Της Στεφανίας Κασίμη
Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας σήμερα, 19 Νοεμβρίου, και σε πολλούς ο εορτασμός θα φανεί αστείος. Είναι όμως; Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε πολλά ούτε για την ιστορία της τουαλέτας, αλλά, κυρίως, ούτε και για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον κόσμο σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα, δηλαδή τη δυνατότητα του πληθυσμού να ζει με βασικές συνθήκες υγιεινής. Χρησιμοποιούμε καθημερινά την τουαλέτα- στο σπίτι, το σχολείο, την εργασία, τα εστιατόρια, τα εμπορικά κέντρα – αλλά σπάνια μιλάμε γι ‘αυτήν. Και η βρώμική αλήθεια είναι πως αυτό που σε εμάς φαντάζει αυτονόητο, για δισεκατομμύρια ανθρώπους παραμένει ζητούμενο. Γιατί μία τουαλέταδεν είναι απλά μία τουαλέτα. Η τουαλέτα σώζει ζωές καθώς τα ανθρώπινα απόβλητα μεταδίδουν θανατηφόρες ασθένειες.
Η Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας καθιερώθηκε το 2001 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουαλέτας, που συγκεντρώνει στους κόλπους του πανεπιστημιακούς, υγιεινολόγους σχεδιαστές τουαλετών, οικολόγους και άλλους ειδικούς από συναφείς κλάδους. Το 2013 η ιδέα υιοθετήθηκε και από το σχετικό τμήμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας Τουαλέτας είναι η ενημέρωση του κοινού για το δικαίωμα του σε ένα καλύτερο περιβάλλον στις τουαλέτες, αλλά και η υποχρέωσή του χρήστη να συνεισφέρει στη διατήρηση, την καθαριότητα και την υγιεινή τους. Όραμα ένας κόσμος με καθαρή, ασφαλή τουαλέτα για όλους, παντού, ανά πάσα στιγμή.
Η Παγκόσμια Ημέρα
Κάθε χρόνο η UN-Water, η Υπηρεσία η οποία συντονίζει τις εργασίες του ΟΗΕ για το Νερό και την Υγιεινή, θέτει ένα θέμα για την Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας. Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Τουαλέτας 2020 είναι η ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων αποχέτευσης και η κλιματική αλλαγή. Μια καλή τουαλέτα συνδέεται με ένα σύστημα αποχέτευσης που απομακρύνει και διαχειρίζεται τα ανθρώπινα απόβλητα. Αυτά τα συστήματα πρέπει να λειτουργούν 24 ώρες την ημέρα, κάθε μέρα, προκειμένου διατηρούμαστε ασφαλείς και καθαροί. Το ίδιο ισχύει και για το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Σήμερα, οι τουαλέτες και τα συστήματα αποχέτευσης με τα οποία συνδέονται – απειλούνται από την κλιματική αλλαγή. Οι πλημμύρες, η ξηρασία και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορούν να βλάψουν οποιοδήποτε μέρος του συστήματος αποχέτευσης – τουαλέτες, σωλήνες, δεξαμενές και εγκαταστάσεις επεξεργασίας – διαδίδοντας ακατέργαστα λύματα και δημιουργώντας μια έκτακτη ανάγκη δημόσιας υγείας. Δυστυχώς, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται και πιο συχνές και πιο ακραίες. Το στοίχημα είναι να κάνουμε τα συστήματα αποχέτευσης ανθεκτικά, έτσι ώστε να είναι βιώσιμα όσο γίνονται χειρότερες οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς αποχέτευση ή με ευάλωτα συστήματα. Η κλιματική αλλαγή θα διαταράξει ή θα καταστρέψει υπηρεσίες αποχέτευσης για ανυπολόγιστο αριθμό ανθρώπων στον κόσμο, εάν δεν υπάρξουν δραστικές παρεμβάσεις. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν βιώσιμη αποχέτευση, καθαρό νερό και εγκαταστάσεις πλυσίματος χεριών, για την προστασία της υγείας και την αποτροπή της εξάπλωσης θανατηφόρων μολυσματικών ασθενειών όπως ο κορονοϊός, η χολέρα και ο τύφος.
