Το Ιράν και οι ένοπλες ομάδες της περιοχής που είναι ευθυγραμμισμένες με τη χώρα, αυτοαποκαλούμενοι «άξονας της αντιστάσης», προετοιμάζονται να απαντήσουν στο Ισραήλ για τη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, και του διοικητή της Χεζμπολάχ, Φουάντ Σούκρ.
Ο «άξονας της αντίστασης» καθώς αντιτίθενται στην ηγεμονία των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην περιοχή, θα επιδιώξει αντίποινα στο Ισραήλ χωρίς να προκαλέσει έναν ευρύτερο πόλεμο, σύμφωνα με αναλυτές που μίλησαν στο Al Jazeera.
Ποιος είναι ο «άξονας της αντίστασης»
Είναι ένας ανεπίσημος συνασπισμός με επικεφαλής κυρίως το Ιράν και περιλαμβάνει διάφορες πολιτικές και στρατιωτικές ομάδες στη Δυτική Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Σημαντικά μέλη του είναι η Χεζμπολάχ στο Λίβανο, η Χαμάς στην Παλαιστίνη, η συριακή κυβέρνηση, οι Χούθι στην Υεμένη και διάφορες ιρακινές πολιτοφυλακές.
Ο όρος προέκυψε ως απάντηση στον χαρακτηρισμό «ο άξονας του κακού», που έδωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους, το 2002, περιλαμβάνοντας το Ιράν, το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα. Ο «άξονας της αντίστασης» έχει εξελιχθεί από τότε, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια συγκρούσεων όπως ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία και οι συνεχιζόμενες εντάσεις με το Ισραήλ.
Τι λένε οι αναλυτές
«Μία από τις γραμμές επιχειρημάτων στο Ιράν αυτή τη στιγμή είναι ότι πρέπει να δώσουν μια ισχυρή απάντηση και να δείξουν την ετοιμότητά τους να εισέλθουν σε πόλεμο προκειμένου να αποκλιμακώσουν», είπε ο Χαμιντρεζά Αζίzi, ειδικός σε ιρανικά θέματα του Ιράν και περιστασιακός συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης (think tank) Middle East Council on Global Affairs στη Ντόχα του Κατάρ. «[Οι ηγέτες του Ιράν πιστεύουν] ότι αν δεν το κάνουν, τότε το Ισραήλ δεν θα σταματήσει και μετά από κάποιο καιρό μπορεί να στοχεύουν ανοιχτά Ιρανούς αξιωματούχους».
Πιθανοί στόχοι υψηλού προφίλ
Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δήλωσε ότι είναι «καθήκον» της χώρας του να εκδικηθεί για τον Χανίγια, ο οποίος σκοτώθηκε στην Τεχεράνη από έναν πύραυλο μικρής εμβέλειας με κεφαλή περίπου επτά κιλών, ενώ παρευρισκόταν στην ορκωμοσία του νέου Ιρανού προέδρου Μασούντ Πεζεσκιαν στις 30 Ιουλίου.
Όπως ανέφεραν στην Telegraph δύο Ιρανοί αξιωματούχοι, το αρχικό σχέδιο ήταν να δολοφονηθεί ο Ισμαήλ Χανίγια τον περασμένο Μάιο, όταν παρευρέθηκε στην κηδεία του Εμπραχίμ Ραϊσι, πρώην προέδρου του Ιράν. Ωστόσο, η επιχείρηση δεν προχώρησε λόγω του κόσμου που βρισκόταν τότε μέσα στο κτίριο και της μεγάλης πιθανότητας αποτυχίας της επίθεσης.
Το Ισραήλ δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για την επίθεση, ενώ το Ιράν κατηγορεί το Ισραήλ για την δολοφονία.
Λίγες ώρες πριν από το θάνατο του Χανίγια, το Ισραήλ ανέλαβε την ευθύνη για την εκτόξευση πυραύλου σε κτήριο κατοικιών στη Ντάχια, μια πολυσύχναστη περιοχή της Βηρυτού, στον Λίβανο. Η επίθεση σκότωσε τον Σούκρ, μαζί με μια γυναίκα και δύο παιδιά, ως απάντηση σε ένα βλήμα που σκότωσε 12 παιδιά στα κατεχόμενα από το Ισραήλ Υψίπεδα του Γκολάν.
