Ύστερα και από το δεύτερο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα της ευλογιάς των πιθήκων, η πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, Ματίνα Παγώνη διαβεβαίωσε ότι «δεν υπάρχει ανησυχία, είναι μία ιογενής λοίμωξη».
Το δεύτερο κρούσμα αφορά έναν άνδρα ηλικίας 47 ετών με πρόσφατο ταξίδι στην Ισπανία, ενώ και το πρώτο κρούσμα ήταν ταξιδιώτης, ο οποίος επέστρεψε από την Πορτογαλία.
Όπως διαβεβαίωσε η κ. Παγώνη «δεν υπάρχει ανησυχία, είναι μία ιογενής λοίμωξη» και τόνισε ότι «δεν μεταδίδεται όπως ο κορονοϊός». Η πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ συστήνει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν είμαστε σε επαφή με κρούσματα, ειδικά όταν έχουν εξανθήματα.
Όπως είπε χαρακτηριστικά, μιλώντας στον ANT1, κ. Παγώνη πιο ευάλωτοι να κολλήσουν είναι τα παιδιά και οι έγκυες. Στα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων, οι γνωστές αρχές υγιεινής, σχολαστικό πλύσιμο χεριών καθώς και εφαρμογή ασφαλών σεξουαλικών πρακτικών.
Να σημειωθεί ότι εδώ και αρκετό καιρό τα Ελληνικά νοσοκομεία βρίσκονταν σε ετοιμότητα, καθώς η συγκεκριμένη νόσος εξαπλωνόταν στην Ευρώπη. Οι επιστήμονες ανέμεναν να εντοπιστεί και στη χώρα μας κρούσμα, όπως και συνέβη, όμως εμφανίζονται καθησυχαστικοί.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε
Η ευλογιά των πιθήκων είναι σπάνια ιογενής λοίμωξη, η οποία μεταδίδεται κυρίως από άγρια ζώα που απαντώνται σε περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής, ενώ δεν μεταδίδεται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων και ο κίνδυνος για το ευρύ κοινό είναι χαμηλός.
Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο γίνεται μέσω της επαφής με δερματικές βλάβες/σωματικά υγρά του πάσχοντος ή/και μολυσμένα αντικείμενα, καθώς και μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων κατόπιν παρατεταμένης στενής επαφής σε μικρή απόσταση.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, μυαλγίες, οσφυαλγία, λεμφαδενοπάθεια, ρίγος και εξάντληση, ενώ συνήθως εμφανίζεται χαρακτηριστικό εξάνθημα 1 με 5 ημέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.
Παρότι δεν υπάρχει ειδική θεραπεία, οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως σε λίγες εβδομάδες. Η νόσος διαρκεί 2-4 εβδομάδες και είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη. Τα συμπτώματα είναι πιο ήπια από αυτά της ευλογιάς. Ωστόσο αναφέρεται ποσοστό θνητότητας περίπου 1%. Η σοβαρή μορφή της νόσου αφορά κυρίως ανοσοκατεσταλμένους, παιδιά και εγκύους.
Πώς μεταδίδεται
Το νόσημα μεταδίδεται μέσω στενής επαφής με μολυσμένα άτομα, τα ρούχα τους, τα σεντόνια τους ή τα σωματικά τους υγρά. Ο ιός εισέρχεται στο σώμα:
- μέσω δερματικών βλαβών (ορατών ή αόρατων) των βλεννογόνων (μάτια, μύτη, στόμα)
- μέσω της αναπνευστικής οδού (βήχας , φτάρνισμα, παρατεταμένη επαφή πρόσωπο με πρόσωπο)
- από δάγκωμα ή γρατζουνιά από μολυσμένο ζώο (κυρίως τρωκτικά)
- σπανιότερα από κατανάλωση μολυσμένου ζώου που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς ή με την επαφή με το δέρμα ή το τρίχωμα μολυσμένου ζώου.
