«Εγώ να απαντήσω στην απάντησή του; Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Τουρκίας θα έπεφτε σε τέτοιο επίπεδο;» ήταν η τελευταία προκλητική δήλωση Ερντογάν μετά την άμεση απάντηση που έλαβε από τον Πρωθυπουργό στο δείπνο των ηγετών στην Πράγα. Μία φράση που συμπυκνώνει τον τρόπο σκέψης του και αποκωδικοποιεί τον τρόπο που ενεργεί.
Του Χρήστου Μαζανίτη
Η διπλωματία απαιτεί τακτ, τρόπους, κανόνες καλής συμπεριφοράς. Οποιοδήποτε ολίσθημα της γλώσσας μπορεί να διαταράξει τις διεθνείς σχέσεις μιας χώρας και να βλάψει τα συμφέροντά της. Γι’ αυτό και οι πολιτικοί, ειδικά οι πολιτικοί του δυτικού κόσμου, είναι πολύ προσεκτικοί όταν μιλούν για τους ξένους συναδέλφους τους, έστω κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει πολλές φορές να μην φανερώνουν αυτό που σκέφτονται πραγματικά για τον άλλον.
Κάποιες φορές όμως, σαν άνθρωποι που είναι κι αυτοί, τους ξεφεύγουν λόγια και εξωτερικεύουν αυτά που σκέφτονται, μιλώντας τελικά τη γλώσσα της αλήθειας ή λέγοντας με πιο ωμό τρόπο χρησιμοποιώντας λέξεις που σε άλλες περιπτώσεις θα ήταν αδιανόητο να χρησιμοποιηθούν.
«Αρουραίος των υπονόμων»
Αυτό συμβαίνει κυρίως στις περιπτώσεις που «έχουν πολλά μαζεμένα» για κάποιον ή όταν αυτός ο «κάποιος» τους είναι αντιπαθέστατος. Όπως για παράδειγμα ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν. Ο ίδιος πιστεύει ότι είναι ηγέτης διεθνούς εμβέλειας που όλοι οι ξένοι ηγέτες και πολιτικοί τον εκτιμούν ειλικρινά, τον τιμούν και τον σέβονται. Ώσπου πριν από λίγες μέρες ένας Γερμανός πολιτικός, ο Βόλφγκανγκ Κουμπίτσκι, ήρθε με μια αποστροφή του λόγου του να τον προσγειώσει στην πραγματικότητα. Τι είναι κατά τον Αντιπρόεδρο του Γερμανικού Κοινοβουλίου ο Τούρκος Πρόεδρος; Τίποτα άλλο από έναν «αρουραίο των υπονόμων».
Σκληροί χαρακτηρισμοί και ωμοί, όπως κάποιες φορές ωμή είναι και η σκληρή πραγματικότητα. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που δυτικός πολιτικός ξεφεύγει από το «ξύλινο πλαίσιο» της γλώσσας της διπλωματίας και λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους.
«Αυταρχικός τραμπούκος»
Τον Απρίλιο του 2017 ο Επίτροπος Προϋπολογισμού και Ανθρωπίνων Πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Γκίντερ Έτινγκερ είχε αποκαλέσει δημοσίως τον Πρόεδρο της Τουρκίας «αυταρχικό τραμπούκο». Ενώ τον Απρίλιο του 2021, ο τότε Πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι είχε χαρακτηρίσει σε συνέντευξη τύπου ευθαρσώς τον Ερντογάν ως «δικτάτορα», προχωρώντας μάλιστα στην κυνική παραδοχή ότι «Με αυτούς τους δικτάτορες πρέπει να είμαστε σαφείς: Να εκφράζουμε τις διαφορετικές μας απόψεις, αλλά να καταφέρνουμε να συνεργαζόμαστε μαζί τους υπέρ των χωρών μας».
