Στις μεγάλες ιστορίες αγάπης της αρχαιότητας λίγα είναι τα ζευγάρια για τα οποία υπάρχει ακόμη και σήμερα μεγάλο ενδιαφέρον. Ένα από αυτά είναι αδιαμφισβήτητα ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα.
Το παθιασμένο ειδύλλιό τους, με φόντο τον αγώνα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για εξουσία, κορυφώθηκε με ένα τραγικό τέλος που γοήτευε τους ιστορικούς εδώ και αιώνες. Για σχεδόν 2.000 χρόνια, ο πρόωρος θάνατός τους καλύφθηκε από ένα πέπλο μυστηρίου. Οι επιστήμονες δεν μπορούσαν να απαντήσουν ένα βασικό ερώτημα: πού βρίσκεται ο τάφος του ζευγαριού.
Η αναζήτηση για τον χαμένο τάφο του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας ενέπνευσε τους αρχαιολόγους να κάνουν ανασκαφές και να ψάχνουν για απαντήσεις στην αρχαία Αίγυπτο.
Η πτώση του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας
Μετά την καταστροφική ήττα τους στην Ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ., ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα αναζήτησαν διέξοδο στην Αίγυπτο, όπου η Κλεοπάτρα κατείχε τον θρόνο ως βασίλισσα.
Η Αίγυπτος έγινε το τελευταίο τους καταφύγιο και τους προστάτευσε από την αδυσώπητη καταδίωξη του Οκταβιανού, του νικηφόρου Ρωμαίου ηγέτη που αργότερα θα ονομαζόταν Αυτοκράτορας Αύγουστος.
Ωστόσο, η ηρεμία τους ήταν βραχύβια. Η Αίγυπτος δέχθηκε εισβολή το 30 π.Χ. που κλιμακώθηκε με την Μάχη της Αλεξάνδρειας. Ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα παγιδεύτηκαν και γνώριζαν τον πρόωρο θάνατο τους. Οι ιστορικοί σε αυτό το σημείο είχαν έντονες συζητήσεις για το ένα ο θάνατος τους προήλθε από αυτοκτονία ή δολοφονία.
Το ζευγάρι παρέμεινε αχώριστο στον θάνατο. Σε αυτό συμφωνούν όλοι καθώς τα ιστορικά αρχεία μαρτυρούν ότι είχαν αναπαυθεί μαζί. Ο κοινός τάφος τους όμως δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.
Ο θάνατος του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας
Υπάρχουν διαφορετικές αφηγήσεις και ποικίλες ερμηνείες γύρω από τους θανάτους του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας. Ο Ρωμαίος ιστορικός, Σουητώνιος, στο έργο του με τίτλο «Οι Βίοι των Καισάρων: Ο Αύγουστος», αφηγείται ότι ο Οκταβιανός ανάγκασε τον Μάρκο Αντώνιο να αυτοκτονήσει όταν «προσπάθησε να πετύχει συμφωνία».
Αντίθετα, ο Έλληνας ιστορικός Πλούταρχος, στο έργο του με τίτλο: «Βίοι Παράλληλοι: Μάρκος Αντώνιος» παρουσιάζει μια εναλλακτική εκδοχή. Υποστηρίζει ότι ο Μάρκος Αντώνιος αυτοκτόνησε όταν πήρε μία ψεύτικη είδηση για τον θάνατο της Κλεοπάτρας.
Ο Οκταβιανός αναγνώριζε την αξία που είχε η σύλληψη της Κλεοπάτρας ζωντανής και γι’ αυτό σκόπευσε να την βάλει να παρελάσει για να ενισχύσει τη δόξα του. «Σκέφτηκε ότι θα πρόσθετε πολύ στη δόξα του θριάμβου του αν την οδηγούσαν στην πομπή», έγραψε ο Πλούταρχος.
Στο έργο του, ο Πλούταρχος αναφέρθηκε στην αποφασιστικότητα της Κλεοπάτρας να αποφύγει να οδηγηθεί ως αιχμάλωτη στη Ρώμη και τόνισε την βαθιά σύνδεση της με τον Μάρκο Αντώνιο. Σε μια οδυνηρή ομιλία πριν από το θάνατό της, η Κλεοπάτρα εξέφρασε την άρνησή της να χωριστεί από αυτόν ακόμη και στον θάνατο.
Από την άλλη πλευρά, ο Ρωμαίος ιστορικός Δίων Κάσσιος εξιστόρησε τη σφοδρή αποστροφή της Κλεοπάτρας να παρελάσει ως αιχμάλωτη στη Ρώμη. Θεωρούσε μία τέτοια μοίρα, σύμφωνα με τον ιστορικό, «χειρότερη από χίλιους θανάτους». Αυτός ο φόβος ήταν που την ανάγκασε να αυτοκτονήσει.