Πώς είναι ένα βιώσιμο αποχετευτικό σύστημα
Μια βιώσιμη αποχέτευση ξεκινά με μια τουαλέτα που «αιχμαλωτίζει» αποτελεσματικά τα ανθρώπινα απόβλητα σε ένα ασφαλές, προσβάσιμο και αξιοπρεπές περιβάλλον. Στη συνέχεια, τα απόβλητα αποθηκεύονται σε μια δεξαμενή, η οποία μπορεί να αδειάζει από κάποια αρμόδια υπηρεσία ή τα απόβλητα να απομακρύνονται μέσω σωληνώσεων. Το επόμενο στάδιο είναι η επεξεργασία και ασφαλής απόρριψη. Η ασφαλής επαναχρησιμοποίηση των ανθρώπινων αποβλήτων βοηθά στην εξοικονόμηση νερού, μειώνει και δεσμεύει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου για παραγωγή ενέργειας, και μπορεί να αποτελέσει για τον τομέα της γεωργίας μια αξιόπιστη πηγή νερού και θρεπτικών συστατικών.
Τι σχέση έχουν οι τουαλέτες με την κλιματική αλλαγή
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής απειλούν το νερό, τα συστήματα αποχέτευσης και τις υποδομές υγιεινής, όπως για παράδειγμα όταν το νερό από τις πλημμύρες μολύνει πηγάδια που χρησιμοποιούνται για πόσιμο νερό ή όταν οι πλημμύρες καταστρέφουν τουαλέτες και εξαπλώνουν ανθρώπινα απόβλητα σε κοινότητες και καλλιέργειες τροφίμων. Αυτά τα περιστατικά, τα οποία γίνονται όλο και πιο συχνά όσο τα πράγματα γύρω από την κλιματική αλλαγή χειροτερεύουν, μεταφέρουν τα ανθρώπινα απόβλητα στα μέρη όπου ζουν άνθρωποι, προκαλώντας θανατηφόρες και χρόνιες ασθένειες. Βιώσιμη αποχέτευση σημαίνει ένα σύστημα αξιόπιστης, αποτελεσματικής δέσμευσης περιττωμάτων, απόρριψης, επεξεργασίας και ασφαλούς επαναχρησιμοποίησης, η οποία είναι ανθεκτική σε εξωτερικούς κραδασμούς όπως πλημμύρες, ελλείψεις νερού, ξηρασία και άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Οι περισσότερες υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης σε όλο τον κόσμο διαθέτουν νερό και ενεργειακή ένταση. Οι διεργασίες που εμπλέκονται στη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση του νερού, και η δέσμευση, μεταφορά και επεξεργασία ανθρώπινων αποβλήτων οδηγούν σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η αύξηση της αποτελεσματικότητας αυτών των συστημάτων και η μείωση της περιττής κατανάλωσης νερού και απώλειας νερού, σημαίνει χαμηλότερη χρήση ενέργειας και άρα χαμηλότερες εκπομπές. Το βιοαέριο από ανθρώπινα απόβλητα μπορεί επίσης να συλλεχθεί και να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή πιο «πράσινης» ενέργειας.
Μια ανοιχτή τουαλέτα σε χωράφι στη Γκόρμπα στην ινδική πολιτεία Τσατίσγκαρ.
Παγκοσμίως, το 80% των λυμάτων που παράγονται από την κοινωνία επιστρέφει στο οικοσύστημα χωρίς επεξεργασία ή επαναχρησιμοποίηση. Τα βιώσιμα συστήματα αποχέτευσης δεσμεύουν, μεταφέρουν, επεξεργάζονται, απορρίπτουν και ασφαλώς επαναχρησιμοποιούν τα ανθρώπινα απόβλητα. Πέρα από τον σημαντικό αντίκτυπο που έχει στην υγεία και τις συνθήκες διαβίωσης, η ασφαλής διαχείριση των λυμάτων έχει τεράστια δυναμική ως μια προσιτή και αειφόρος πηγή ενέργειας, θρεπτικών ουσιών και νερού που μπορεί να μετριάσει τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής στους τομείς της γεωργίας και της ενέργειας.
