Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια περίοδο επαναπροσδιορισμού των στρατηγικών της προτεραιοτήτων. Οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με τις χρόνιες αδυναμίες της ευρωπαϊκής παραγωγικής βάσης, ανέδειξαν με σαφήνεια ένα κρίσιμο κενό: την εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από εξωτερικούς προμηθευτές σε τομείς που σχετίζονται άμεσα με την ασφάλεια και την τεχνολογία.
Γράφει η Κύνθια Γαλάνη*
Σε αυτό το πλαίσιο, το πρόγραμμα SAFE (Security Action for Europe) διαμορφώθηκε ως μια ευρύτερη οικονομική και βιομηχανική παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για πρώτη φορά, η Ένωση επιχειρεί να κατευθύνει κοινή χρηματοδότηση προς την ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής και της τεχνολογικής αυτάρκειας ως διαχρονική στρατηγική επιλογή.
Η εμπειρία του πολέμου στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης. Η αδυναμία ταχείας αναπλήρωσης πυρομαχικών και η περιορισμένη πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες αποκάλυψαν ότι η ευρωπαϊκή άμυνα αντιμετωπίζει δομικά προβλήματα εφοδιασμού και βιομηχανικής οργάνωσης. Το SAFE έρχεται να απαντήσει σε αυτή την πραγματικότητα, διοχετεύοντας δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις που αφορούν την παραγωγή, την έρευνα και την τεχνολογική αναβάθμιση.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι η έμφαση δεν δίνεται αποκλειστικά σε μεγάλους αμυντικούς ομίλους. Αντιθέτως, το νέο πλαίσιο δημιουργεί ευκαιρίες για μεσαίες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις, των οποίων οι καινοτομίες μπορούν να εφαρμοστούν στον αμυντικό τομέα αλλά και σε μη στρατιωτικές εφαρμογές, όπως η πολιτική προστασία. Σταδιακά, η χρηματοδοτική προσοχή μετατοπίζεται προς τεχνολογικούς κλάδους με αυξημένη στρατηγική σημασία για την ευρωπαϊκή αγορά.
Σε οικονομικό επίπεδο, η άμυνα εντάσσεται πλέον πιο συστηματικά στον σχεδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής. Η κατεύθυνση κοινής χρηματοδότησης προς την παραγωγή και την τεχνολογία αλλάζει τις ισορροπίες εντός της Ένωσης, απαιτώντας μεγαλύτερο συντονισμό μεταξύ κρατών-μελών. Ταυτόχρονα, η εφαρμογή αυτής της πολιτικής δοκιμάζει την αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών μηχανισμών, σε ένα περιβάλλον όπου οι διαδικασίες παραμένουν σύνθετες.
Για την Ελλάδα, οι εξελίξεις αυτές αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Η γεωγραφική της θέση και η εμπειρία της στον τομέα της ασφάλειας ευνοούν τη συμμετοχή στο νέο ευρωπαϊκό παραγωγικό πλαίσιο. Το κρίσιμο ζήτημα είναι αν αυτή η συμμετοχή θα περιοριστεί στον ρόλο του αγοραστή ή αν θα συνοδευτεί από ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής τεχνολογίας.
Το SAFE, τελικά, εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επανεξετάσει τον τρόπο με τον οποίο συνδέει την άμυνα με την τεχνολογία και την οικονομία, στο πλαίσιο ενός μοντέλου στρατηγικής αυτονομίας. Η επιλογή αυτή δείχνει μια μετατόπιση προς πιο συντονισμένο σχεδιασμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το αποτέλεσμα θα κριθεί από το αν οι αποφάσεις αυτές θα αποτυπωθούν σε πραγματική παραγωγική ικανότητα και σε τεχνολογική εξέλιξη που μπορεί να στηρίξει ένα διατηρήσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