Με λίγα λόγια και εκφράζοντας την συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών του δυτικού κόσμου, ο Ντράγκι είχε στείλει τότε ένα μήνυμα σαφές για τον Τούρκο Πρόεδρο, ως πολιτικό και ως άνθρωπο, ότι κάθε συνεργασία μαζί του είναι ένα ανεπιθύμητο «αναγκαίο κακό» για τη Δύση. Πόσο «κολακευτικό» στ’ αλήθεια να σε βλέπουν έτσι οι ξένοι ομόλογοί σου, όταν παρακάθεσαι μαζί τους στο ίδιο τραπέζι! Με τη δήλωση του Ντράγκι, είχε συμφωνήσει τότε απολύτως και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ, χαρακτηρίζοντας και αυτός με τη σειρά του τον Ερντογάν ως ένα «είδος δικτάτορα».
«Φριχτός τύπος»
Αλλά και στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, η εικόνα για τον Ερντογάν ως πολιτικό και ως άνθρωπο δεν είναι η καλύτερη (μάλλον η χειρότερη θα λέγαμε). Ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάιντεν τον αποφεύγει συστηματικά, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2020 η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ Νάνσυ Πελόζι είχε εξομοιώσει το καθεστώς Ερντογάν με εκείνο του Κιμ Γιονγκ Ουν στη Βόρεια Κορέα. Ακόμα και ο Τραμπ, παραδέχθηκε ότι τα πήγαινε καλά με τον «σκληρό και κακό» Ερντογάν, παρόλο που όλοι οι άλλοι (πολιτικοί και συνεργάτες του, καθώς και ξένοι ηγέτες) του έλεγαν ότι είναι «φριχτός τύπος».
«Τι φριχτός τύπος»! Αυτή είναι η πρώτη σκέψη των πολιτικών του δυτικού κόσμου στο άκουσμα του Ερντογάν ή στη θέα του! Και πώς να μην είναι, μετά από τόσες διώξεις, καταδίκες και θανάτους αντιφρονούντων, μετά από τόση προκλητική ρητορική κατά της «άπιστης Δύσης», μετά από τόσο αίμα που έχει χυθεί εξαιτίας του σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη και Ναγκόρνο-Καραμπάχ; Πόσο «τιμητικό» στ’ αλήθεια για έναν πολιτικό που νοιάζεται τόσο πολύ για την υστεροφημία του να εκφράζεται έτσι γι’ αυτόν όλος ο πολιτισμένος κόσμος! Και πόσο τιμητικό βεβαίως για τη χώρα του!
Η ιστορία…
Η «πρόσληψη» του Ερντογάν δεν είναι επομένως αρνητική μόνο για τους Έλληνες, που έχουν βαρεθεί και κουραστεί με τις διαρκείς απειλές του. Όλος ο δυτικός κόσμος τον βλέπει έτσι, «καμαρώνοντάς τον» να κάνει χειραψίες και εναγκαλισμούς με τους ομοϊδεάτες του ηγέτες της Ρωσίας και του Ιράν. Όλος ο δυτικός κόσμος βλέπει στο πρόσωπό του έναν αποκρουστικό δικτάτορα, με τον οποίο είναι αναγκασμένος, ως αναγκαίο κακό, να συνομιλεί. Και αυτό είναι κάτι που ο Ερντογάν δεν μπορεί να το αλλάξει όσα αδικήματα «περί προσβολής του προέδρου» και αν θεσπίσει στον τουρκικό ποινικό κώδικα, συλλαμβάνοντας βάσει αυτού μέχρι και μικρά παιδάκια.
Ο Τούρκος Πρόεδρος επιδιώκει διακαώς να μείνει στην Ιστορία ως μεγάλος πολιτικός. Η Ιστορία όμως ήδη γράφεται από τώρα με ανεξίτηλα γράμματα και τα επίθετα που τον συνοδεύουν ως πολιτικό και ως άνθρωπο δεν είναι διόλου κολακευτικά: «αυταρχικός τραμπούκος», «δικτάτορας», «αρουραίος των υπονόμων», «κακός», «φριχτός τύπος». Και η Ιστορία όλων των αιώνων και όλων των εποχών έχει δείξει πόσο αμείλικτη αποδεικνύεται τελικά σε βάρος όλων αυτών των «κακών, φριχτών τύπων», που έχουν περάσει από αυτόν τον πλανήτη.
*η φωτογραφία είναι από άρθρο του Economist, στις 15 Απριλίου 2017, με τίτλο «Η Τουρκία διολισθαίνει στην δικτατορία»
