Οι τάφοι και τα ταφικά μνημεία είναι σπουδαίας σημασίας για τους αρχαιολόγους αφού, εκτός από τα μνημεία καθαυτά, φέρνουν στο φως έναν πλούτο πληροφοριών που αφορούν την κοινωνία, τις πεποιθήσεις, το επίπεδο διαβίωσης, τα τελετουργικά και τη θέση των ανθρώπων μέσα σ’ αυτή. Τώρα, οι αρχαιολόγοι στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην ανακάλυψη των λεπτομερειών της κοινωνίας που διατηρούσε παιδικά νεκροταφεία με ιδιαίτερες, περίτεχνες πέτρινες δομές, έχοντας ωστόσο τη βεβαιότητα ότι ένα μεγάλο κομμάτι πολύτιμης γνώσης, δεν θ’ αποκαλυφθεί σύντομα.
Στη Νορβηγία βρέθηκε ένας αρχαίος χώρος ταφής, ο οποίος διαθέτει πάνω από 40 κυκλικά πέτρινα επιτύμβια σημάδια. Βρέθηκαν εκεί λείψανα κυρίως παιδιών, τα οποία πέθαναν πριν από 2.000 χρόνια, όπως αναφέρει το Νορβηγικό Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας.
Τα εν μέρει καμένα οστά των παιδιών, των οποίων οι ηλικίες κυμαίνονταν από τη βρεφική ηλικία μέχρι και τα έξι χρόνια της ζωής τους, κατά τη στιγμή του θανάτου τους, θάφτηκαν ακριβώς κάτω από τους ιδιαίτερους πέτρινους κύκλους, μαζί με κεραμικά αγγεία που πολύ καιρό πριν είχαν θρυμματιστεί.
Η χρονολόγηση των σκελετικών υπολειμμάτων αποκάλυψε ότι τα παιδιά είχαν θαφτεί σχεδόν όλα μεταξύ 800 και 400 π.Χ., ή κατά τη διάρκεια της Νορβηγικής Εποχής του Χαλκού και της Εποχής του Σιδήρου.
“Η χρονολόγηση καταδεικνύει ότι, ο χώρος ταφής χρησιμοποιήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, έτσι δεν θα μπορούσαν να έχουν πεθάνει όλα τα παιδιά από την ίδια φυσική καταστροφή ή ασθένεια ή επιδημία”, εξηγεί η επικεφαλής της ανασκαφής, Guro Fossum, αρχαιολόγος που συνεργάζεται με το Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας, στο νορβηγικό πρακτορείο ειδήσεων NTB.
Το παιδικό νεκροταφείο Οι σχολαστικά κατασκευασμένοι πέτρινοι κύκλοι ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών σε αγροτική περιοχή, κοντά στην πόλη Φρέντρικσταντ (Fredrickstad) στη νότια Νορβηγία το 2023. Ήταν κρυμμένοι μόλις 5-10 εκατοστά κάτω από την επιφάνεια της γης, σε μια περιοχή δίπλα σε οικισμό της Λίθινης Εποχής που ήταν ο αρχικός χώρος εξερεύνησης.
Οι πέτρινοι σχηματισμοί είχαν όλοι διάμετρο μεταξύ ενός και δύο μέτρων, και ήταν είτε απόλυτα στρογγυλοί ή οβάλ σχήματος. Ορισμένοι είχαν μεγαλύτερες πέτρες τοποθετημένες στη μέση ή στις άκρες τους, προσδίδοντας ποικιλία και δημιουργικότητα στα σχέδια.
Όπως θα ήταν αναμενόμενο, ένας από τους πέτρινους κύκλους είχε εκτεθεί στη διάβρωση και τη φθοροποιό δύναμη του χρόνου. Όταν ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους που πραγματοποιούσαν ανασκαφές σε οικισμό της Λίθινης Εποχής, η προσοχή τους στράφηκε αμέσως στην περιοχή γύρω από τον κύκλο αυτό.
Τελικά, οι αρχαιολόγοι, έφεραν στο φως συνολικά 41 από αυτούς τους ασυνήθιστους πέτρινους σχηματισμούς, οι οποίοι ήταν συγκεντρωμένοι σε μια σχετικά μικρή περιοχή και μικρότεροι απ’ ότι θα αναμενόταν κανονικά, δεδομένου του σκοπού τους.
Ενώ οι κύκλοι και οι συλλογές από μεσαίου μεγέθους πέτρες, από τις οποίες κατασκευάστηκαν, έφεραν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, οι αρχαιολόγοι είχαν τελικά ένα πλαίσιο για να εργαστούν για την αναγνώρισή τους.
Κλασική ταφή σε σπειροειδές σχήμα
Στη Νορβηγική Εποχή του Χαλκού και την Προρωμαϊκή Εποχή του Σιδήρου, η αποτέφρωση των νεκρών και η ταφή των λειψάνων σε λάκκους, με την κάλυψή τους στη συνέχεια από ένα στρώμα από πέτρες, αποτελούσε κοινή πρακτική.