Η βελτίωση του τρόπου με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα ανθρώπινα απόβλητα αποτελεί το «κλειδί» για τη μείωση του αντίκτυπου της κακής μεταχείρισης των λυμάτων. Ο στόχος 6 για τη βιώσιμη ανάπτυξη (στόχος 6.3) επιδιώκει έως το 2030 τη «βελτίωση της ποιότητας του νερού, μέσω της μείωσης της ρύπανσης, της εξάλειψης των απορρίψεων, της ελαχιστοποίησης της απελευθέρωσης επικίνδυνων χημικών και υλικών, της μείωσης, κατά το ήμισυ, του ποσοστού των ανεπεξέργαστων υγρών αποβλήτων, καθώς και της σημαντικής αύξησης της ανακύκλωσης και της ασφαλούς επαναχρησιμοποίησης του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο». Η επίτευξη αυτού του στόχου είναι απαραίτητη για υγιή υδάτινα περιβάλλοντα και για τη δημιουργία βιώσιμης διαβίωσης.
Πώς οι τουαλέτες προστατεύουν την υγεία μας
Χωρίς ασφαλή και βιώσιμη αποχέτευση, οι άνθρωποι συχνά δεν έχουν άλλη επιλογή από το να χρησιμοποιούν αναξιόπιστες, ανεπαρκείς τουαλέτες ή καταλήγουν στην πρακτική της αφόδευσης σε ανοιχτούς χώρους. Ακόμη και εκεί όπου υπάρχουν τουαλέτες, η υπερχείλιση και οι διαρροές από σωλήνες και σηπτικά συστήματα, καθώς και η απόρριψη ή η ακατάλληλη επεξεργασία, μπορεί να σημαίνει ότι τα μη επεξεργασμένα ανθρώπινα απόβλητα, βγαίνουν στο περιβάλλον και προκαλούν την εξάπλωση θανάσιμων και χρόνιων ασθενειών, όπως χολέρα και εντερικά σκουλήκια.
Οι τουαλέτες, σε συνδυασμό με το καθαρό νερό και την καλή υγιεινή, χτίζουν μια ισχυρή άμυνα ενάντια στον COVID19 και σε μελλοντικές εκδηλώσεις ασθενειών. Η υγιεινή των χεριών είναι σωτήρια, καθώς το τακτικό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ή με αντισηπτικό συνιστά ένα από τα πιο αποτελεσματικά όπλα στην εξάπλωση των ασθενειών.
Η βελτίωση της πρόσβασης σε υποδομές αποχέτευσης και εγκαταστάσεις για πλύσιμο των χεριών σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης θα μειώσει τα ποσοστά μόλυνσης και θνησιμότητας, ιδίως για τα παιδιά και τις μητέρες. Επίσης, τα ιδιωτικά μπάνια, που πληρούν τις συνθήκες υγιεινής, με καθαρό, τρεχούμενο νερό, νιπτήρες και σαπούνι θα βοηθήσουν τις γυναίκες και τα κορίτσια να διαχειριστούν την έμμηνο ρύση με ασφάλεια και αξιοπρέπεια.Πώς μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής;
Τα λύματα και η λυματολάσπη από τις τουαλέτες περιέχουν πολύτιμο νερό, θρεπτικά συστατικά και ενέργεια. Τα βιώσιμα συστήματα αποχέτευσης κάνουν αποδοτική χρήση των αποβλήτων με στόχο την ενίσχυση της γεωργίας, τη μείωση και δέσμευση εκπομπών για πιο πράσινη ενέργεια.
