Ήρεμα νερά αναμένεται να επικρατήσουν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις έως τις εκλογές του Μαΐου. Ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα υπάρχουν πλέον ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας και τα βήματα καλής θέλησης διαδέχονται το ένα το άλλο. Διόλου τυχαία, ο αριθμός των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου έχει πέσει κατακόρυφα το τελευταίο διάστημα και οι υπερπτήσεις έχουν σταματήσει. Διπλωματικές πηγές κάνουν λόγο για άρρητη συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές να υπάρξει μια άτυπη «ανακωχή» στα ελληνοτουρκικά, σε πρώτη φάση για όσο διαρκέσουν οι εκλογικές αναμετρήσεις στις δύο χώρες.
Η αλλαγή κλίματος είναι αποτέλεσμα της ραγδαίας βελτίωσης των διμερών σχέσεων σε επίπεδο κοινωνίας και κοινής γνώμης, μετά την άμεση και ουσιαστική ελληνική αντίδραση και βοήθεια έπειτα από τους καταστρεπτικούς σεισμούς στη νοτιοανατολική Τουρκία. Η τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έλιωσε τους πάγους.
Ακολούθησε η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην Τουρκία, όπου είχε και την πρώτη ουσιαστική συνάντηση με τον ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου από τον Μάιο του 2021. Εκτοτε η επικοινωνία ανάμεσα στους δύο υπουργούς Εξωτερικών ήταν συνεχής και πυκνή, ενώ δεν περιοριζόταν στο θέμα των σεισμών και των καταστροφών.
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν οι Ν. Δένδιας και Μ. Τσαβούσογλου στις 6 Μαρτίου, δηλαδή μετά τους σεισμούς και τα Τέμπη, συζήτησαν το ενδεχόμενο να συναντηθούν στη συνδιάσκεψη των δωρητών και εκεί έπεσε η ιδέα να ανακοινώσουν κάτι που θα καθιστούσε και σε συμβολικό επίπεδο ολοφάνερη τη βελτίωση των σχέσεων. Ο Τούρκος υπουργός είχε βάλει ήδη δημόσια κάποια σημεία στην ατζέντα (επανεκκίνηση των συναντήσεων για τα ΜΟΕ και των διερευνητικών επαφών), ωστόσο η Αθήνα έβλεπε κάτι τέτοιο ως πρόωρο και μάλλον παράταιρο σε προεκλογική περίοδο.
Ακολούθησαν για δύο εβδομάδες συζητήσεις ανάμεσα στους δύο υπουργούς, αλλά και σε υπηρεσιακό επίπεδο, οι οποίες κατέληξαν στη συμφωνία που ανακοινώθηκε την περασμένη Τρίτη, μετά τη συνάντησή τους στο περιθώριο της διάσκεψης δωρητών Τουρκίας – Συρίας στις Βρυξέλλες. Οι δύο υπουργοί ανακοίνωσαν ότι κάθε χώρα θα στηρίξει την εκστρατεία που κάνει η άλλη για μη μόνιμες θέσεις σε διεθνείς οργανισμούς. Ετσι, η Αγκυρα θα ψηφίσει υπέρ της υποψηφιότητας της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας (Σ.Α.) του ΟΗΕ και η Αθήνα θα στηρίξει την τουρκική υποψηφιότητα για το αξίωμα του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ).
Η σημασία της συμφωνίας δεν είναι μεγάλη, αφού η χώρα μας έχει ήδη εξασφαλίσει σημαντική υποστήριξη για την υποψηφιότητά της στοΣυμβούλιο Ασφαλείας την περίοδο 2025-2026 και δεν υπάρχει ανταγωνισμός από τη γεωγραφική μας περιοχή.
Η συμβολική της αξία όμως είναι τεράστια, αφού έρχεται μετά από μια μακροχρόνια περίοδο κλιμάκωσης της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που είχε δημιουργήσει την εντύπωση σε τρίτους, αλλά και στην ελληνική κοινή γνώμη, ότι το θερμό επεισόδιο είναι απλώς θέμα χρόνου. Πολύ σημαντικό είναι επίσης ότι η ανακοίνωση για τη συμφωνία αμοιβαίας αλληλοϋποστήριξης είχε συνέχεια στα λεγόμενα θέματα θετικής ατζέντας, με την απολύτως επιτυχημένη επίσκεψη του υφυπουργού Κώστα Φραγκογιάννη στην Αγκυρα. Στην κοινή δήλωση που εκδόθηκε μετά τις επαφές των δύο αντιπροσωπειών, Ελλάδα και Τουρκία συγκλίνουν στην άποψη ότι πρέπει να διερευνηθούν πρόσθετες θεματικές, που θα ενταχθούν στη διαδικασία της θετικής ατζέντας.
