Μια πανοπλία του 13ου π.Χ. αιώνα, της εποχής του Τρωικού Πολέμου, η οποία εκτίθεται ήδη σε μουσείο, αποκαλύπτει ιδιαίτερα στοιχεία για την κοινωνική και στρατιωτική οργάνωση της εποχής, μεγάλο μέρος της οποίας αποτελεί μυστήριο.
Πρόσφατα, ανάμεσα στα θραύσματα του αρχαιολογικού συνόλου που είχε ανακαλυφθεί στη νότια Μολδαβία, ταυτοποιήθηκε το συγκεκριμένο κομμάτι αμυντικού οπλισμού, το οποίο είχε κατασκευαστεί κατά την τελευταία φάση της Εποχής του Χαλκού, πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν.
Πρόκειται για μια χάλκινη πανοπλία που καλύπτει τον κορμό. Το εύρημα, το οποίο δημοσιοποίησε το δημοτικό μουσείο του Μπρνο, είναι μόλις το δεύτερο του είδους του που έρχεται στο φως στη σημερινή Τσεχική Δημοκρατία.
Η ανακάλυψη, πραγματοποιήθηκε το 2023, κατά τη διάρκεια ενός μακρόπνοου ερευνητικού προγράμματος που διεξήγαγε το δημοτικό μουσείο του Μπρνο, σε συνεργασία με το περιφερειακό μουσείο Μικούλοφ και ερασιτέχνες χειριστές ανιχνευτών μετάλλων.
Για λόγους προστασίας και ασφάλειας, δεν δημοσιοποιήθηκε η ακριβής τοποθεσία του σημείου της ανακάλυψης. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα από τα πιο έμπειρα μέλη της ομάδας, ανακάλυψε ένα σύνολο μεταλλικών αντικειμένων τα οποία ήταν φανερά διατεταγμένα με κάποιο σκοπό.
Τα ευρήματα ήταν ένας πέλεκυς μάχης, ένα καμάκι, μια βελόνα και αρκετά θραύσματα από χαλκό. Όλα τους, είχαν καταστραφεί σκόπιμα προτού θαφτούν, σε ένα αναθηματικό τελετουργικό, σύμφωνα με τις ερμηνείες των εμπειρογνωμόνων, μια κοινή πρακτική στην προϊστορική Ευρώπη, όπου οι άνθρωποι προσέφεραν όπλα και πολύτιμα αντικείμενα στους θεούς ή στον κάτω κόσμο.
Ένα πολύτιμο εύρημα
Ακόμη, ανάμεσα στα ευρήματα, βρέθηκε ένα φαινομενικά ασήμαντο αντικείμενο: ένα λυγισμένο και στρεβλωμένο έλασμα μετάλλου, το οποίο αρχικά δεν προσείλκυσε την προσοχή των ερευνητών. Στα επόμενα στάδια της ανάλυσης, τα οποία πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα στο 2024 και το 2025, οι ερευνητές, άρχισαν να υποψιάζονται τη σπουδαιότητά του.
Χάρη στην τεχνολογία της τρισδιάστατης σάρωσης, οι επιστήμονες κατάφεραν να “ξεδιπλώσουν” το έλασμα και να εξετάσουν λεπτομερώς την επιφάνειά του. Κάτω από το μικροσκόπιο, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ένα διακοσμητικό μοτίβο που αποκάλυπτε την αληθινή ταυτότητα του αντικειμένου: επρόκειτο για το τμήμα του θωρακίου, δηλαδή του θωρακικού τμήματος πρόσδεσης της πανοπλίας.
Η διακόσμηση, που ταυτοποιήθηκε κάτω από το μικροσκόπιο, επαλήθευσε πως, ήταν ένα προστατευτικό εξάρτημα για το σώμα, εξηγεί ο αρχαιολόγος Aleš Navrátil από το δημοτικό μουσείο του Μπρνο.
Όπως επισημαίνει, η ανακάλυψη είναι εξαιρετική όχι μόνο χάρη στη σπανιότητά της – καθώς ελάχιστα τέτοια κομμάτια έχουν διασωθεί στην κεντρική Ευρώπη – αλλά για τα όσα συνεπάγεται σχετικά με τις κοινωνικές και στρατιωτικές δομές της περιόδου.
Τα χάλκινα αμυντικά εξαρτήματα, όπως η πανοπλία που ανακαλύφθηκε, την Εποχή του Χαλκού ήταν αποκλειστικό προνόμιο των πολεμιστών της ελίτ τάξης. Η κατασκευή τους απαιτούσε υψηλή τεχνική γνώση και μεγάλη πρόσβαση σε πηγές, στοιχείο που προσέδιδε στα αντικείμενα τεράστια οικονομική αλλά και συμβολική αξία.
