Ο Φρόιντ περιέγραψε τα όνειρα ως παράθυρα στις καταπιεσμένες επιθυμίες μας. Σήμερα, οι ερευνητές τα χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τις αθλητικές επιδόσεις και να βοηθήσουν τους βετεράνους πολέμου που υποφέρουν από μετατραυματικό στρες. Είναι προφανές ότι τα όνειρα είναι πολυπλεύρως ωφέλιμα. Κι αν πιστέψουμε κάποιους από τους ειδικούς, μπορεί και να αυξάνουν την σωματική απόδοση.
Τα συνειδητά (διαυγή) όνειρα
Το διαυγές όνειρο είναι ένα όνειρο στο οποίο γνωρίζεις ότι ονειρεύεσαι, την ώρα που το όνειρο συμβαίνει”, λέει ο Charlie Morley, συγγραφέας του βιβλίου Lucid Dreaming Made Easy. «Δηλαδή, κοιμάσαι ακόμα βαθιά, αλλά μέσα στο όνειρο λες στον εαυτό σου: “Ξέρω ότι όλα αυτά είναι όνειρο”. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν δει μερικά. Αν πιστεύετε ότι δεν έχετε δει, ίσως θα πρέπει να σκεφτείτε αν είχατε ποτέ έναν εφιάλτη όπου καθησυχάσατε τον εαυτό σας λέγοντας: “Αυτό δεν είναι πραγματικό – πρέπει να ξυπνήσω”. Αυτό είναι επίσης ένα διαυγές όνειρο».
Μπορεί να ακούγεται τραβηγμένο, σαν κάτι που έχετε δει σε ταινία (στην πραγματικότητα, η ταινία Inception αποτύπωσε με μεγάλη επιτυχία τη δύναμη των διαυγών ονείρων), αλλά ο Morley υποστηρίζει ότι το να επιλέγετε τι ονειρεύεστε και να ελέγχετε τι συμβαίνει είναι δεξιότητες που μπορεί να μάθει ο καθένας. Μήπως θα μπορούσαμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να βελτιώσουμε το πόσο γρήγορα τρέχουμε;
«Έχουν γίνει αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι τα διαυγή όνειρα μπορούν να βελτιώσουν την σωματική απόδοση“ λέει ο Morley και συνεχίζει: “Σε ένα διαυγές όνειρο, κάνεις κάτι περισσότερο από το να οραματίζεσαι – είσαι εκεί σε μια τρισδιάστατη προβολή στο μυαλό σου. Τα αποτελέσματα υπερβαίνουν τον απλό οραματισμό, ο οποίος έχει γίνει ευρέως αποδεκτός από τους επαγγελματίες του αθλητισμού».
Και πώς αρχίζεις; «Με ένα ημερολόγιο ονείρων. Για να ελέγξετε τα όνειρά σας, πρέπει να αναγνωρίσετε τα μοτίβα», λέει ο Morley και εξηγεί: «Ας πούμε ότι μετά από μια εβδομάδα καταγραφής των ονείρων σας, κοιτάζετε πίσω και βλέπετε ότι είχατε τρία όνειρα με ζόμπι ή αρκετές επισκέψεις στο πατρικό σας σπίτι. Αυτά αποτελούν μέρος του μοναδικού προσωπικού σας ονειρικού τοπίου. Η ιδέα είναι ότι μόλις εξοικειωθείτε με τα όνειρά σας, ιδιαίτερα με αυτά που ο πρωτοπόρος των διαυγών ονείρων Stephen LaBerge ονόμασε “σημάδια ονείρων”, θα είστε γρήγορα σε θέση να αναγνωρίσετε ότι ονειρεύεστε.»
«Σημάδι ονείρου είναι οτιδήποτε σας κάνει να συνειδητοποιήσετε ότι ονειρεύεστε. Για παράδειγμα, αν ονειρευτείτε ότι περπατάτε στο δρόμο σας με το σκύλο σας, δεν υπάρχει σημάδι ονείρου. Αλλά αν ξαφνικά εμφανιστεί ο Ντόναλντ Τραμπ καβάλα σε έναν μπλε δράκο, καταλαβαίνετε ότι πρόκειται για όνειρο».
Η καταγραφή των ονείρων
Η καταγραφή των ονείρων είναι ένα κρίσιμο στοιχείο για να μάθετε πώς να ονειρεύεστε διαυγή όνειρα, μια τεχνική με πολλά οφέλη. Από την διαχείριση του μετατραυματικού στρες (PTSD), το άγχος και τους εφιάλτες, μέχρι την ενίσχυση της δημιουργικότητας και της αθλητικής απόδοσης. Ο Mark Blagrove, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Swansea, προτείνει μια λύση: «Χρησιμοποιήστε το τηλέφωνό σας. Αφήστε το δίπλα στο κρεβάτι σας. Όταν ξυπνήσετε. Ηχογραφείστε θυμάστε από το όνειρο. Αν δεν το κάνετε, το όνειρο απλώς θα εξαφανιστεί. Οπότε, καταγράψτε το και μην το κρίνετε, ακόμα κι αν νομίζετε ότι είναι ανοησία ή τετριμμένο».
