Η ανακάλυψη ενός νέου μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ ανακατεύει και πάλι την τράπουλα στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο. Το ζητούμενο είναι τα επόμενα βήματα της Τουρκίας, καθώς στην Αθήνα θεωρούν ότι η ηρεμία επί του πεδίου που απολαμβάνει η Ελλάδα το τελευταίο διάστημα είναι τεχνητή, ότι οι φραστικές απειλές στις οποίες επιδίδονται συνεχώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ανώτεροι αξιωματούχοι του καθεστώτος αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κλίμα και ότι ο Τούρκος Πρόεδρος δεν θα διστάσει να προχωρήσει σε κλιμάκωση της έντασης, ακόμα και σε θερμό επεισόδιο, αν κρίνει ότι αυτό εξυπηρετεί τις προεκλογικές επιδιώξεις του.
Των Π. ΓΑΛΙΑΤΣΑΤΟΥ, ΧΡ. ΜΑΖΑΝΙΤΗ
Ο σουλτάνος εξακολουθεί να καλλιεργεί πολεμικό κλίμα απέναντι στην Ελλάδα και επανήλθε, στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, στο σχήμα ότι «θα έρθω νύχτα», το οποίο αυτή τη φορά συνδύασε με την απειλή του πυραύλου Tayfun. Το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών και της επικείμενης εισβολής είναι καθημερινό ψωμοτύρι στα τουρκικά μέσα. Οι Τούρκοι συνεχίζουν τις παραβιάσεις και τις υπερπτήσεις, όχι πάντως σε μεγαλύτερη ένταση απ’ ό,τι τους προηγούμενους μήνες. Μέσα σε αυτό το κλίμα, έχει σημασία -και για την Αθήνα- το πώς θα αντιδράσει ο Ερντογάν στην ανακάλυψη του νέου κοιτάσματος στο οικόπεδο 6, το οποίο, με τις πιο συγκρατημένες εκτιμήσεις, θα προσθέσει άλλα τρία τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια στα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα της Κύπρου, ανεβάζοντας το συνολικό δυναμικό της στα 12 τρισεκατομμύρια κυβικά. Το κοίτασμα βρίσκεται στο οικόπεδο 6, μέρος του οποίου διεκδικεί επισήμως η Τουρκία ως ευρισκόμενο εντός της δικής της υφαλοκρηπίδας.
Κυβερνητικά στελέχη στην Αθήνα θεωρούν υπαρκτό το ενδεχόμενο να προχωρήσει η Τουρκία σε μια πρόκληση στην κυπριακή ΑΟΖ, στέλνοντας εκεί το πλοίο-γεωτρύπανο «Αμπντούλ Χαμίντ Χαν», η αποστολή του οποίου σε τουρκικά νερά έξω από τον Κόλπο της Αττάλειας ολοκληρώνεται στις 23 Ιανουαρίου. Οπως εκτιμούν, δεν θα το στείλει κατ’ ανάγκη στο οικόπεδο 6, όπου συνεχίζει τις έρευνες η κοινοπραξία ENI-Total, καθώς η παρουσία μεγάλων εταιρειών λειτουργεί συνήθως αποτρεπτικά, μπορούν όμως να το στείλουν οπουδήποτε εντός της κυπριακής ΑΟΖ για να δηλώσουν παρουσία και ισχύ.
Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν πως το σενάριο αυτό θα αρχίσει να γίνεται όλο και πιο επικίνδυνο όσο πιο κοντά πλησιάζουμε στις τουρκικές εκλογές και όσο πιο καθαρό γίνεται το προεκλογικό τοπίο για τον Τούρκο Πρόεδρο. Οπως λένε χαρακτηριστικά, όταν ο Ερντογάν θα έχει μάθει τον αντίπαλό του και θα μπορεί να μετρήσει τον αντίκτυπο των κινήσεών του στο εκλογικό σώμα, τότε κανένα σενάριο δεν θα πρέπει να αποκλείεται, ούτε καν αυτό της σκόπιμης πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου, με στόχο εκλογικά οφέλη.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Ερντογάν θα μπορούσε, πέρα από μια πρόκληση στην κυπριακή ΑΟΖ, να προχωρήσει και σε προκλήσεις με αποδέκτη την Ελλάδα, είτε στην περιοχή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, είτε σε κάποιο νησί ή νησίδα του Αιγαίου που η Τουρκία επιθυμεί να «γκριζάρει» και εγείρει συνεχώς το θέμα της αποστρατιωτικοποίησής τους. Παράλληλα, η Αθήνα υπολογίζει και το σενάριο η Τουρκία να κινηθεί διά αντιπροσώπου (την κυβέρνηση της Τρίπολης, την οποία ελέγχει) για να δημιουργήσει εμπόδια στις προγραμματισμένες έρευνες στα ελληνικά οικόπεδα νοτίως της Κρήτης. Στο πλαίσιο αυτό, θεωρείται πιθανό το ενδεχόμενο να στείλει η κυβέρνηση της Τρίπολης επιστολή διαμαρτυρίας στον ΟΗΕ ή ακόμα και να καταθέσει συντεταγμένες. Στην Αθήνα αναγνωρίζουν πως δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους ο Ερντογάν δεν έχει προχωρήσει από τα λόγια στα έργα είναι οι διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, που βρίσκονται σε εξέλιξη, για την αναβάθμιση των τουρκικών F-16 και η δυνατότητα του φιλελληνικού λόμπι να θέσει όρους και εμπόδια.