Ποιοι κινδυνεύουν
Όλοι κινδυνεύουν να νοσήσουν κατόπιν έκθεσης στον ιό, ειδικά οι έγκυες και οι νεότερες γενιές που δεν έλαβαν το εμβόλιο της ευλογιάς, το οποίο σταδιακά σταμάτησε στη χώρα μας να χορηγείται μέχρι το 1980, καθώς η νόσος είχε εξαλειφθεί. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης, καθώς και όσοι έχουν ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρες της Αφρικής όπου ενδημεί η νόσος.
Μέτρα προφύλαξης
Απαιτείται η τήρηση των βασικών μέτρων ατομικής υγιεινής.
- πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό τακτικά ή χρησιμοποιείτε αλκοολούχο αντισηπτικό
- καταναλώνετε κρέας μόνο αν έχει μαγειρευτεί επαρκώς
- μην πλησιάζετε άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων νεκρών ζώων
- μην έρχεστε σε στενή επαφή και μην μοιράζεστε ρούχα με άτομα που δεν αισθάνονται καλά και παρουσιάζουν δερματικές βλάβες
Τα συμπτώματα
Από τη στιγμή που κάποιος μολυνθεί με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων χρειάζεται να περάσουν 5 έως 21 μέρες για να εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα (συνήθως 6 με 13 ημέρες). Αυτά μπορεί να είναι:
- Πυρετός >38οC
- Κεφαλαλγία
- Μυαλγίες
- Ραχιαλγία / Οσφυαλγία
- Διογκωμένοι λεμφαδένες (χαρακτηριστικό σημείο διαφορικής διάγνωσης από την ευλογιά)
- Ρίγος
- Καταβολή δυνάμεων
- Εξάνθημα (συνήθως παρουσιάζεται 1 με 3 ημέρες μετά την εμφάνιση του πυρετού). Συχνά προηγείται το δερματικού εξανθήματος, εμφάνιση βλαβών σε βλεννογόνους (π.χ. στοματικής κοιλότητας). Το εξάνθημα εντοπίζεται αρχικά στο κεφάλι και στο πρόσωπο και στη συνέχεια επεκτείνεται σε άλλα σημεία του σώματος συμπεριλαμβανομένων των παλαμών, των πελμάτων και των γεννητικών οργάνων. Οι δερματικές βλάβες αρχικά εμφανίζονται με τη μορφή κηλίδων (επίπεδες βλάβες) αλλάζουν σε βλατίδες (ανυψωμένες βλάβες) οι οποίες εξελίσσονται σε μικρές βλατίδες κυστίδια (φουσκάλες με υγρό ), φλύκταινες (φουσκάλες με πύον ) και στη συνέχεια σε εσχάρες (κρούστες) που τελικά υποχωρούν μόνες τους. Το εξάνθημα αυτό μερικές φορές συγχέεται με το εξάνθημα της ανεμοβλογιάς.
Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας
Εάν έχετε ένα εξάνθημα με φυσαλίδες και:
- έχετε επιστρέψει από τη Δυτική ή Κεντρική Αφρική τις τελευταίες 3 εβδομάδες
- έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε ευλογιά των πιθήκων τις τελευταίες 3 εβδομάδες
- έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε δερματικές βλάβες τις τελευταίες 3 εβδομάδες
Πότε συστήνεται απομόνωση
Τι προβλέπει, όμως ο ΕΟΔΥ σε περίπτωση που κάποιος αποτελεί στενή επαφή κρούσματος; α) Aυτο-παρακολούθηση για μέτρηση θερμοκρασίας ή εμφάνιση άλλων συμπτωμάτων (κεφαλαλγία, ραχιαλγία κτλ.) ή εμφάνιση νέου εξανθήματος αγνώστου αιτιολογίας για 21 ημέρες από την τελευταία έκθεση. β) Στην περίπτωση που το άτομο που αποτελεί στενή επαφή εμφανίσει εξάνθημα, πυρετό ή άλλο σύμπτωμα του νοσήματος εντός των 21 ημερών από την τελευταία επαφή με το κρούσμα συστήνεται η απομόνωσή του (παραμονή στο σπίτι) και η αποχή από σεξουαλικές δραστηριότητες έως τον αποκλεισμό της διάγνωσης της ευλογιάς των πιθήκων.
