Μπορεί η απόφαση του Πάπα Φραγκίσκου να επιστρέψει τα τρία γλυπτά του Παρθενώνα που είχε στο Βατικανό να βαδίζει «στον οικουμενικό δρόμο της αλήθειας», ωστόσο έχει βαθιά συμβολικό χαρακτήρα και κυρίως πολιτικό, αφού δείχνει ακριβώς τον ίδιο δρόμο και στο Βρετανικό Μουσείο.
«Όλα τα γλυπτά του μουσείου ανήκουν στον Πάπα και μόνον αυτός μπορεί να πάρει την απόφαση της επιστροφής», είχε δηλώσει ο Δρ Τζιαντομένικο Σπινόλα, το 2008, ο επικεφαλής του τμήματος κλασικών αρχαιοτήτων των μουσείων του Βατικανού, τότε, όταν είχε ερωτηθεί σχετικά. Τότε, το 2008 το Βατικανό είχε στείλει στο Μουσείου της Ακρόπολης, ως δάνειο, το κεφάλι του σκαφηφόρου άνδρα. Και οι δημοσιογράφοι είχαν ρωτήσει τον Σπινόζα, αν το δάνειο εκείνο μπορούσε να γίνει πιο μακροπρόθεσμό ή και να καταλήξει να γίνει δωρεά στην Ελλάδα. Ο Σπινόλα είχε πει επίσης ότι ήταν πολύ νωρίς να απαντήσει τι θα μπορούσε να γίνει.
Το 2008
Ήταν μεγάλος ο ενθουσιασμός με τον οποίον ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Μιχάλης Λιάπης, είχε επανατοποθετήσει το κεφάλι του σκαφηφόρου άνδρα στο σημείο που προβλέπεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. «Αυτή η χειρονομία αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για άλλους, για να επιτευχθεί η τελική ενοποίηση των γλυπτών του Παρθενώνα», είχε δηλώσει τότε.
Δεκατέσσερα χρόνια μετά, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Το Βατικανό ανακοίνωσε σήμερα ότι η δωρεά του Πάπα Φραγκίσκου «είναι συγκεκριμένο σημάδι της ειλικρινούς επιθυμίας του Ποντίφικα να ακολουθήσει τον δρόμο της οικουμενικής αλήθειας». Η φρασεολογία είναι θρησκευτική, αλλά το νόημα είναι κυρίως πολιτικό και παγκόσμιο, οικουμενικό. Γιατί στην πραγματικότητα αφορά στην επιστροφή όλων των μνημείων της Αρχαιότητας που έχουν αφαιρεθεί από τον τόπο τους και πρέπει να επιστραφούν.
Το κεφαλάκι του σκαφηφόρου άνδρα (κρατούσε δίσκο με γλυκίσματα και κηρήθρες ως προσφορά στη θεά Αθηνά) από τη βόρεια ζωφόρο ήταν στο Μuseo Gregoriano Εtrusco του Βατικανού. Διαστάσεων μόλις 24Χ25 εκατοστών, πιστεύεται ότι ήταν από τα πρώτα κομμάτια από τον διάκοσμο του ναού, που αφαιρέθηκαν, αφού κατά πάσα πιθανότητα ήταν θύμα της έκρηξης Μοροζίνι το 1687.
Ένα και πλέον αιώνα αργότερα πάντως βρισκόταν στα χέρια ενός εμπόρου αρχαιοτήτων ονόματι Φραντσέσκο Αλεσαντρόνι, ο οποίος το πούλησε το 1803 στον Πάπα. Είναι το γλυπτό που είχε δανείσει το Βατικανό στο 2008. Τώρα θα πάρει την μόνιμη θέση του.
Το άλλο θραύσμα που επιστρέφεται από το Μουσείο Ετρούσκο είναι το κεφάλι ενός αλόγου από το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα. Πιθανόν να ανήκει στα άλογα του ηνίοχου της θεάς Αθηνάς, ένα από τα τέσσερα του λεγόμενου τέθριππου. Το τρίτο θραύσμα απεικονίζει το κεφάλι ενός γενειοφόρου άνδρα και αποδόθηκε σε μια από τις μετόπες στη νότια πλευρά του κτηρίου που απεικονίζει την Κενταυρομαχία (Εικ.3γ).
Η πολιορκία των Οθωμανών από τον Μοροζίνι
Το 1687, οι Βενετοί πολιορκούσαν τους Οθωμανούς, οι οποίοι είχαν κλειστεί στην Ακρόπολη και είχαν μετατρέψει τον Παρθενώνα, σε αποθήκη πυρομαχικών. Το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου του 1687, Οι Βενετοί άρχισαν και πάλι να βομβαρδίζουν την Ακρόπολη. Μία οβίδα έπεσε στην πυριτιδαποθήκη, που είχε φτιάξει μέσα στην Ακρόπολη ο Αλή Αγάς, διοικητής του Φρουρίου της Ακρόπολης. Η ζημιά στον ναό ήταν τρομερή και ήταν η πρώτη. Ως τότε ο Παρθενώνας έστεκε αγέρωχος και σχεδόν ανέπαφος. Εκείνη οβίδα τον κατέστρεψε σε μεγάλο βαθμό.
Τα γλυπτά του Παρθενώνα κομματιάστηκαν και σκορπίστηκαν στην γύρω περιοχή. Κάποια περισυνελλέγησαν. Τα περισσότερα χάθηκαν. Κάποια τα βρήκε πολύ εύκολα ο Έλγιν, έναν αιώνα αργότερα. Απλώς τα έβαλε σε σακιά και τα έστειλε στην πατρίδα του. Τα άλλα χρειάστηκε να τα αφαιρέσει με πριόνια. Με οδηγίες του, οι άνθρωποι πριόνισαν τους λίθους του γλυπτού διάκοσμου, προκειμένου να τους αφαιρέσουν, κρατώντας μόνον την εξωτερική τους επιφάνεια.
Η πέμπτη πλάκα της βόρειας ζωφόρου του ναού περιλάμβανε δύο μορφές σαν αυτές που επιστρέφονται. Η πλάκα είναι κυρίως χαμένη, αλλά προηγουμένως είχε καταγραφεί σε σχέδιο. Περίπου το μισό από αυτό που σώζεται από τη διακόσμηση του ναού βρίσκεται στο βρετανικό μουσείο στο Λονδίνο, συμπεριλαμβανομένων των 247 ποδών της αρχικής ζωφόρου των 524 ποδών. Τα περισσότερα από τα άλλα γλυπτά που σώθηκαν βρίσκονται στην Αθήνα.
Το Βατικανό επί χρόνια και σχεδόν πεισματικά δεν είχε δεχτεί τις ελληνικές εκκλήσεις να επιστρέψει τα γλυπτά του Παρθενώνα που είχε στην συλλογή του. Είναι η δεύτερη φορά που επιστρέφουν στην Ελλάδα, γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονταν στην Ιταλία. Έχει ήδη επιστρέψει, ένα κομμάτι της ζωφόρου που κρατούσε παλαιότερα το μουσείο της Σικελίας. Έχει ο καιρός γυρίσματα.
