Γράφουν οι Δρ. Ευαγγελία-Γεωργία Κωστάκη (Ακαδημαϊκή Υπότροφος Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ) και Δημήτριος Παρασκευής (Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ)
Όταν ένα παθογόνο, όπως ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2, προσβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό, ο οργανισμός μας, στις περισσότερες των περιπτώσεων αναπτύσσει αμυντικούς μηχανισμούς (ανοσία) για την καταπολέμηση του παθογόνου. Η ανοσία έχει χαρακτηριστικά μνήμης και προφυλάσσει κάποιον άνθρωπο από ενδεχόμενη μόλυνση με το ίδιο παθογόνο, ή με άλλα λόγια αποτελεί τη φυσική προστασία μας έναντι της νόσου. Τα λοιμώδη νοσήματα, αυτά δηλαδή που οφείλονται σε ένα παθογόνο όπως οι ιοί, τα βακτήρια τα παράσιτα κλπ,, εξαπλώνονται όταν ένα ποσοστό του πληθυσμού δεν έχει αναπτύξει ανοσία και μπορεί να μολυνθεί με τη νόσο. Η ανοσία της αγέλης επιτυγχάνεται όταν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού αποκτά ανοσία έναντι ενός λοιμώδους νοσήματος περιορίζοντας έτσι την περαιτέρω εξάπλωσή της από άτομο σε άτομο. Ο πληθυσμός που δεν έχει αποκτήσει ανοσία προστατεύεται έμμεσα λόγω ότι η εξάπλωση της νόσου είναι σε χαμηλά επίπεδα. Η ανοσία αγέλης, συνεπώς, αφορά το ελάχιστο ποσοστό ανοσίας που θα πρέπει να αναπτύξει ένας πληθυσμός έτσι ώστε να αποτρέπεται η δημιουργία ή τη συντήρηση μίας επιδημίας.
Με ποιο τρόπο προστατεύει η ανοσία αγέλης τον πληθυσμό;
Όταν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού διαθέτει ανοσία έναντι της μόλυνσης το παθογόνο δεν μπορεί να μεταδοθεί αποτελεσματικά στον πληθυσμό γιατί βρίσκει συνεχώς εμπόδια (προστατευμένα άτομα – άνοσα) στην εξάπλωσή του.
Η ανοσία αγέλης εξαρτάται από τα επίπεδα μολυσματικότητας του παθογόνου. Όσο πιο μολυσματικός είναι ένα παθογόνο τόσο υψηλότερα ποσοστά ανοσίας απαιτούνται για την ανοσία αγέλης. Συγκεκριμένα ο δείκτης μολυσματικότητας εκφράζεται από το βασικό αριθμό αναπαραγωγής Ro που αποτελεί το μέσο αριθμό των μεταδόσεων που προκαλεί το κάθε άτομο. Η ανοσία αγέλης ισούται με 1 – 1/ Ro. Για παράδειγμα για τον νέο κορωνοϊό το Ro ισούται με περίπου 2,5 και συνεπώς η ανοσία αγέλης με 0,6 ή 60%. Αυτό μεταφράζεται ότι για την προστασία ενός πληθυσμού από την πιθανότητα δημιουργίας ή συντήρησης μιας επιδημίας με τον νέο κορωνοϊό, χρειάζεται να αναπτυχθεί ανοσία στον πληθυσμού περίπου ίση με ποσοστό 60%. Για ένα άλλο νόσημα με μεγαλύτερη μολυσματικότητα, όπως για παράδειγμα η ιλαρά, η ανοσία αγέλης επιτυγχάνεται με υψηλότερο ποσοστό ανοσίας περίπου ίσο με 95%.
Η ανοσία σε ένα πληθυσμό αναπτύσσεται ή κατόπιν φυσικής μόλυνσης με τον ιό και ανάρρωσης, ή κατόπιν εμβολιασμού. Η ανοσία αγέλης λειτουργεί ως προστασία σε όλον τον πληθυσμό, περιορίζοντας τη δυνατότητα ενός παθογόνου να μπορεί να μεταδίδεται αποτελεσματικά και συνεπώς προστατεύει ακόμα και τα άτομα που δεν έχουν αναπτύξει ανοσία στη συγκεκριμένη νόσο.
Για ένα νέο παθογόνο όπως ο SARS–CoV-2 που δεν υπάρχει ανοσία στον πληθυσμό, η ανάπτυξη ανοσίας αγέλης αποτελεί παγκόσμια στρατηγική για την προστασία μας από τον ιό και την επιστροφή τω δραστηριοτήτων μας στους κανονικούς ρυθμούς. Ο στόχος μας για την ανάπτυξη της ανοσίας αγέλης θα επιτευχθεί κυρίως μέσω εμβολιασμού και όχι μέσω μόλυνσης στον ιό γιατί τότε οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές θα ήταν δυσβάσταχτα υψηλές.
Βαδίζοντας προς το τέλος του 2020 πολλοί συνάνθρωποι μας αμφισβητούν την «ορθότητα» ή την «ακρίβεια» της επιστήμης αναφορικά με τις επιπτώσεις του νέου κορωνοϊού στη ζωή μας. Αναλογιζόμενοι όμως γιατί η πανδημία των ημερών μας δεν έχει τη σφοδρότητα της αντίστοιχης Ισπανικής γρίπης 100 χρόνια πριν, η απάντηση βρίσκεται στην επιστήμη.
Η επιστημονική γνώση του σήμερα μας επιτρέπει να εφαρμόζουμε προστατευτικά μέτρα και να αποτρέπουμε τις δραματικές επιπτώσεις μιας πανδημίας από νέο νόσημα. Η επιστήμη και τα επιτεύγματά της θα μας επιτρέψει να επιστρέψουμε στην κανονικότητα του βίου μας, μέσω ανάπτυξης προστασίας στον πληθυσμό – ανοσία αγέλης – με εμβολιασμό και όχι μέσω έκθεσης στον επικίνδυνο ιό.
Η τεκμηρίωση, η ορθότητα, η λογική, η διαφάνεια, η επιστήμη με άλλα λόγια είναι σύμμαχος της ζωής, της προόδου εξασφαλίζοντας τη γαλήνη στα πολυτάραχα ύδατα του σύνθετου κόσμου που μας περιβάλλει.
Ο κόσμος μας μεταβάλλεται, «Τα πάντα ρεῖ» όπως ανέδειξε ο Ηράκλειτος, και η κατανόηση της μεταβλητότητας είναι το κλειδί της επιβίωσής μας…
