότητα. Ο Ανδρέας, όπως τον αποκαλούν ακόμα και σήμερα, κατάφερε να βάλει το στίγμα του στη χώρα το δεύτερο μισό του 20 αιώνα. Χαρισματικός ηγέτης και «πολιτικό φαινόμενο» για τους φίλους, λαϊκιστής και λαοπλάνος για τους εχθρούς. Ωστόσο, κατάφερε ακόμη και οι «ορκισμένοι» αντίπαλοί του να αναγνωρίσουν την αξία του.
Το ξεκίνημα
Το 1937 εγγράφεται στη Νομική Σχολή Αθηνών, ωστόσο το 1939 συλλαμβάνεται και βασανίζεται από το καθεστώς Μεταξά. Ο ίδιος περιγράφει τα όσα πέρασε από τον Μανιαδάκη. «Όταν μας πιάσανε μας πήγανε στην Ειδική Ασφάλεια όπου μας βασάνισαν πάρα πολύ, εμένα ιδιαίτερα. Μου έσπασαν τη μασέλα, ένας ανθυπομοίραρχος Γιαννάκος ήταν ο βασανιστής μου. Τελικά χρησιμοποίησαν πολλά μέσα και πίεση στη μητέρα μου (ο πατέρας μου ήταν εξόριστος) για να μας κάμψουν…» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η πρώτη επιστροφή στην Ελλάδα και η στροφή στην πολιτική
Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του στο υπουργείο Προεδρίας
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανάμεσα στον πατέρα του, σε στελέχη και βουλευτές της Ένωσης Κέντρου
Τα Ιουλιανά, η «αποστασία του 65», το πραξικόπημα του 1967 και η σύλληψή του από το καθεστώς
Η επιστροφή του στην Ελλάδα μετά την πτώση της Χούντας και η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ
Η Χούντα πέφτει, αφού πρώτα προηγήθηκε η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, η ανατροπή του Παπαδόπουλου, από τον Ιωαννίδη και η προδοσία της Κύπρου. Στις 24 Ιουλίου του 1974 η Δημοκρατία εγκαθιδρύεται ξανά στην Ελλάδα. Ο Ανδρέας, στις 16 Αυγούστου επιστρέφει στη χώρα μας εν μέσω αποθεωτικής υποδοχής από υποστηρικτές του στο αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Παρά το γεγονός ότι δέχθηκε ισχυρές πιέσεις από στελέχη της Ένωσης Κέντρου για να ηγηθεί του κόμματος εκείνος ήταν ανένδοτος. Έτσι λοιπόν στις 3 του Σεπτέμβρη του 1974ιδρύει το ΠΑΣΟΚ έχοντας ως κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο: Εθνική Ανεξαρτησία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Λαϊκή Κυριαρχία.
Ο θρίαμβος του 1981 και η «Αλλαγή»
Αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου-Καθιέρωση του πολιτικού γάμου-Κατοχύρωση των δικαιωμάτων των παιδιών εκτός γάμου-Κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων, κατάργηση του σταυρού προτίμησης για τους βουλευτές. (Ίσχυσε μόνο στις εκλογές του ’85), αποκέντρωση των εξουσιών με ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναγνώριση της Ενιαίας Εθνικής Αντίστασης. Επαναπατρισμός πολιτικών προσφύγων, αποκατάσταση των δημοκρατικών διαδικασιών στους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, εκδημοκρατισμός των Εμπορικών Ενώσεων, κατοχύρωση του δικαιώματος της απεργίας, κατάργηση των «φακέλων» για τα φρονήματα των πολιτών, υπαγωγή της ΚΥΠ στην ευθύνη του πρωθυπουργού, εκδημοκρατισμός των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, ψήφος στα 18, προστασία του εισοδήματος με την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή, κατοχύρωση του 5θήμερου, 40ωρου και 4 εβδομάδων αδείας, κοινωνικοποιήσεις των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, αυτοτελή σύνταξη για την Αγρότισσα – Δωρεάν περίθαλψη προς όλους τους αγρότες, δημιουργία Εθνικού Συστήματος Υγείας, νόμος πλαίσιο για ΑΕΙ- ΤΕΙ, εξυγίανση Δημόσιας Διοίκησης –Κατάργηση πολυθεσίας, αύξηση στις κατώτατες συντάξεις – Επέκταση της κάλυψης του ΙΚΑ σε όλη την Ελλάδα, δημιουργία ΚΑΠΗ – Προγράμματα Κοινωνικού Τουρισμού, οργάνωση Δημόσιων Βρεφονηπιακών Σταθμών – Διακοπών για παιδιά οικογενειών με χαμηλό εισόδημα.