γ) Αυστηρή τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής με έμφαση στο επιμελές πλύσιμο των χεριών και εφαρμογή μέτρων πρόληψης μετάδοσης της νόσου μέσω της αναπνευστικής οδού δ) Αποχή από σεξουαλικές δραστηριότητες και αποφυγή στενής σωματικής επαφής για 21 ημέρες ή έως του αποκλεισμού της διάγνωσης της ευλογιάς των πιθήκων ε) Αποφυγή επαφής με κατοικίδια θηλαστικά για 21 ημέρες ή έως του αποκλεισμού της διάγνωσης της ευλογιάς των πιθήκων.
Απομόνωση και έξοδος από αυτήν
Οι οδηγίες αυτές δημιουργήθηκαν από τον UK Health Security Agency (UKHSA) στο πλαίσιο των συστάσεων που εξέδωσε για τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με τη διαχείριση των κρουσμάτων της ευλογιάς των πιθήκων. Εξατομικευμένες παρεμβάσεις μπορεί να χρειαστούν, κατά περίπτωση.
Kριτήρια άρσης της απομόνωσης
Κλινικά Κριτήρια: Το ειδικευμένο προσωπικό που φροντίζει τον ασθενή θα πρέπει να κρίνει ότι βρίσκεται σε καλή κλινική κατάσταση προκειμένου να επιτραπεί με ασφάλεια η λήξη της απομόνωσής του.
Εργαστηριακά κριτήρια: Η δοκιμασία PCR θα πρέπει να είναι αρνητική και στα τρία ακόλουθα δείγματα:
- Δείγμα αίματος *
- Δείγμα ούρων
- Φαρυγγικό επίχρισμα
* Δεν κρίνεται απαραίτητο να ληφθεί δείγμα αίματος σε δεύτερο χρόνο, αν δεν είχε ληφθεί κατά την έναρξη της νόσου, δεδομένης της καλής γενικής κλινικής εικόνας του ασθενούς αρχικά.
Κριτήρια που σχετίζονται με το στάδιο των δερματικών βλαβών:
Πρέπει να πληρούνται όλα τα ακόλουθα:
- Απουσία έκθυσης νέων βλαβών το τελευταίο 48ωρο
- Απουσία βλαβών στους βλεννογόνους
- Οι βλάβες θα πρέπει να βρίσκονται στο στάδιο της επούλωσης (να έχει επέλθει εφελκιδοποίηση, οι εσχάρες να έχουν αποπέσει, και ο υποκείμενος νεοσχηματιζόμενος ιστός να είναι υγιής )
Άρση της απομόνωσης των ασθενών σε κάποια δομή (π.χ. μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων, φυλακή) ή μετακίνηση ασθενών από μια πτέρυγα νοσοκομείου στην άλλη
Η άρση της απομόνωσης σε τέτοιου είδους δομές μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο όταν συγκεντρώνονται όλα τα κριτήρια: κλινικά, εργαστηριακά και αυτά που αφορούν στη βλάβη.
Η μεταφορά του ασθενή σε άλλο νοσοκομείο, όπου κρίνεται απαραίτητη, θα πρέπει να γίνεται σε νέο θάλαμο απομόνωσης όταν δεν πληρούνται ακόμη όλα τα παραπάνω κριτήρια. Αυτές οι οδηγίες μπορούν να τροποποιηθούν κατά περίπτωση, σύμφωνα πάντα με τη γνώμη των ειδικών.