Σκιές σε όλη αυτή την άνοιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων ρίχνει το γεγονός ότι ο ωφέλιμος χρόνος έως τις εκλογές και στις δύο χώρες είναι λιγότερος από έναν μήνα. Το αν το καλό κλίμα θα έχει συνέχεια μετά τις εκλογές είναι το ζητούμενο, ειδικά αν ο τουρκικός λαός αποφασίσει πολιτική αλλαγή. Οπως επισημαίνουν έμπειροι διπλωμάτες, δεν θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο ότι ο Ερντογάν θα παραδώσει ομαλά την εξουσία και δεν είναι καθόλου απίθανο να οδηγήσει τη χώρα εκ νέου στις κάλπες – το έχει ξανακάνει, άλλωστε, δύο φορές κατά το παρελθόν, το 2015 και το 2019.
Αν αυτό συμβεί (και μπορεί να συμβεί, γιατί ο Ερντογάν ελέγχει τη Δικαιοσύνη) και ακολουθήσει μια περίοδος μεγάλης αναταραχής στο εσωτερικό της γειτονικής χώρας, τα ουσιαστικά βήματα προόδου και η επανεκκίνηση τωνδιερευνητικών και ενός δομημένου διαλόγου ανάμεσα στις δύο χώρες θα ανασταλούν επ’ αόριστον.
Αυτό δεν σημαίνει, πάντως, ότι η Αθήνα υπολογίζει σε επιστροφή της έντασης, μάλλον το αντίθετο. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι οι τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις θα είναι για μήνες απασχολημένες με την αποκατάσταση των σεισμόπληκτων πληθυσμών και ότι το πιθανότερο είναι η ηρεμία στο Αιγαίο να συνεχιστεί για όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου, χωρίς ωστόσο να υπάρχει -έστω και άτυπα- συμφωνία ή συνεννόηση ανάμεσα στις δύο πλευρές για κάτι τέτοιο. Η Αθήνα είναι έτοιμη για διπλωματικές πρωτοβουλίες και περαιτέρω βήματα βελτίωσης των διμερών σχέσεων, για να εκδηλωθούν όμως τέτοιοι σχεδιασμοί θα πρέπει να ξεκαθαρίσει πρώτα το πολιτικό τοπίο και στις δύο χώρες και ειδικά στην Τουρκία.
Τα «αγκάθια» και οι αβεβαιότητες για Ερντογάν και Κιλιτσντάρογλου
Τα παζάρια του επικεφαλής της αντιπολίτευσης με το φιλοκουρδικό κόμμα και ο Τούρκος Πρόεδρος, που δεν έχει πει ακόμα την τελευταία του λέξη
Καθοριστικής σημασίας αναμένεται ότι θα είναι για τις προεδρικές εκλογές η απόφαση του φιλοκουρδικού κόμματος HDP να μην έχει δικό του υποψήφιο, καθιστώντας έτσι τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου τον de factο κοινό υποψήφιο της ευρύτερης αντιπολίτευσης.
Η εξέλιξη αυτή δυσκολεύει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς το HDP και η συμμαχία του έχουν περίπου 12% στις δημοσκοπήσεις, ποσοστό που αλλάζει άρδην τα δεδομένα.
Οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να καταγράφουν μια σταθερή, προς το παρόν τουλάχιστον, δυναμική υπέρ του Κ. Κιλιτσντάρογλου, με την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας Avrasya Research να προβλέπει ότι οι προεδρικές εκλογές θα ολοκληρωθούν από τον πρώτο γύρο με τον αρχηγό του CHP νικητή.
Σύμφωνα με την Avrasya, ο Κιλιτσντάρογλου θα ελάμβανε 53,5%, ενώ ο Ερντογάν 39,7%.
Σε περίπτωση που οι εκλογές για ανάδειξη Προέδρου περάσουν στον δεύτερο γύρο, ο Κιλιτσντάρογλου θα ελάμβανε 57,3% ενώ οΤαγίπ Ερντογάν 43%.
Ωστόσο, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το ΑΚΡ δεν καταγράφει μεγάλη εξασθένηση το τελευταίο διάστημα και, όπως εκτιμούν αναλυτές με τους οποίους συνομιλεί η Realnews στην Τουρκία, δεν είναι καθόλου απίθανο η Λαϊκή Συμμαχία (ΑΚΡ και ΜΗΡ) να έχει οριακή πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση. Σε μια τέτοια περίπτωση, όπως λένε τα ίδια πρόσωπα, και αν έχει εκλεγεί Πρόεδρος ο Κ. Κιλιτσντάρογλου, η χώρα θα εισέλθει σε μια ιδιαίτερα πολύπλοκη περίοδο, ενώ ρυθμιστές των νέων ισορροπιών θα αναδειχθούν οι Κούρδοι του HDP.
Την περασμένη Δευτέρα, ο Κιλιτσντάρογλου είχε συνάντηση με την ηγεσία του HDP και στη συνέχεια δήλωσε ότι η μόνη «διεύθυνση» για την επίλυση των προβλημάτων είναι η Εθνοσυνέλευση, ικανοποιώντας -έστω και στο ελάχιστο- τις προσδοκίες των Κούρδων.