Οικονομική πολιτική
Η σύγκρουση με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη στην προεδρία της Δημοκρατίας και η δεύτερη συνεχόμενη εκλογική νίκη
Το «βρώμικο 89» οι τρεις συνεχόμενες εκλογικές ήττες και η παραπομπή στο Ειδικό Δικαστήριο
Η αρχή του τέλους
Το σκάνδαλο Κοσκωτά έχει επιβαρύνει την υγεία του με αποτέλεσμα τον Νοέμβριο του 1995 να εισαχθεί εσπευσμένα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο με αρχές πνευμονίας. Εν τέλει παίρνει την απόφαση και παραιτείται από την Πρωθυπουργία τον Ιανουάριο του 1996. Η συγκεκριμένη ημερομηνία ήταν η αρχή του τέλους ενός κύκλου που σημάδεψε την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων γράφει στην επιστολή του: «Είναι προφανές, ότι η δική μου αδυναμία αυτής της περιόδου δεν πρέπει να γίνει τροχοπέδη για τη χώρα, την κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ. Έβαλα και βάλαμε πάντα πάνω από όλα, τα συμφέροντα του τόπου και του λαού. Αυτό είναι και τώρα το καθήκον μας».
Στις αρχές του Φεβρουαρίου παίρνει εξιτήριο και οδηγείται στο σπίτι του στην Εκάλη. Ο καταπονημένος οργανισμός του δεν αντέχει και τα ξημερώματα της 23ης Ιουνίου καταλήγει από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο.
Κηδεύεται στις 26 Ιουνίου 1996 στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών με τιμές εν ενεργεία αρχηγού κράτους, κάτι που τελευταία φορά στην Ελλάδα είχε συμβεί το 1964, όταν είχε πεθάνει ο τότε βασιλέας Παύλος.
Ο θάνατός του προκάλεσε κύμα συγκίνησης σε όλη τη χώρα, και πλήθος κόσμου, που κυμαίνονταν από «εκατοντάδες χιλιάδες» έως «εκατομμύρια» παρευρέθησαν στη κηδεία του. Μάλιστα η λαοθάλασσα που συνόδευε το τυλιγμένο με την ελληνική σημαία φέρετρο στο Α’ Νεκροταφείο φώναζε συνεχώς το σύνθημα «Ανδρέα ζεις εσύ μας οδηγείς».
Ο βουλευτής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης Κώστας Σκανδαλίδης υπήρξε από τους στενούς συνεργάτες του Ανδρέα Παπανδρέου. Με αφορμή τα 22 χρόνια από τον θάνατό του μίλησε στο enikos.gr για τον Ανδρέα.
«Στο πρόσωπο του Ανδρέα Παπανδρέου συνυπάρχουν ο Έλληνας πατριώτης, ο σοσιαλιστής πολιτικός ηγέτης, ο βαθιά προοδευτικός και φιλελεύθερος με την κυριολεξία του όρου διανοούμενος, ο ανένδοτος δημοκράτης, ο μάχιμος υπερασπιστής της ειρήνης» αναφέρει ο κ. Σκανδαλίδης. «Γι’ αυτόν δεν υπήρξαν ποτέ διλήμματα σε ότι αφορά την ιεράρχηση των αξιών και των στόχων του. Πρώτα η Ελλάδα πάνω απ’ όλους και απ’ όλα. Έπειτα η δίκαιη κοινωνία που αξίζει και πρέπει να ζήσει καλύτερα όσες αλλαγές και ανατροπές και αν απαιτηθούν. Και τέλος η προσήλωση στη δημοκρατία και τους θεσμούς της υπόστρωμα κάθε πρότασης, απόφασης, επιλογής» προσθέτει ο βουλευτής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης. «Στο δίλημμα με ποιους είσαι και υπέρ ποιών αγωνίζεσαι δεν είχε ίχνος ταλάντευσης : με το λαό και τη πατρίδα. Και σήμερα μας δείχνει το δρόμο» καταλήγει ο κ. Σκανδαλίδης.
Πηγή φωτογραφιών: Ίδρυμα Ανδρέας Παπανδρέου, ΑΠΕ – ΜΠΕ, Αρχείο ΕΡΤ, Πηγή βίντεο youtube: Lambros paraxenakis, Ανδρέας Χατζηνικολάου, ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ του VHS, Στιγμιότυπα από την πολιτική ζωή της χώρας