Στην αρχαιότητα, υπήρχε μια πολύβουη πόλη γνωστή για τους εξαίσιους ναούς και τα λιμάνια της. Είχε πολλά λιμάνια, γιατί ήταν κτισμένη σε νησιά και οι άνθρωποι έπρεπε να επικοινωνούν και να μεταφέρουν τα προϊόντα τους. Αλλά βυθίστηκε πριν από 1200 χρόνια και όλοι την ξέχασαν.
Το Ηράκλειο της Αιγύπτου ή Θώνις, ή Θων, εμφανίστηκε στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. Χτισμένη διάσπαρτα σε μια σειρά από επικοινωνούντα νησιά, στα ανοικτά των βόρειων ακτών της χώρας, εξελίχθηκε σε μητρόπολη και στο μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι. Κι έτσι όπως ήταν κτισμένη σε νησιά ονομάστηκε “Βενετία του Νείλου”. Ήταν κάποτε η πύλη της χώρας προς τη Μεσόγειο.
Βρίσκεται κάπου κοντά στο σημερινό Κόλπο Αμπού Κιρ. Κάθε πλοίο που μετέφερε τα αγαθά στην αρχαία Αίγυπτο την χρησιμοποιούσε ως λιμάνι για μια πρώτη στάση στην Αίγυπτο. Εκεί τα προϊόντα επιθεωρούνταν και φορολογούνταν σε καθορισμένα τελωνεία, και στη συνέχεια διανέμονταν στην ηπειρωτική χώρα.
Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί και φιλόσοφοι, αναφέρουν την πόλη ως την περιοχή που απέκτησε ιδιαίτερη σημασία κατά την πτώση των Φαραώ. Χτίστηκε γύρω από έναν κεντρικό ναό και όσο επεκτεινόταν σε νησιά οι δρόμοι της ήταν σαν κανάλια. Είχε έτσι πολλά λιμάνια και ένα αγκυροβόλιο. Ένα δίκτυο από πλοία, γέφυρες και μικρότερα σκάφη αναπτύχθηκε για να επικοινωνούν τα σπίτια και οι άνθρωποι.
Ωστόσο, το κύριο αξιοθέατο της μητρόπολης ήταν ο μεγάλος ναός του Άμμωνα-Γκέρεμπ που βρίσκεται στο κέντρο της. Η Θώνις ήταν σίγουρα μια εκπληκτική πόλη, ίσως μια από τις μεγαλύτερες της εποχής της, αλλά οι περισσότερες από τις περιγραφές της έχουν χαθεί στον χρόνο.
Έμειναν οι μύθοι
Ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος, περιέγραψε την πόλη ως το σημείο όπου ο Ηρακλής έφτασε για πρώτη φορά στην Αίγυπτο και ως το μέρος όπου επισκέφθηκαν ο Πάρης της Τροίας και η Ωραία Ελένη, πριν από την έναρξη του Τρωικού Πολέμου. Καθώς περνούσε ο καιρός, η τύχη της πόλης άλλαξε δραματικά. Περί το 331 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε τη θρυλική πόλη της Αλεξάνδρειας σε απόσταση μόλις 24 χλμ. από την πόλη Θων, όπως λεγόταν επίσης η Θώνις.
Τελικά, η πόλη που έχτισε ο Αλέξανδρος – η οποία είχε να παρουσιάσει και τον περίφημο Φάρο της Αλεξάνδρειας – κατάφερε να αποσπάσει τα μεγαλεία και τα πρωτεία από το Ηράκλειον της Αιγύπτου. Έγινε αυτή το κύριο εμπορικό κέντρο της περιοχής.
Αυτό όμως που πραγματικά κατέστρεψε την πόλη ήταν η οργή της φύσης. Με την πάροδο του χρόνου, η πόλη καταστράφηκε από μια σειρά από σεισμούς, τσουνάμι και βέβαια με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Μετά από μια σφοδρή πλημμύρα, γύρω στο 100 π.Χ., η πόλη καταστράφηκε και μετατράπηκε σε μητρόπολη ερειπίων. Λίγοι κάτοικοι έμειναν μέχρι την άφιξη και την κυριαρχία των Ρωμαίων και αργότερα των Αράβων. Αλλά μέχρι το τέλος του 8ου αιώνα μ.Χ., ό,τι είχε απομείνει από την Θων, είχε βυθιστεί κάτω από τη θάλασσα. Η πόλη καλύφθηκε από το νερό, την άμμο και άλλα συντρίμμια που κάλυπταν τα λείψανά της και την εξαφάνισαν από τα μάτια των ανθρώπων.
Για περισσότερο από μια χιλιετία, η πραγματική ταυτότητα της πόλης παρέμενε άγνωστη – και οι άνθρωποι πίστευαν ότι υπήρχε μόνο στο φάσμα της μυθολογίας. Μέχρι που μια ομάδα ερευνητών βούτηξε στα βάθη του ωκεανού για να ανακαλύψει την πραγματική αλήθεια.