Άρση της απομόνωσης και επιστροφή στο σπίτι
Οι ασθενείς που πληρούν τα κλινικά, τα εργαστηριακά κριτήρια και εκείνα που αφορούν τις δερματικές βλάβες, μπορούν να επιστρέψουν από το νοσοκομείο στο σπίτι με πλήρη άρση της απομόνωσης.
Οι ασθενείς που πληρούν τα κλινικά κριτήρια, αλλά δε συγκεντρώνουν τα εργαστηριακά ή τα κριτήρια που αφορούν τις βλάβες, μπορούν να εξέλθουν από το νοσοκομείο με την άδεια των θεραπευόντων, αλλά πρέπει να συνεχίσουν την απομόνωση κατ’ οίκον.
Κατά την απομόνωση κατ’ οίκον θα πρέπει να είναι σε θέση να μην έρχονται σε επαφή με τα άλλα μέλη της οικογένειας / του οικιακού περιβάλλοντος, ιδιαίτερα δε με παιδιά μικρότερα των 12 ετών, εγκύους ή ανοσοκατεσταλμένους. Επιπλέον, δεν πρέπει να πηγαίνουν στο χώρο εργασίας, στο σχολείο ή σε άλλους δημόσιους χώρους.
Οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται ιατρικά έως ότου όλες οι βλάβες να εφελκιδοποιηθούν και να επουλωθούν.
Πιο σοβαρά και πιο σύνθετα περιστατικά με αργή ιολογική και κλινική αποδρομή πιθανά να χρειαστούν ειδικό χειρισμό.
Φροντίδα στο σπίτι
Οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν σαφείς και ξεκάθαρες οδηγίες για το τι να περιμένουν αναφορικά με τα συμπτώματά τους και πώς να φροντίζουν την υγεία τους κατά τη διάρκεια της παραμονής στο σπίτι. Θα βοηθούσε η τήρηση ημερολογίων συμπτωμάτων με την πορεία της νόσου (κλιμάκωση – αποκλιμάκωση), καθώς και η παρακολούθηση με εργαλεία, όπως θερμόμετρα ή οξύμετρα όπου κρίνεται αναγκαίο.
Άρση της απομόνωσης στο σπίτι
Οι συγκεκριμένες οδηγίες αναφέρονται σε ασθενείς που είτε διαγνώστηκαν και δε χρειάστηκε να νοσηλευτούν, είτε σε ασθενείς που εξήλθαν από το νοσοκομείο με την οδηγία να συνεχίσουν την απομόνωση στο σπίτι.
Διακρίνονται 2 στάδια:
1ο Στάδιο: Άρση της αυτοαπομόνωσης
Οι ασθενείς μπορούν να λήξουν την αυτοαπομόνωση στο σπίτι, όταν πληρούνται τα ακόλουθα κλινικά κριτήρια και τα κριτήρια που αφορούν στις βλάβες.
Κλινικά κριτήρια:
Ο ασθενής υποβάλλεται σε τηλεφωνική ιατρική παρακολούθηση ή μέσω βιντεοκλήσης. Πρέπει να έχει παραμείνει απύρετος για πάνω από 72 ώρες και να κριθεί ότι βρίσκεται σε καλή γενική κατάσταση.
Κριτήρια που αφορούν στις βλάβες:
Πρέπει να πληρούνται όλα τα ακόλουθα κριτήρια:
• Απουσία έκθυσης νέων βλαβών το τελευταίο 48ωρο.
• Απουσία βλαβών στο στοματικό βλεννογόνο.
• Όλες οι δερματικές βλάβες να βρίσκονται στο στάδιο της επούλωσης. Οι βλάβες στις ακάλυπτες και εκτεθειμένες περιοχές του δέρματος (πρόσωπο, χέρια ) πρέπει να έχουν εφελκιδοποιηθεί, να έχουν αποπέσει οι εσχάρες και ο υποκείμενος νεοσχηματιζόμενος ιστός να είναι υγιής.