Σύμφωνα με τον μύθο, η Κλεοπάτρα αποσύρθηκε στο μαυσωλείο της για να γράψει μια αποχαιρετιστήρια επιστολή την οποία εμπιστεύτηκε σε έναν φρουρό για να την παραδώσει στον Οκταβιανό.
Στη συνέχεια, έσφιξε στο στήθος της ένα δηλητηριώδες φίδι και πέθανε από το δάγκωμα του. Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλες οι ιστορικές απόψεις για την αιτία θανάτου της Κλεοπάτρας.
Μια εναλλακτική θεωρία προτείνει ότι ο Οκταβιανός ενορχήστρωσε τη δολοφονία της για να εδραιώσει τον έλεγχό του στην αυτοκρατορία. Πριν από την άφιξη του Οκταβιανού στην Αλεξάνδρεια, η Κλεοπάτρα είχε στείλει τον γιο της, Καισαρίωνα, στην Αιθιοπία για την ασφάλειά του.
Τελικά φρουροί του Οκταβιανού ανακάλυψαν και σκότωσαν τον Καισαρίωνα αλλά και την Κλεοπάτρα, σύμφωνα με κάποιους μελετητές. Η ανακάλυψη της σορού της Κλεοπάτρας μαζί με δύο από τις υπηρέτριές της τροφοδοτεί τις εικασίες ότι επρόκειτο για δολοφονία και όχι για αυτοκτονία.
Ακόμη και σήμερα, ιστορικοί και μελετητές συνεχίζουν να συζητούν για τις πραγματικές συνθήκες του θανάτου του ζευγαριού. Το σενάριο της αυτοκτονίας γράφει ένα τραγικό τέλος για τους παθιασμένους εραστές και έχει αρκετούς υποστηρικτές. Το ίδιο και η πιθανότητα πολιτικής χειραγώγησης και δολοφονίας που προσθέτει ίντριγκα στην ιστορία. Η πραγματική μοίρα της Κλεοπάτρας παραμένει μέχρι σήμερα ένας γρίφος.
Τα ιστορικά αρχεία αναφέρουν μια κοινή ταφή του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας
Τα ιστορικά αρχεία αποκαλύπτουν μια λεπτομέρεια για την τύχη του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας μετά τον τραγικό θάνατο τους. Παρά την ταραχώδη ζωή τους και τις συνθήκες γύρω από τον θάνατό τους, πιστεύεται ότι ο Οκταβιανός επέτρεψε στους δύο εραστές να ταφούν μαζί.
Ο Διών Κάσσιος και ο Σουητώνιος πιστοποιούν ότι πράγματι το ζευγάρι ετάφη μαζί. Ο Διών Κάσσιος γράφει ότι ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα ταριχεύτηκαν και οι δύο με παρόμοιο τρόπο και ενταφιάστηκαν στον ίδιο τάφο. Αυτό υποδηλώνει ότι ακόμη και στον θάνατο, ήταν ενωμένοι, συμβολίζοντας τη βαθιά τους σύνδεση και την κοινή μοίρα τους.
Ο Σουητώνιος, από την άλλη, αφηγείται πώς ο Οκταβιανός τους παραχώρησε την τιμή να ταφούν μαζί και διασφάλισε ότι το μαυσωλείο που έχτιζαν θα ολοκληρωνόταν. Η αφήγηση του Πλούταρχου προσθέτει μια ενδιαφέρουσα διάσταση, σημειώνοντας ότι ο Οκταβιανός σεβάστηκε το «πνεύμα» της Κλεοπάτρας και της επέτρεψε να ταφεί δίπλα στον Μάρκο Αντώνιο, «με υπέροχο και βασιλικό τρόπο», όπως ταίριαζε στη βασιλική τους ιδιότητα.
Η απόφαση να επιτραπεί στον Μάρκο Αντώνιο και την Κλεοπάτρα να αναπαυθούν μαζί δείχνει τον τρόπο που τους αντιμετώπιζαν ακόμη και οι σύγχρονοι τους. Παρά το γεγονός ότι είχαν κηρυχτεί εχθροί της Ρώμης η ερωτική ιστορία τους και οι προσωπικότητες τους είχαν αγγίξει ακόμη και τους πολιτικούς αντιπάλους τους.
Μετά από αυτές τις μαρτυρίες δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες για το ζευγάρι. Δεν είναι γνωστό που τελικά βρίσκεται ο τάφος τους. Δεν αποκλείεται ο τάφος τους να μην ήταν τελικά ένα μεγάλο μνημείο, καθώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως σημείο συγκέντρωσης εναντίον του Οκταβιανού. Ως εκ τούτου, μπορεί να μην δόθηκε ούτε περιγραφή ούτε η τοποθεσία του τάφου.
Το κυνήγι για τον τάφο του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας
Παρά το διαρκές ενδιαφέρον και τη γοητεία γύρω από την έρευνα για τον τάφο του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, η πρόοδος ήταν αργή. Υπάρχουν εικασίες ότι η Κλεοπάτρα μπορεί να είχε ενταφιαστεί στο παλάτι της, το ίδιο το μέρος όπου αυτοκτόνησε.