Εκτιμούν ωστόσο πως όσο πλησιάζουμε στις τουρκικές εκλογές η σημασία και αυτού του αναχώματος θα βαίνει μειούμενη. Σε κάθε περίπτωση, η Αθήνα εστιάζει στην όσο το δυνατόν ταχύτερη ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, ειδικά ενόψει της εξοπλιστικής φρενίτιδας στη γείτονα και της πρόθεσης του Ερντογάν να ξοδέψει 35,5 δισ. για όπλα τα επόμενα δύο χρόνια. Το δεύτερο μέλημα της Αθήνας είναι να επανενεργοποιηθεί ο δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στο Λευκό Παλάτι και το Μέγαρο Μαξίμου και γι’ αυτό αποδέχθηκε τη γερμανική πρωτοβουλία να υπάρξει συνάντηση ανάμεσα στη διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού Αννα-Μαρία Μπούρα και στον εκπρόσωπο της τουρκικής προεδρίας και εξ απορρήτων του Ερντογάν, Ιμπράημ Καλίν, στις Βρυξέλλες. Η συνάντηση αυτή πραγματοποιήθηκε πριν από 10 ημέρες στα γραφεία της γερμανικής μόνιμης αντιπροσωπείας στη βελγική πρωτεύουσα, παρουσία του διπλωματικού συμβούλου του Γερμανού καγκελαρίου Ολαφ Σολτς, Γενς Πλέτνερ. Θα πρέπει να σημειωθεί πως, σε αντίθεση με την ανάλογη γερμανική πρωτοβουλία το 2020, οι Γερμανοί δεν ασκούν διαμεσολάβηση, αλλά ο ρόλος τους εξαντλείται στη διευθέτηση της συνάντησης. Οπως λένε κυβερνητικές πηγές, το ζητούμενο ήταν να ξανανοίξει αυτός ο δίαυλος επικοινωνίας και αυτό έγινε στις Βρυξέλλες. Στο Μέγαρο Μαξίμου θεωρούν ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει η δυνατότητα της απευθείας επικοινωνίας με το τουρκικό προεδρικό μέγαρο σε περίπτωση που -όπως περιμένουν- η ένταση κλιμακωθεί στην πορεία προς τις τουρκικές εκλογές.
Ράλι εξοπλισμών από την Τουρκία
Η Αγκυρα αποφάσισε να αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες για την προσεχή διετία, προχωρώντας παράλληλα στη μαζική παραγωγή πυραύλων
Στη μαζική παραγωγή νέων τύπων πυραύλων αποφάσισε να προχωρήσει η Αγκυρα, μετά τη συνεδρίαση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, που έγινε υπό την προεδρία του ίδιου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μόλις την προηγούμενη Τρίτη. Συγκεκριμένα, η επιτροπή έλαβε αποφάσεις για την προώθηση 25 σημαντικών προγραμμάτων της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, δόθηκε το πρόσταγμα για τη μαζική παραγωγή συνολικά έξι διαφορετικών τύπων πυραύλων. Πρόκειται για τους αντιαεροπορικούς Siper, Hisar και Sungur, τους αντιπλοϊκούς Atmaca, που καθοδηγούνται από λέιζερ Karaok, καθώς και τους πυραύλους αέρος-αέρος Gokdogan και Bozdogan.
Ταυτόχρονα, με εντολή Ερντογάν, η εγχώρια βιομηχανία παραγωγής του πύραυλου Tayfun θα προχωρήσει στο επόμενο στάδιο των ερευνών, ώστε να αυξήσει την εμβέλεια πλήγματος από τα 560 στα 1.000 χλμ. Αν υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο, τότε ο Tayfuν θα καταστεί πύραυλος μεσαίου βεληνεκούς.
Η αναγγελία της μαζικής παραγωγής πυραύλων της Τουρκίας ήταν κατά πολλούς προδιαγεγραμμένη. Από τη μία είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Αγκυρα όσον αφορά την προμήθεια νέων F-16 και την αναβάθμιση των μαχητικών που ήδη κατέχει και από την άλλη είναι η άρνηση ΗΠΑ, Ιταλίας και Γαλλίας για πώληση Patriot και άλλων αντιαεροπορικών συστημάτων. Ετσι, για την Τουρκία ήταν μονόδρομος η επιλογή της κατακόρυφης αύξησης των κονδυλίων προκειμένου να αντιμετωπίσει το κενό που δημιουργείται στις Ενοπλες Δυνάμεις της.