Στατιστικά στοιχεία-4,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι – δηλαδή περίπου το 55% του πληθυσμού του κόσμου -εξακολουθούν να ζουν χωρίς ασφαλή αποχέτευση, δηλαδή δεν έχουν ιδιωτική τουαλέτα που να πληροί τους κανόνες υγιεινής και να απορρίπτει με ασφάλεια τα ανθρώπινα απόβλητα. -Το 40% – ή τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι – του παγκόσμιου πληθυσμού ζουν χωρίς να έχουν στο σπίτι υποτυπώδεις εγκαταστάσεις πλυσίματος των χεριών, με σαπούνι και νερό. – 673 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να αφοδεύουν σε ανοιχτούς χώρους. Άλλες έρευνες ανεβάζουν τον αριθμό αυτόν σε 892 εκατομμύρια.-Η ελλιπής αποχέτευση εκτιμάται ότι προκαλεί κάθε χρόνο 432.000 θανάτους λόγω διάρροιας, ενώ αποτελεί σημαντικό παράγοντα για ασθένειες όπως η ύπαρξη εντερικών σκουληκιών, η σχιστοσωμίασης=, και το τράχωμα. -Εκτιμάται ότι 297.000 παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν ετησίως από διαρροϊκές ασθένειες λόγω του μη ασφαλούς πόσιμου νερού, της κακής αποχέτευσης και της κακής υγιεινής των χεριών.-Τα παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών που ζουν σε χώρες που πλήττονται από παρατεταμένες συγκρούσεις είναι κατά μέσο όρο σχεδόν 20 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από διαρροϊκές ασθένειες που προκαλούνται από την έλλειψη ασφαλούς νερού, αποχέτευσης και υγιεινής παρά από την άμεση βία.
– Η ανθεκτική στο κλίμα αποχέτευση και παροχή νερού θα μπορούσε να σώσει τη ζωή περισσότερων από 360.000 βρεφών ετησίως. -Ένα στα τρία σχολεία στον κόσμο δεν διαθέτει αξιοπρεπείς τουαλέτες, ή αλλιώς 620 εκατ. μαθητές δεν έχουν αξιοπρεπείς τουαλέτες στο σχολείο τους (2018). Σχεδόν ένα στα πέντε σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και ένα στα οκτώ της δευτεροβάθμιας δεν έχει καθόλου τουαλέτες. Για όλα αυτά τα παιδιά, είναι φυσιολογικό να τρέχουν στα διαλείμματα στο σπίτι ή σε θάμνους για να κάνουν την ανάγκη τους, ή να χάνουν τα μαθήματα επειδή είναι άρρωστα ή τα κορίτσια έχουν περίοδο. Επίσης, δύο στα 5 σχολεία παγκοσμίως, δεν είχαν βασικές υποδομές για πλύσιμο των χεριών πριν από την πανδημία του κορονοϊού.-Περίπου 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μολύνονται με ελμίνθια που μεταδίδονται από το έδαφος, κάτι το οποίο θα μπορούσε να προληφθεί με την ύπαρξη αποχέτευσης.-Μέχρι το 2050, έως και 5,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να ζουν σε περιοχές όπου το νερό είναι λιγοστό για τουλάχιστον έναν μήνα το χρόνο. Επίσης μέχρι το 2050, ο αριθμός των ατόμων που κινδυνεύουν από πλημμύρες θα αυξηθεί από 1,2 δισεκατομμύρια που είναι σήμερα σε 1,6 δισεκατομμύρια.-Τουλάχιστον το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού θεωρείται ότι καταναλώνει τρόφιμα που ποτίζονται από λύματα.-Περισσότερο από το 80% των λυμάτων που οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητές καταλήγει σε ποτάμια ή στη θάλασσα χωρίς καμία επεξεργασία-Οι καλλιέργειες σε περιαστικές περιοχές που αρδεύονται από αστικά λύματα που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία υπολογίζονται σε περίπου 36 εκατομμύρια εκτάρια (δηλαδή σε έκταση όσο η Γερμανία)-Μόνο το 17% των προσφύγων έχουν πρόσβαση σε ασφαλή αποχέτευση στο μέρος όπου ζουν.-Η απώλεια παραγωγικότητας εξαιτίας ασθενειών που σχετίζονται με την ύδρευση και την αποχέτευση , κοστίζει σε πολλές χώρες έως και 5% του ΑΕΠ.-Για κάθε δολάριο που επενδύεται για βασική αποχέτευση σε αστικές περιοχές, επιστρέφονται κατά μέσο όρο 2,5 δολάρια σε εξοικονόμηση ιατρικού κόστους και αυξημένη παραγωγικότητα. Σε αγροτικές περιοχές, επιστρέφονται κατά μέσο όρο 5 δολάρια για κάθε δολάριο που επενδύεται.Οι χώρες με τη χαμηλότερη πρόσβαση σε αξιοπρεπείς τουαλέτες Η WaterAid έχει καταρτίσει λίστα των χωρών, ανάλογα με το πόσο δύσκολο είναι να βρει τουαλέτες που πληρούν τους βασικούς κανόνες υγιεινής.