Ωστόσο, αυτό το παλάτι βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα και γι’ αυτό υπάρχουν αμφιβολίες εάν θα μπορούσαν να έχουν διασωθεί τα λείψανα των δύο εραστών. Το 2009, μια ανακοίνωση του Αιγυπτιολόγου και πρώην υπουργού Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Zahi Hawass προκάλεσε ενθουσιασμό καθώς αναφέρθηκε στην δυνατότητα ανακάλυψης του τάφου του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.
Ο Αιγυπτιολόγος φέρεται να πίστευε ότι η τοποθεσία του τάφου τους ήταν στον περίφημο ναό γνωστό και ως «Ταπόσιρις η Μεγάλη», που ήταν αφιερωμένος στον θεό Όσιρι. Ο ναός χρονολογείται από τη βασιλεία του Πτολεμαίου Β’ και βρίσκεται στα δυτικά της Αλεξάνδρειας, της πόλης που θεωρείται αρκετά πιθανόν να βρίσκεται ο τάφος του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.
Οι εικασίες για τον ναό είχαν πυροδοτηθεί από σημαντικά ευρήματα των αρχαιολόγων στην περιοχή. Μεταξύ των ανακαλύψεων είναι μια κατεστραμμένη προτομή που πιστεύεται ότι απεικονίζει την Κλεοπάτρα, 22 νομίσματα που φέρουν την εικόνα της και μια μάσκα που θεωρείται ότι συνδέεται με τον Μάρκο Αντώνιο.
Επιπλέον, η ανασκαφή απέδωσε 27 τάφους και 10 μούμιες, ενισχύοντας τις προσδοκίες γύρω από την πιθανή ανεύρεση των λειψάνων του διάσημου ζευγαριού. Παρόλα αυτά δημιουργήθηκαν αμφιβολίες σχετικά με τον ισχυρισμό του Zahi Hawass αφού κάποιοι αρχαιολόγοι υποστήριξαν ότι ο Οκταβιανός δεν θα επέτρεπε την ταφή των ηττημένων αντιπάλων του σε έναν τόσο διάσημο ναό.
Τα τελευταία ευρήματα «δείχνουν» στον βυθό της θάλασσας
Στη συνέχεια, σε μια συνέντευξη του 2019 που δημοσιεύτηκε στην ισπανική εφημερίδα El País, ο Zahi Hawass ξεκαθάρισε ότι η ιδέα να βρεθεί ο τάφος του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο ναό του Όσιρι ανήκε στην αρχαιολόγο, Kathleen Martínez. Η αρχαιολόγος αναζητούσε τον τάφου από το 2005. Οι Αιγύπτιοι, όμως, δεν συνήθιζαν να θάβουν τους νεκρούς τους σε ναούς και γι’ αυτό ο Zahi Hawass εξήγησε ότι ήταν «απίθανο η Κλεοπάτρα να είχε ταφεί εκεί».
Παρόλα αυτά, το 2022 υπήρξε μια σημαντική ανακάλυψη. «Σήραγγα που ανακαλύφθηκε κάτω από τον αιγυπτιακό ναό μπορεί να οδηγήσει στον τάφο της Κλεοπάτρας», ανακοίνωσε το CNN. Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες αναζήτησης, η Kathleen Martínez είχε αποκαλύψει μια σήραγγα μήκους 1.305 μέτρων την οποία το αιγυπτιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων ονόμασε «θαύμα της μηχανικής».
Εκείνη την εποχή, η Martínez επεσήμανε ένα πλήθος παραγόντων που την οδήγησαν να πιστέψει ότι ο τάφος του ζευγαριού μπορεί να βρίσκεται μέσα στο ναό του Όσιρι στα ερείπια της πόλης «Ταπόσιρις η Μεγάλη». Ο κύριος λόγος ήταν το γεγονός ότι κατά την εποχή της, η Κλεοπάτρα χαρακτηρίστηκε ως «η ανθρώπινη ενσάρκωση της θεάς Ίσιδας», ανέφερε το CNN.
Μέχρι στιγμής η έρευνα για τον τάφο του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας δεν έχει φέρει αποτελέσματα. Κάποια στοιχεία και αρχαία αντικείμενα στην πόλη «Ταπόσιρις η Μεγάλη» δείχνουν ότι υπάρχει πιθανότητα να βρεθεί εκεί ο τάφος.
Η σήραγγα, που ανακάλυψε η Kathleen Martínez, οδήγησε τους αρχαιολόγους στη Μεσόγειο Θάλασσα. Αυτό σημαίνει ότι οι μελλοντικές έρευνες θα γίνουν στον βυθό της θάλασσας. Εάν η εκτίμηση της αρχαιολόγου αποδειχθεί σωστή τότε θα πρόκειται για την πιο σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη του αιώνα.