Η Χεζμπολάχ δεν πήρε την ευθύνη για το περιστατικό αυτό. Ο ηγέτης της ομάδας, Χασάν Νασράλα, δήλωσε ότι η απάντηση είναι «αναπόφευκτη» μετά την επίθεση στη Βηρυτό.
«Η γενική στρατηγική προοπτική παραμένει η ίδια, με την έννοια ότι η Χεζμπολάχ δεν θέλει να κλιμακώσει έναν μαζικό πόλεμο», είπε ο Νίκολας Μπλάνφορντ, ειδικός στη Χεζμπολάχ του Atlantic Council, μια δεξαμενή σκέψης στην Ουάσινγκτον. «Θα μπορούσε να είναι μια σταδιακή επιχείρηση με το Ιράν να ηγείται και στη συνέχεια να ακολουθούν οι επιθέσεις από τις άλλες ένοπλες ομάδες», πρόσθεσε. «Νομίζω ότι θα επιδιώξουν έναν στρατιωτικό στόχο υψηλού προφίλ».
Μια έρευνα των New York Times ανέφερε ότι ο Χανίγια σκοτώθηκε από βόμβα που τοποθετήθηκε από το Ισραήλ πριν από δύο μήνες. Η Νέγκαρ Μορταζάβι, ειδικός στο Ιράν και ανώτερη συνεργάτης με το Center for International Policy (CIP), υποστηρίζει ότι οι σύμμαχοι του Ισραήλ μπορεί να προωθήσουν την αφήγηση ότι η δολοφονία ήταν μια μυστική επιχείρηση, κάτι που το Ισραήλ έχει κάνει στο παρελθόν εναντίον Ιρανών αξιωματούχων που επιβλέπουν το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας.
«Και οι δύο πλευρές έχουν συμφέρον να προωθήσουν μια αφήγηση», είπε η Μορταζάβι στο Al Jazeera. «Οι Ιρανοί θέλουν να το παρουσιάσουν ως επίθεση στην κυριαρχία τους και το Ισραήλ θέλει να πει ότι αυτό είναι απλώς μέρος του ‘σκιώδους πολέμου’».
Επιπλέον, η Μορταζάβι είπε ότι πιστεύει πως το Ισραήλ προσπαθεί να προκαλέσει το Ιράν να εξαπολύσει μια μεγάλη επίθεση που θα αναγκάσει τις ΗΠΑ -οι οποίες έχουν δηλώσει ότι δεν θέλουν να εμπλακούν σε έναν ευρύτερο πόλεμο στην περιοχή- να εμπλακούν άμεσα, δίπλα στο πλευρό του Ισραήλ.
Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι το Ισραήλ «υπολόγισε λάθος» με την επίθεση στο προξενείο, καθώς δεν περίμεναν ότι το Ιράν θα αντιδράσει τόσο έντονα, σύμφωνα με τους New York Times. Στις 13 Απριλίου, το Ιράν ανταπέδωσε εκτοξεύοντας πυραύλους και drones στο Ισραήλ μετά από προειδοποίηση προς τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
«Οι ΗΠΑ [τον Απρίλιο] έκαναν σαφές στο Ισραήλ ότι θα είναι εκεί για να τους υπερασπιστούν αλλά δεν θα επιτεθούν μαζί τους», είπε η Μορταζάβι, για να εξηγήσει γιατί το Ισραήλ δεν κλιμάκωσε περαιτέρω μετά την επίθεση με πυραύλους και drones του Ιράν. Ο Χαμιντρεζά Αζίzi, ο ειδικός σε θέματα που αφορούν το Ιράν, δήλωσε επίσης ότι το Ιράν θεώρησε την επίθεση στο προξενείο ως «λάθος» στους υπολογισμούς του Ισραήλ, αλλά ότι η δολοφονία του Χανίγια θεωρείται πρόκληση.