Συγκλονιστικές εικόνες
Η Hanifah κρατά την 11 μηνών κόρη της, Dinda, σε μια νεόκτιστη τουαλέτα έξω από το σπίτι τους στην επαρχία της Κεντρικής Ιάβα, στην Ινδονησία. Το σπίτι τους πλημμύρισε από παλιρροιακές πλημμύρες, οπότε αυτή και η οικογένειά της δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την προηγούμενη τουαλέτα τους για σχεδόν δύο χρόνια, γεγονός που τους οδήγησε να αφοδεύουν σε ένα κοντινό ποτάμι.
Στην Ινδονησία, περίπου 1 στα 30 παιδιά πεθαίνει πριν από την ηλικία των πέντε ετών, ενώ σε κάποιες περιοχές το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 10%. Οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους οφείλονται σε ασθένειες όπως η διάρροια, οι οποίες επιδεινώνονται από την έλλειψη ασφαλούς νερού και αποχέτευσης. Μεταξύ 2016 και 2018, η UNICEF βοήθησε να αυξηθεί η πρόσβαση σε βασικές εγκαταστάσεις αποχέτευσης σε σχολεία της χώρας από 34,12% σε 43,81%.
Η Josephine Lea Muhonja, 45 ετών, και ο εγγονός της Moses Kwauje, 10 ετών, στέκονται έξω από μια τουαλέτα σε έναν άτυπο οικισμό στα περίχωρα του Ναϊρόμπι. “Εάν δεν βρισκόταν αυτή η τουαλέτα, θα ήταν δύσκολο για μένα και την οικογένειά μου να ζήσουμε εδώ”, λέει. “Σε αυτήν την παραγκούπολη, η αποχέτευση είναι ένα μεγάλο ζήτημα.”
Η 7χρονη Ayat, 7, σε κέντρο προσφύγων στην Ιορδανία. Η UNICEF εργάζεται για να παρέχει στους Σύρους πρόσφυγες σε camps και σε δυσπρόσιτες περιοχές πρόσβαση σε ασφαλείς εγκαταστάσεις νερού και αποχέτευσης.
Ο Hamzah, 13 ετών, στο κέντρο προσφύγων Za’atari της Ιορδανίας Η UNICEF έχει εξασφαλίσει προσβάσιμη τουαλέτα για τον Hamzah και τον πατέρα του, οι οποίοι κινούνται με αναπηρικά αμαξίδια.
Η 7χρονη Εριάμ ,βγαίνει από μια τουαλέτα που είναι σε στηριγμένη σε πασσάλους, στο Μουμπάι της Ινδίας
Η 6χρονη Sonalika Dalabehera, 6, στέκεται έξω από ένα αποχωρητήριο στο χωριό Sutarajpur στην Ινδία. Έμαθε από μικρή να πηγαίνει έστω και αυτή την τουαλέτα παρά να χρησιμοποιεί ανοιχτούς χώρους. Το 2019 18 εκατομμύρια άνθρωποι σε 53 περιοχές που υποστηρίζονται από τη UNICEF στην Ινδία, απέκτησαν πρόσβαση σε τουαλέτες για πρώτη φορά.
Τουαλέτα στον οικισμό Φάντι, στη Μονρόβια της Λιβερίας.
Πηγή πληροφοριών και ΦΩΤΟ: WHO, UN, World Toilet Day, WaterAid, UNICEF, AP, Naturenews.africa