Οι περισσότεροι πολεμιστές προστατεύονταν με εξοπλισμό που κατασκευαζόταν από αναλώσιμα υλικά – όπως δέρμα, ξύλο ή ίνες φυτών – τα οποία σπάνια διασώζονται σε αρχαιολογικά πλαίσια.
Για τον λόγο αυτό, η ανακάλυψη μιας ακέραιης ή μερικώς διατηρημένης μεταλλικής πανοπλίας, μας προσφέρει μια πιο ξεκάθαρη ματιά από κάθε άλλη φορά στις πραγματικές διαστάσεις της κουλτούρας του πολέμου, κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού, στην Κεντρική Ευρώπη.
Η πανοπλία της Μοραβίας, έχει ήδη καταγραφεί επιστημονικά, σε συνεργασία με το ινστιτούτο αρχαιολογίας και μουσειολογίας του τμήματος καλών τεχνών του πανεπιστημίου του Μάζαρυκ.
Η χρονολόγηση παραπέμπει στην περίοδο του Τρωικού Πολέμου
Σύμφωνα με τις μελέτες, η χρονολόγηση του ευρήματος συμφωνεί με την περίοδο κατά την οποία, σύμφωνα με παραδοσιακά και λογοτεχνικά αρχεία πραγματοποιήθηκαν οι μάχες του Μυκηναϊκού κόσμου, όπως εκείνες που αφηγείται η Ιλιάδα.
Πράγματι, το κομμάτι αυτό ανάγεται στην προϊστορική περίοδο γνωστή ως Πολιτισμός των Τεφροδόχων Υδρίων, μια αρχαιολογική παράδοση που ξεχωρίζει για τους ταφικούς της ρυθμούς, την ιδιαίτερη κεραμική και την αποσπασματική κοινωνική δομή.
Οι κοινότητες που σχετίζονται με τον πολιτισμό των Τεφροδόχων Υδρίων, δεν αποτελούσαν μια ομοιογενή εθνική ενότητα, αλλά ήταν ένα μωσαϊκό ανθρώπινων ομάδων, με κοινές πολιτιστικές πρακτικές, διασκορπισμένες σ’ ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη.
Δεν έχουν διασωθεί στοιχεία που να μαρτυρούν πως, ο πολιτισμός αυτός συνδέεται άμεσα με τους Σλαβικούς λαούς, οι οποίοι κατοίκησαν την περιοχή αιώνες αργότερα, αν και έχει επαληθευτεί πως, πολλοί από τους οικισμούς τους, καταλήφθηκαν αργότερα από τις ομάδες αυτές.
Ένα πρωτοποριακό σχήμα συνεργασίας
Η ανακάλυψη της πανοπλίας, οφείλεται στην αυξανόμενη τάση της συνεργασίας ανάμεσα σε επαγγελματίες αρχαιολόγους και λάτρεις της αρχαίας ιστορίας, μια δυναμική που έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική για τον εντοπισμό και την ανακάλυψη αρχαιολογικών θησαυρών.
Αυτό τονίζει και ο διευθυντής του δημοτικού του Μπρνο, Zbyněk Šolc, ο οποίος υπογραμμίζει τη σημασία του συμμετοχικού αυτού μοντέλου: Η ανακάλυψη επαληθεύει τη σημασία της μακρόπνοης συνεργασίας ανάμεσα στους εμπειρογνώμονες και το κοινό, η οποία έχει αποδειχθεί κομβικής σημασίας για το ινστιτούτο.
“Χάρη σ’ αυτή, έχουμε ανακαλύψει και διασώσει πολύτιμα τεχνουργήματα που μας φέρνουν πιο κοντά σε μακρινές εποχές και μας προσφέρουν νέα στοιχεία για το παρελθόν”, λέει.
Το μουσείο τέλος, ανακοίνωσε πως εργάζεται ήδη για την προετοιμασία μιας δημόσιας έκθεσης , στην οποία θα προβληθεί το καταγεγραμμένο τμήμα της πανοπλίας, μαζί με άλλα αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν στην ίδια περιοχή.
Σκοπός είναι να προσφέρουν στο κοινό μια απτή εικόνα του κόσμου των προϊστορικών πολεμιστών και των σχέσεών τους με τα μυθικά έπη της δυτικής παράδοσης. Με την πρωτοβουλία του αυτή, το μουσείο του Μπρνο, επιδιώκει τη σύνδεση των ιστορικών καταβολών της Μοραβίας με τους μύθους της αρχαίας Μεσογείου.