Πάντως, όπως λένε συνομιλητές της «R» στην Τουρκία, το HDP «δεν θα δώσει λευκή επιταγή» στον Κιλιτσντάρογλου, αλλά ακόμα δεν είναι σαφές τι ακριβώς προσδοκά από μια νέα κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τοποθετήσεις του HDP την τελευταία μακρά περίοδο και εκτιμήσεις αναλυτών, τα βασικά ζητήματα συμπεριλαμβάνουν το θέμα της παιδείας στη μητρική (κουρδική) γλώσσα, το κράτος δικαίου, την προσέγγιση με την Ε.Ε., την αποφυλάκιση πολιτικών κρατουμένων και την άρση των κρατικών επιτρόπων που έχουν αντικαταστήσει τους εκλεγμένους δημάρχους στις περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
«Ενα κόμμα δεν μπορεί να έχει πάντα την ευκαιρία να καθορίζει τον νικητή. Το HDP θα πρέπει να αξιοποιήσει αυτή την ιστορική ευκαιρία για να υλοποιήσει τουλάχιστον ορισμένα από τα αιτήματά του», έγραψε ο ακαδημαϊκός και αναλυτής Βαχάπ Κοσκούν.
Εκτός από το ζήτημα της παιδείας στα κουρδικά, που αποτελεί κόκκινη γραμμή για το τουρκικό κράτος διαχρονικά, τα άλλα ζητήματα ενδέχεται να μη δυσκολέψουν ιδιαίτερα τον Κιλιτσντάρογλου αλλά, όπως λένε συνομιλητές της «R», ένα πολύ σημαντικό μέρος της αντιπολίτευσης, κυρίως στο ΙΥΙ της Μεράλ Ακσενέρ, αλλά και στους υπερεθνικιστικούς κύκλους στο CHP, υπάρχουν τεράστιες αντιστάσεις σε οτιδήποτε παραπέμπει σε διαπραγμάτευση και «υποχωρήσεις» με τους Κούρδους.
Πάντως, παρά τη στήριξη που το HDP αναμένεται να δώσει στον Κιλιτσντάρογλου και τις μέχρι σήμερα δημοσκοπήσεις, οι εξελίξεις ενόψει των προεδρικών εκλογών δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για ακριβείς προβλέψεις.
«Δύο μήνες είναι πολύ μακρά περίοδος για την Τουρκία και ο Ερντογάν δεν έχει ακόμα πει την τελευταία του λέξη», λένε αναλυτές και δημοσιογράφοι στην Αγκυρα.
Ηδη ο φιλοκυβερνητικός Τύπος κατηγορεί τον Κ. Κιλιτσντάρογλου και το CHP ότι «κάθονται στο ίδιο τραπέζι με τρομοκράτες» και οι επιθέσεις αυτές αναμένεται να ενταθούν στο έπακρο το επόμενο διάστημα εκ μέρους της κυβέρνησης.
Την ίδια ώρα, τα «αγκάθια» και οι αβεβαιότητες παραμένουν πολλά και για τις δύο πλευρές. Στην πλευρά της αντιπολίτευσης, το αναδυόμενο «αγκάθι» είναι ο Μουχαρέμ Ιντζέ, πρώην μέλος του CHP και πρώην προεδρικός υποψήφιος στις εκλογές του 2018, ο οποίος αποχώρησε από την παράταξη και ίδρυσε το Κόμμα της Πατρίδας (Memleket), ένα υπερεθνικιστικό κεμαλικό κόμμα. Οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις καταγράφουν αναπάντεχη ενίσχυση του Ιντζέ, με την έγκριτη «Τurkiye Raporu» να καταγράφει 5% υπέρ του, ενώ πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ιντζέ μπορεί να προσελκύσει απογοητευμένους από την κουρδική προσέγγιση εθνικιστές ψηφοφόρους του ΙΥΙ και του CHP, κυρίως στην Ανατολία.
Ο Ιντζέ ανακοίνωσε επίσημα την υποψηφιότητά του, με τον Κιλιτσντάρογλου να λέει ότι παρ’ όλα αυτά θα τον συναντήσει, ενώ πολλοί είναι αυτοί στην Τουρκία που επισημαίνουν ότι ο φιλοκυβερνητικός Τύπος τού δίνει ιδιαίτερη σημασία.
Στην πλευρά του φιλοκυβερνητικού μπλοκ, ο Ερντογάν δέχθηκε και αυτός ένα πλήγμα, καθώς ο Φατίχ Ερμπακάν, γιος του μεγάλου ηγέτη του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ Νετσμετίν Ερμπακάν και αρχηγός του μικρού ισλαμιστικού κόμματος της Ανανεωμένης Ευημερίας (Yeniden Rafah), ανακοίνωσε ότι δεν θα συνταχθεί με τη Λαϊκή Συμμαχία, αλλά θα είναι υποψήφιος στις προεδρικές.