Η Θώνις – Ηράκλειον, ανακαλύφθηκε τελικά από υποβρύχιους αρχαιολόγους στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Όταν ο Γάλλος Franck Goddio και η ομάδα του βούτηξαν στα βάθη του ωκεανού, αντίκρυσαν ένα κολοσσιαίο πρόσωπο να αναδύεται από τις υδαρείς σκιές: Ήταν τα ερείπια της πόλης.
Η αρχαία Θώνις βρέθηκε εντελώς βυθισμένη κάτω από το νερό, περίπου 6. 5 χιλιόμετρα από τις ακτές της Αλεξάνδρειας. Ο Franck έγραψε στην ιστοσελίδα του: “Για τους πρώτους αυτούς αρχαιολόγους ήταν αδιανόητο να βρεθεί ένας χώρος κάτω από το νερό, αρκετά χιλιόμετρα από την ακτή.
“Οι πόλεις καλύπτονται επίσης από άμμο και ιζήματα και είναι απολύτως δυνατό να βουτήξεις στο βυθό της θάλασσας χωρίς να έχεις ιδέα ότι κολυμπάς επάνω από τα χαλάσματα μιας σημαντικής αρχαίας πόλης. Ασφαλώς, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν τα παραμικρά ίχνη πριν αναπτυχθεί τεχνικός εξοπλισμός με τον οποίο θα ήταν δυνατός ο εντοπισμός τους”.
Η ανακάλυψη έγινε μετά από κοινή προσπάθεια των επιστημόνων και του Ανώτατου Αιγυπτιακού Συμβουλίου Αρχαιοτήτων, όταν ανακαλύφθηκε ο χώρος, το 1990. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, τολμηροί δύτες είχαν αρχίσει να εντοπίζουν τα ερείπια της άλλοτε απίστευτης πόλης – και αυτό που είδαν ξεπερνούσε πολύ τη φαντασία τους.
Η εντυπωσιακή ανακάλυψη
Ανακαλύφθηκαν ερείπια κτιρίων, μαζί με συντρίμμια και πελώρια αγάλματα που ξεπερνούσαν σε ύψος τα 4 μ. Ανακαλύφθηκαν επίσης χειροποίητα αντικείμενα, όπως σφαιρίδια, σαρκοφάγοι και πέτρινες πλάκες με ιερογλυφικά.
Ακόμη και αντικείμενα όπως πολεμικά κράνη, μπουκάλια αρωμάτων, άγκυρες, κοσμήματα και νομίσματα, ανασύρθηκαν από τα ερείπια τις Θώνιδος. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αγάλματα που βρέθηκαν ήταν του Χαπί, του θεού της γονιμότητας, ο οποίος πιστεύεται ότι φρουρούσε την πόλη-λιμάνι στην κορύφωσή του.
Ένα άλλο άγαλμα που βρέθηκε ήταν αυτό της Κλεοπάτρας Γ΄ – μιας από τις βασίλισσες του δεύτερου αιώνα της Αιγύπτου, που κυβέρνησε πριν από την πιο διάσημη Κλεοπάτρα, την Δ΄. Τα ερείπια και τα τεχνουργήματα από γρανίτη και διορίτη, διατηρούνται εντυπωσιακά, και δίνουν μια εικόνα για το παρελθόν τους, πριν από 2.300 χρόνια.
Ωστόσο, ο Franck υποστηρίζει ότι αυτό που έχουν βρει μέχρι στιγμής είναι μόνο ένα μικρό ποσοστό ολόκληρης της περιοχής και ότι πολλά περισσότερα δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί. Το 2021, βρέθηκε επίσης ένα ναυαγισμένο πλοίο που θεωρείται ότι είναι ένα αρχαίο στρατιωτικό σκάφος από τις ημέρες δόξας της Θώνιδος. Το ναυάγιο αυτό ήταν κάποτε μια γρήγορη γαλέρα, ένα μακρύ πλεούμενο με καμπίνες και με μεγάλα πανιά σχεδιασμένο ώστε να διασχίσει το νερό σε υψηλές ταχύτητες, σχεδόν πετώντας.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το πλοίο αγκυροβόλησε έξω από την ακτή της πόλης, αφού χτύπησε το διάσημο ναό του Άμμωνα – και κατέληξε στον βυθό της θάλασσας. Όταν ένας σεισμός έπληξε την πόλη, ο σκληρός πηλός πάνω στον οποίο ήταν κατασκευασμένη, άρχισε να λιώνει να συμπεριφέρεται σαν υγρό. Τα κτίρια ανατράπηκαν. Μεγάλες πέτρες που κατέρρευσαν από το ναό, πιθανότατα συνετρίβησαν πάνω στο πλοίο, βυθίζοντάς το.