Τα οφέλη και οι κίνδυνοι του να έχουμε τον έλεγχο των ονείρων μας
Ο Blagrove προειδοποιεί για τα διαυγή όνειρα: «Αν και υπάρχουν επιστημονικά, υγειονομικά και ψυχαγωγικά οφέλη, έχουν τεθεί ερωτήματα στην επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με το αν είναι καλή ιδέα να καλλιεργούμε τα διαυγή όνειρα. Ορισμένοι έχουν προειδοποιήσει ότι οι τεχνικές διαυγούς ονείρου μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα του ύπνου. Επίσης, αν τα όνειρα έχουν συγκεκριμένες λειτουργίες για την επεξεργασία των συναισθημάτων και της μνήμης, τότε η σκόπιμη αλλαγή της πλοκής ή του περιεχομένου ενός ονείρου ή ακόμη και η απλή παρατήρηση ότι κάποιος ονειρεύεται μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις», λέει.
Ένας τομέας όπου μπορεί να υπάρξουν πραγματικά οφέλη είναι η θεραπεία του μετατραυματικού στρες. Τα διαυγή όνειρα έχουν ιδιαίτερη σημασία για το PTSD επειδή τα θύματα συχνά ξαναζούν τα τραύματά τους σε χρόνιους εφιάλτες.
Το 2021, ο Morley διευκόλυνε μια μελέτη με το Ινστιτούτο Νοητικών Επιστημών στην Καλιφόρνια και με βετεράνους των ΗΠΑ που έπασχαν από μετατραυματικό στρες. Στον καθένα από τους συμμετέχοντες δόθηκε ένα “σχέδιο ονείρου” που έπρεπε να εφαρμόσουν κατά τη διάρκεια των εφιαλτών τους. Αυτά περιλάμβαναν την εσκεμμένη αλλαγή της έκβασης ενός επαναλαμβανόμενου εφιάλτη ή απλώς την παραμονή στο ονειρικό γεγονός, ώστε να επιτραπεί η πλήρης μαρτυρία και η ενσωμάτωσή του. Μετά από μία εβδομάδα, το 85% των συμμετεχόντων δεν υπέφερε πλέον από μετατραυματικό στρες. «Έπρεπε να ελέγξουν τριπλά τα αποτελέσματα γιατί κανείς δεν τους πίστευε», λέει ο Morley.
Μια άλλη χρήση για τα διαυγή όνειρα είναι η εύρεση δημιουργικής έμπνευσης. Η Tree Carr, συγγραφέας του βιβλίου Conscious Dreaming, έχει οργανώσει εργαστήρια στην Tate Modern και συνεργάζεται με καλλιτέχνες. «Η αγαπημένη μου άσκηση είναι αυτή που ονομάζεται επώαση ονείρων. Μια ώρα πριν κοιμηθείτε, πηγαίνετε στο κρεβάτι με ένα σημειωματάριο. Μην πάρετε ηλεκτρονικές συσκευές μαζί σας. Αν είστε καλλιτέχνης, σκιτσάρετε μερικές μουτζούρες- αν είστε ποιητής, γράψτε ελεύθερα μερικούς στίχους. Θέλετε να επωάσετε τη δημιουργική διαδικασία ως πρόθεση που θα συνεχιστεί στα όνειρά σας. Κάντε το μέχρι να νιώσετε ότι θέλετε να αποκοιμηθείτε. Καθώς σας παίρνει ο ύπνος, πείτε στον εαυτό σας: “Απόψε τα όνειρά μου θα μου δώσουν μια δημιουργική ανακάλυψη” ή: “Απόψε θα λάβω ένα τραγούδι ή έναν πίνακα ή μια λύση στα όνειρά μου”. “Κάντε το για ένα μήνα και δείτε τι θα συμβεί- μπορεί να σας εμπνεύσει».
Από όλους τους διαφορετικούς τύπους ονείρων, ο Blagrove αναφέρει ότι το πιο οδυνηρό και παρηγορητικό, όνειρο είναι το πιο συνηθισμένο: Ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο με ένα αγαπημένο πρόσωπο που έχει πεθάνει. «Παρόλο που αυτά τα όνειρα επαναφέρουν τον πόνο της απώλειας, μπορεί να είναι θεραπευτικά, επειδή μερικές φορές το άτομο θα εμφανίζεται υγιές και καλά. Μπορεί να έχουν ένα μήνυμα όπως: ‘Όλα θα πάνε καλά’ ή άλλα λόγια καθησυχασμού. Αυτό μπορεί να έχει μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο που ονειρεύεται».