• Οι βλάβες σε άλλα μέρη του σώματος πρέπει να καλύπτονται όταν ο ασθενής έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα στο σπίτι ή εκτός οικιακού περιβάλλοντος. Οι ασθενείς θα πρέπει να συνεχίζουν να αποφεύγουν τη στενή επαφή με εγκύους, ανοσοκατεσταλμένους και παιδιά κάτω των 12 ετών, έως ότου να πληρούν όλα τα κριτήρια. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχίσουν να απέχουν και από την εργασία, εφόσον στην εργασία τους έρχονται σε επαφή με άτομα αυτών των κατηγοριών.
2ο Στάδιο: Πλήρης άρση της απομόνωσης
Ο ασθενής είναι σε θέση να επανακτήσει πλήρως όλες του τις δραστηριότητες όταν πληροί όλα τα κριτήρια, κλινικά και δερματολογικά.
Ποιοι θεωρούνται στενές επαφές
- Σεξουαλικός σύντροφος
- Άτομο/α που διαβιούν στο ίδιο οικιακό ή σε παρόμοιο περιβάλλον (π.χ. κατασκήνωση, χώρος κοινής διανυκτέρευσης)
- Άτομο/α που έκαναν κοινή χρήση ρουχισμού, ιματισμού, σκευών κτλ., ενόσω το κρούσμα είχε εξάνθημα
- Άτομο/α που έκαναν κοινή χρήση εργασιακού χώρου/γραφείου με το κρούσμα για μεγάλο χρονικό διάστημα
- Οι φροντιστές ενός κρούσματος ευλογιάς των πιθήκων κατά την περίοδο που αυτό είχε συμπτώματα
- Οι επαγγελματίες υγείας που είχαν επαφή με κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων (δερματικές βλάβες ή παρατεταμένη επαφή πρόσωπο με πρόσωπο) χωρίς τη χρήση κατάλληλων Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ)
- Επαγγελματίες υγείας ή άλλα άτομα που υπέστησαν τραυματισμό με αιχμηρά αντικείμενα ή εκτέθηκαν σε σωματικά υγρά κρούσματος ευλογιάς των πιθήκων ή σε διαδικασία που ενείχε παραγωγή αερολύματος χωρίς τη χρήση ΜΑΠ
- Προσωπικό εργαστηρίων που εκτέθηκε σε επαγγελματικό ατύχημα με δείγμα που περιέχει ιό (εκτίναξη βιολογικών υγρών, τραυματισμός με αιχμηρό αντικείμενο, έκθεση σε αερόλυμα κτλ.)
- Συνεπιβάτες κρούσματος σε απόσταση 1-2 θέσεων περιμετρικά του κρούσματος ενόσω αυτό ήταν συμπτωματικό, σε αεροπλάνο, λεωφορείο ή τρένο σε ταξίδι διάρκειας≥8 ωρών
Σε περίπτωση που κάποιος έρθει σε επαφή με κρούσμα που δεν ανήκει στις στενές επαφές του, όπως: α) συνάδελφοι του κρούσματος που δε μοιράζονται το ίδιο γραφείο με αυτό, β) άτομα που κάνουν κοινή χρήση εξοπλισμού γυμναστηρίου, σάουνα ή μπάνιου/ντους, χωρίς να έχουν σεξουαλική επαφή με το κρούσμα, γ) άτομα που ανήκουν στο κοινωνικό δίκτυο επαφών του κρούσματος καθώς και δ) επαγγελματίες υγείας που είχαν επαφή με κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων με τη χρήση ΜΑΠ τότε, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ ανάλογα με την εκτίμηση κινδύνου, κάποιες από τις επαφές αυτές μπορεί να υποβληθούν σε αυτόπαρακολούθηση για μέτρηση θερμοκρασίας ή εμφάνιση άλλων συμπτωμάτων (κεφαλαλγία, ραχιαλγία κτλ.) ή νέο εξάνθημα αγνώστου αιτιολογίας για 21 ημέρες από την τελευταία έκθεση