Συχνά, το στρώμα αυτό έπαιρνε σχήμα τροχού ή σπείρας, σύμφωνα με όσα έχουν βρεθεί στο πρόσφατα ανασκαμμένο μέρος κοντά στο Φρέντρικσταντ. Έτσι, παρά τα μοναδικά χαρακτηριστικά των πέτρινων κύκλων που βρέθηκαν εδώ, οι αρχαιολόγοι τους αναγνώρισαν επιφυλακτικά ως ταφικά σημάδια, πριν ακόμα ανοίξουν το έδαφος από κάτω τους.
Κείτονταν εδώ σαν μυστικό μέχρι να τους ανακαλύψουμε”, είπε η Fossum. «Ανακαλύψαμε ο ένας μετά τον άλλο και καταλήξαμε σε 41 στρογγυλούς πέτρινους σχηματισμούς.» Μόλις οι κύκλοι ξεθάφτηκαν και το περιεχόμενό τους αποκαλύφθηκε, οι αρχαιολόγοι συνειδητοποίησαν ότι είχαν βρει κάτι ξεχωριστό.
“Οι τάφοι είναι πολύ κοντά μεταξύ τους”, εξήγησε η Fossum. “Πρέπει να βρίσκονταν σε ανοιχτό χώρο, με μεγάλους δρόμους κοντά και έτσι ο καθένας θα μπορούσε να ξέρει που είναι. Οι λάκκοι μαγειρέματος και τα τζάκια στην γύρω περιοχή, υποδηλώνουν ότι, τις ταφές συνόδευαν συγκεντρώσεις και τελετές”.
Η Νορβηγή αρχαιολόγος σημείωσε ότι οι δείκτες των τάφων ή των μνημείων, σχεδιάστηκαν και διαρρυθμίστηκαν με ακρίβεια, ενώ και οι τάφοι διατηρήθηκαν καλά. Δημιουργήθηκαν από πέτρες από διάφορες τοποθεσίες της περιοχής, προφανώς για να εξασφαλίσουν την ομοιομορφία σε μέγεθος και σχήμα.
Μετά την ανασκαφή των θαμμένων σκελετικών υπολειμμάτων και την ολοκλήρωση της μελέτης τους στα εργαστήρια, η Fossum και η ομάδα της κατανόησαν πολύ καλύτερα τα χαρακτηριστικά και την κατάσταση των δεικτών του τάφου. “Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα της ανάλυσης, καταλάβαμε το νόημα: επρόκειτο για μικρούς παιδικούς τάφους», είπε. “Γι’ αυτό το λόγο έγινε με τόσο μεγάλη προσοχή.”
Τα μυστήρια που μπορεί να μην αποκαλυφθούν ποτέ
Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του νεκροταφείου που ανακαλύφθηκε πρόσφατα είναι ότι όσοι θάφτηκαν εκεί – εκτός από τα παιδιά, υπήρχαν ορισμένοι άνδρες και γυναίκες- αντιμετωπίζονταν ως ίσοι κατά τη στιγμή του θανάτου τους.
“Φαίνεται πως η κοινωνική δομή ήταν πιο ισότιμη, καθώς δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά μεταξύ των τάφων”, δήλωσε η Fossum. “Χρησιμοποιήθηκε ο ίδιος τύπος τάφων, ταφικών αγαθών και ταφικής μεθόδου. Αυτό υποδηλώνει μια κοινωνία στην οποία το πνεύμα της κοινότητας είχε εξέχουσα σημασία”.
Το επόμενο βήμα για το Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας είναι η πιο ενδελεχής μελέτη των κεραμικών αντικειμένων που ανασύρθηκαν από τους τάφους. Ίσως αποκαλύψουν πράγματα για την αρχαία κοινωνία που κατασκεύασε αυτά τα αντικείμενα.
“Δεν γνωρίζουμε τι είδους πεποιθήσεις είχε η κοινωνία, ούτε γιατί οι νεκροί κάηκαν και θάφτηκαν”, πληροφορεί η Fossum. “Είναι πιθανό να πίστευαν ότι το σώμα έπρεπε να καταστραφεί και να μετασχηματισθεί μέσω της φωτιάς, ώστε να μπορέσει η ψυχή ν’ απελευθερωθεί”.
“Ίσως αυτές οι παραδόσεις και τα τελετουργικά να διατηρούνταν για να τιμήσουν και να θυμηθούν αυτούς που είχαν πεθάνει. Το ίδιο κάνουμε και τώρα: θυμόμαστε αυτούς που έζησαν πριν από εμάς με τελετουργικά και μνημεία.”
Όλα αυτά είναι θεωρητικά, παραδέχεται η αρχαιολόγος, και πιθανότατα έτσι θα παραμείνουν στο άμεσο μέλλον. «Οι αναλύσεις των θραυσμάτων κεραμικής μπορούν να μας πουν πολλά,» είπε η Fossum. «Δεν προκύπτει ότι όλα τα δοχεία ήταν προορισμένα για καμένα οστά. Ορισμένα τοποθετήθηκαν μεταξύ των τάφων, και είμαστε πολύ περίεργοι για το μπορεί να υπήρχε μέσα τους».
Ανεξάρτητα από τι θα μπορούσε ν’ αποκαλύψει η περαιτέρω ανάλυση των ταφικών αγαθών, των παιδικών σκελετών και των πέτρινων κύκλων, ένα μεγάλο μυστήριο για τον πολιτισμό που τα δημιούργησε όλα αυτά θα εξακολουθήσει να υπάρχει.