Αύξηση
Για την περίοδο 2023-2024 έχει αποφασίσει την αύξηση των αμυντικών δαπανών από το 1,74% του ΑΕΠ στο 2%, με το εγχώριο ποσοστό συμμετοχής της βιομηχανίας να φτάνει το 81% για συνολικά 760 προγράμματα, το συνολικό κόστος των οποίων, σε βάθος χρόνου, ξεπερνά τα 70 δισ. ευρώ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του τουρκικού αμυντικού προϋπολογισμού, για το 2023 έχει αποφασίσει να επενδύσει 327 δισ. τουρκικές λίρες, που αντιστοιχούν σε 16,5 δισ. ευρώ και για το 2024 378 δισ. λίρες, που αντιστοιχούν σε 19 δισ. ευρώ.
Δεν θα πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε ότι η Τουρκία διαθέτει πολυπληθή στρατό που φτάνει τα 320.000 άτομα κι έχει ανοιχτές επιχειρήσεις σε τρία διαφορετικά μέτωπα: Συρία, βόρειο Ιράκ και Λιβύη. Αυτό συνεπάγεται ότι έχει αυξημένα λειτουργικά έξοδα αλλά και πάγιες δαπάνες. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τις δαπάνες του 2023, τα 4,45 δισ. ευρώ προορίζονται για τις ανάγκες του προσωπικού, 670 εκατ. ευρώ για κοινωνική ασφάλιση, 3,9 δισ. ευρώ για αγαθά και υπηρεσίες και 9,19 δισ. για εξοπλιστικά προγράμματα.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του προϋπολογισμού που κατέθεσε ο Χουλουσί Ακάρ, υπάρχουν αυξημένες δαπάνες για την ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων, που επιβεβαιώθηκαν από τις αναγγελίες της Τρίτης. Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα «Tayfun», προκύπτει ότι πρόκειται για εξέλιξη του πυραύλου Bora, εγχώριας παραγωγής από τις εταιρείες Aselsan και Roketsan. O Bora, που σημαίνει θύελλα, έχει εμβέλεια 280 χλμ. Οι Τούρκοι τεχνικοί φαίνεται ότι μεγάλωσαν τις δεξαμενές καυσίμου για να φτάσει τα 560 χλμ. εμβέλεια, μειώνοντας όμως την εκρηκτική κεφαλή. Περαιτέρω αύξηση των δεξαμενών με ταυτόχρονη μείωση της κεφαλής για την επίτευξη της εμβέλειας των 1.000 χλμ συνεπάγεται ότι θα έχουν κατασκευάσει έναν βαλλιστικό πύραυλο με επιδόσεις… ρουκέτας, κάτι το οποίο προφανώς έχει αρνητική επίδραση στην αποτελεσματικότητα πλήγματος που θέλει να επιφέρει στον υποψήφιο στόχο. Η Roketsan έχει κατασκευάσει και τους πυραύλους Yildirim (αστραπή) και Kasirgas (τυφώνας στα τουρκμενικά). Ο Yildirim έχει εμβέλεια άνω των 100 χλμ. και βασίζεται στο κινεζικό πυραυλικό σύστημα B-611 SRBM. Ο Kasirgas βασίζεται στον κινεζικό πύραυλο Τ-300 με εμβέλεια 30-80 χλμ.
Πυρηνικά… όνειρα
Επιπλέον, υπάρχουν πληροφορίες, τις οποίες επικαλείται ο αντιπολιτευόμενος αγγλόφωνος ιστότοπος Nordic Monitor, ότι η Τουρκία προσπαθεί να κατασκευάσει πυρηνική κεφαλή, παράλληλα με το πρόγραμμα κατασκευής εργοστασίου παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο Ακουγιου. Ο πρόεδρος της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας Ισμαήλ Ντεμίρ, σε συνέντευξή του ακριβώς πριν από έναν χρόνο, είχε κάνει λόγο για την ανάπτυξη μυστικών οπλικών συστημάτων από την Τουρκία, αποκαλύπτοντας την κατασκευή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, αφήνοντας όμως υπονοούμενα και για πυρηνικά. Το σχέδιο απόκτησης πυρηνικών από την Τουρκία δεν είναι νέο.
Το έχει εκφράσει επίσημα ο Ερντογάν από το 2018, όταν υποσχέθηκε να αποκτήσει προηγμένο στρατιωτικό υλικό, το οποίο θα περιελάμβανε πυρηνικούς πυραύλους, συγκρίνοντας τις στρατιωτικές δυνατότητες της Τουρκίας με αυτές των ΗΠΑ, ενώ αμφισβήτησε δημόσια τη δέσμευση της Τουρκίας στη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT), την οποία η Τουρκία έχει υπογράψει. Παράλληλα, στις 4 Σεπτεμβρίου 2019, ο Ερντογάν είχε ανοιχτά δηλώσει ότι «κάποιες χώρες διαθέτουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές – και όχι έναν ή δύο. Αλλά μας λένε ότι εμείς δεν μπορούμε να έχουμε. Αυτό δεν μπορώ να το δεχθώ».