Σκιές στην κατάπαυση του πυρός
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν συμμερίζεται τις ανησυχίες του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, σχετικά με τη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς.
Σε μια συνομιλία τους την Πέμπτη, ο κ. Νετανιάχου αρνήθηκε ότι το Ισραήλ αποτελεί εμπόδιο για μια συμφωνία εκεχειρίας και απέρριψε την άποψη του κ. Μπάιντεν ότι η δολοφονία του Χανίγια στο έδαφος του Ιράν θα μπορούσε να σαμποτάρει τις προσπάθειες για την επίτευξη μιας συμφωνίας για τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την απελευθέρωση των ομήρων.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος της ισραηλινής κυβέρνησης, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας για να συζητήσει τις ευαίσθητες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, είπε ότι ο Μπενιαμίν Νετανιάχου επέμεινε ότι δεν προσπαθούσε να εμποδίσει την εκεχειρία. Ανέφερε επίσης ότι ο θάνατος του Χανίγια, του κύριου διαπραγματευτή στις συνομιλίες εκεχειρίας, θα διακόψει την πρόοδο για λίγες μέρες, αλλά υποστήριξε ότι τελικά θα επιταχύνει την ολοκλήρωση μιας συμφωνίας, ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στη Χαμάς.
Ο Τζο Μπάιντεν ανησυχούσε ότι η δολοφονία του Χανίγια ήρθε σε κακό χρονικό σημείο, καθώς οι Αμερικανοί πίστευαν ότι αυτό θα σηματοδοτούσε και το τέλος των διαπραγματεύσεων. Επίσης, ανησυχούσε ότι η επίθεση στην Τεχεράνη θα μπορούσε να πυροδοτήσει έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.
Σύμφωνα και με τις δύο κυβερνήσεις, όπως αναφέρει ρεπορτάζ των New York Times, οι Ισραηλινοί δεν ενημέρωσαν τους Αμερικανούς για το σχέδιο δολοφονίας του Χανίγια, παρότι ο κ. Μπάιντεν είχε φιλοξενήσει τον κ. Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο λίγες μέρες πριν. Ο κ. Νετανιάχου δεν ήθελε να εκθέσει τους Αμερικανούς ενημερώνοντάς τους. Από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν εξέφρασαν αντιρρήσεις που δεν είχαν ενημερωθεί.
Ο κ. Νετανιάχου έχει διατάξει τους διαπραγματευτές του να επιστρέψουν το Σαββατοκύριακο στο Κάιρο για να συνεχίσουν τις συνομιλίες περί εκεχειρίας και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ήταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν να πιέζουν. Ωστόσο, δεν ήταν σαφές πώς θα προχωρούσε η Χαμάς.
Ακόμα και αν οι Μπάιντεν και Νετανιάχου φαίνεται πως διαφωνούν σε κάποια σημεία, οι δύο σύμμαχοι εργάζονται στενά για να αποτρέψουν μια απειλούμενη ιρανική επίθεση ως αντίποινα για τη δολοφονία του Χανίγια. Οι ΗΠΑ μεταφέρουν περισσότερα στρατεύματα και στρατιωτικά μέσα στη Μέση Ανατολή για να υπερασπιστούν το Ισραήλ και τις αμερικανικές δυνάμεις ενάντια σε αυτό που αναμένεται να είναι μια σύνθετη επίθεση από το Ιράν και τους συμμάχους του, δήλωσε το Πεντάγωνο την Παρασκευή.
Ο Υπουργός Άμυνας, Λόιντ Όστιν, διέταξε το αεροπλανοφόρο «Αβραάμ Λίνκολν», που επιχειρεί επί του παρόντος στον Ειρηνικό, και τα συνοδευτικά αντιτορπιλικά του, να κατευθυνθούν στην περιοχή μαζί με μια επιπλέον μοίρα μαχητικών αεροσκαφών. Πρόσθετες μονάδες αεράμυνας θα αναπτυχθούν επίσης στη Μέση Ανατολή, όχι μόνο για την υπεράσπιση του Ισραήλ, αλλά και για την προστασία των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ και τη Συρία, οι οποίες έχουν δεχθεί επιθέσεις από το Ιράν και τους συμμάχους του.
Αυτή είναι η δεύτερη φορά από τον Απρίλιο που οι ΗΠΑ ενεργούν γρήγορα για να υπερασπιστούν το Ισραήλ μετά την πραγματοποίηση στοχευμένων δολοφονιών από την κυβέρνηση του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, κατά Ιρανών αξιωματούχων και ένοπλων ομάδων που υποστηρίζονται από την Τεχεράνη.
Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, υπαινίχθηκε αυτή την εβδομάδα ότι μια συντονισμένη επίθεση στο Ισραήλ μπορεί να είναι στα σχέδια. «Επειδή τους έχουν προκαλέσει όλους, δεν ξέρουν από πού θα έρθει η απάντηση», είπε. «Η απάντηση θα έρθει ξεχωριστά ή συντονισμένα».
Ο ηγέτης των Χούθι, Αμπντουλ Μαλίκ αλ-Χούθι, την Πέμπτη απείλησε με «στρατιωτική απάντηση σε αυτά τα εγκλήματα και αποτελούν μεγάλη κλιμάκωση από τον ισραηλινό εχθρό».
Βρετανία και ΗΠΑ καλούν τους πολίτες τους να φύγουν από τον Λϊβανο
Βρετανία και ΗΠΑ κάλεσαν και πάλι σήμερα τους πολίτες των χωρών τους να εγκαταλείψουν τον Λίβανο, εν μέσω εντεινόμενων φόβων για ξέσπασμα πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολάχ.
Η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βηρυτό, όπως αναφέρει ο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, προέτρεψε τους Αμερικανούς πολίτες να φύγουν «με οποιοδήποτε αεροπορικό εισιτήριο είναι διαθέσιμο». Μολονότι έχουν ακυρωθεί ή αναβληθεί πολλές πτήσεις από και προς την πρωτεύουσα, «υπάρχουν διαθέσιμες επιλογές» ανέφερε η πρεσβεία στην ανακοίνωσή της. «Ενθαρρύνουμε όσους επιθυμούν να φύγουν από τον Λίβανο να κλείσουν οποιοδήποτε εισιτήριο είναι διαθέσιμο, ακόμη και αν η πτήση δεν αναχωρεί αμέσως ή δεν ακολουθεί το δρομολόγιο της επιλογής τους», πρόσθεσε.
Στη δική του ανακοίνωση, ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας κάλεσε επίσης τους Βρετανούς πολίτες να φύγουν «τώρα» που «είναι διαθέσιμες εμπορικές πτήσεις».
«Η ένταση έχει αυξηθεί και η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί γρήγορα (…) Το μήνυμά μου προς τους Βρετανούς πολίτες είναι σαφές: φύγετε τώρα» ανέφερε ο Ντέιβιντ Λάμι.
Το Φόρεϊν Όφις ζήτησε από τους Βρετανούς που θα παραμείνουν στον Λίβανο να το αναφέρουν στις τοπικές προξενικές αρχές ώστε να ενημερώνονται για την εξέλιξη της κατάστασης. Σύμφωνα με το Λονδίνο, «στρατιωτικό προσωπικό» θα αναπτυχθεί σύντομα «στην περιοχή» για να παράσχει υποστήριξη στις βρετανικές πρεσβείες και να βοηθήσει τους Βρετανούς πολίτες. Ελικόπτερα της Βασιλικής Αεροπορίας θα είναι επίσης «σε επιφυλακή» για να παρέμβουν αν υπάρξει ανάγκη.
«Η επέκταση της σύγκρουσης δεν είναι προς το συμφέρον κανενός, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές» σημείωσε ο Ντέιβιντ Λάμι, επαναλαμβάνοντας ότι επιθυμεί την αποκλιμάκωση και μια «διπλωματική λύση».