Η εμφατική νίκη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κόντρα στις προβλέψεις πολλών αναλυτών αλλά και των δημοσκοπήσεων στη χώρα του απέδειξαν τέσσερις βασικές μας εκτιμήσεις που αναλύθηκαν αρκούντως διεξοδικά το προηγούμενο διάστημα.
Αναλυτικά:
- Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν θα επηρεαζόταν καθοριστικά από τους σεισμούς στην Νοτιοανατολική Τουρκία, γεγονός το οποίο δεν υπήρχε περίπτωση να είχε αφήσει αλώβητη καμία κυβέρνηση σε μία δυτική χώρα.
- Ο Ερντογάν δεν θα προκήρυσσε εκλογές εάν δεν είχε βάσιμες ελπίδες, εάν όχι βεβαιότητα, πως θα ήταν σε θέση να τις κερδίσει με τον οποιοδήποτε τρόπο θεμιτό ή/και αθέμιτο, αφού επί της ουσίας ελέγχει απολύτως τον κρατικό μηχανισμό ο οποίος δουλεύει για τον ίδιο έχοντας ταυτίσει το πρόσωπο του ηγέτη με το ίδιο το κράτος, κατά συνέπεια το συμφέρον του προέδρου να θεωρείται και συμφέρον της ίδιας της χώρας. Κλασικό παράδειγμα ενός απολυταρχικού κράτους και μίας «ανελεύθερης δημοκρατίας» (illiberal democracy).
- Με βάση τα παραπάνω η εκτίμηση ήταν πως ο νικητής των εκλογών θα ήταν ο Τούρκος Πρόεδρος.
- Το αποτέλεσμα στην Τουρκία ανεξαρτήτως νικητή δεν επρόκειτο να αναγνωριστεί από την ηττημένη παράταξη, με την αντιπολίτευση πράγματι να κατηγορεί την κυβέρνηση για νόθευση των αποτελεσμάτων.
Το γεγονός πως η Τουρκία πηγαίνει σε έναν δεύτερο γύρο εκλογών, για πρώτη φορά δεν έχουμε εκλογή από τον πρώτο γύρο, καταδεικνύει πως ο Τούρκος Πρόεδρος έχει καταγάγει μία Πύρρειο μεν νίκη, αλλά νίκη, κάτι το οποίο λίγοι θεωρούσαν εφικτό μετά τα όσα έχουν λάβει χώρα στην Τουρκία ειδικά από το 2016 και μετά. Η εκτίμηση πως ο τελικός νικητής θα είναι ο Τούρκος πρόεδρος θα πρέπει να θεωρείται η πλέον ασφαλής, για τις εκλογές της 28ης Μαΐου.
Με βάση όλα τα παραπάνω και με δεδομένη τη νίκη, με τον οποιοδήποτε τρόπο του Ερντογάν, το ερώτημα που προκύπτει είναι το τι μέλλει γενέσθαι στην Τουρκία το επόμενο διάστημα.
Αναφορικά με τα αποτελέσματα του δευτέρου γύρου και με βάση την εμπειρία του πρώτου, αλλά και της προϊστορίας των εκλογών στη χώρα αυτή, οι πιθανότητες είναι δύο:
Η επικείμενη νίκη Ερντογάν δεν γίνεται αποδεκτή από την αντιπολίτευση η οποία εν συνόλω ή μέρος αυτής αποφασίζει να «κατεβάσει» τους οπαδούς της στον δρόμο για να διαμαρτυρηθούν για τη «βία και την νοθεία» του καθεστώτος. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να θεωρούμε δεδομένο πως η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις ασφαλείας για να καταστείλει την «εξέγερση» την οποία θα θεωρήσει υποκινούμενη από την «Δύση» και οι συμμετέχοντες σε αυτή θα χαρακτηριστούν «πράκτορες» και «προδότες». Να σημειωθεί πως το γεγονός πως το προηγούμενο διάστημα έχουν «εξαφανιστεί» χιλιάδες όπλα τα όποια, σύμφωνα με την αντιπολίτευση, έχουν περάσει στα χέρια οπαδών/πραιτοριανών του Τούρκου Προέδρου, δεν θα πρέπει να περάσει χωρίς την απαραίτητη αξιολόγηση για το κατά πόσο είναι πιθανό η κατάσταση στην χώρα να καταστεί ανεξέλεγκτη. Τα γεγονότα του 2016 και το πως κινήθηκαν οι οπαδοί του Ερντογάν κατά των επίδοξων πραξικοπηματιών αποδεικνύουν πως υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό το οποίο εάν διαταχθεί θα οδηγήσει την κατάσταση στα άκρα.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η στάση του εξωτερικού παράγοντα αναμένεται να επιδεινώσει την κατάσταση αφού είναι σχεδόν σίγουρο πως η Δύση θα υποστηρίξει τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, ενώ η Ρωσία θα πάρει το μέρος του Τούρκου προέδρου. Δεν είναι τυχαίο πως η εκλογική διαδικασία στην Τουρκία θεωρείται ως η πλέον σημαντική για αυτό το έτος. Το γεωπολιτικό παίγνιο μεταξύ «Συλλογικής» Δύσης και «Ευρασιατικών» Δυνάμεων είναι τεράστιο με την Τουρκία να αποτελεί κομβικό σημείο της κατά Μακίντερ «Παγκοσμίου Νήσου» (World Island) (Γεωγραφικός χώρος Ευρασίας & Αφρικής) ενώ μαζί με την Ελλάδα ελέγχουν τον υδάτινο άξονα Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειο, ο οποίος αποτελεί και το κέντρο βάρους της «Παγκοσμίου Νήσου», ειδικά την περίοδο αυτή με την πόλεμο στην Ουκρανία να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και σταδιακή κλιμάκωση.
Η δεύτερη πιθανότητα είναι η αντιπολίτευση να αποδεχθεί την ήττα της και να επιτρέψει στον Τούρκο Πρόεδρο να αρχίσει μία νέα πενταετή θητεία κατά την οποία θα απολαμβάνει και την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο κάτι το οποίο θα του επιτρέψει να υλοποιήσει τον προγραμματισμό του χωρίς δυσκολίες και πολιτικά εμπόδια. Ο κύριος Κιλιτσντάρογλου θα αποχωρήσει από το πολιτικό προσκήνιο αφήνοντας τους «φιλόδοξους» Ιμάμογλου και Γιαβάς αλλά και την Αξενέρ να ετοιμάζονται για τις μελλοντικές αναμετρήσεις με έναν πολιτικά και βιολογικά απελθόντα πρόεδρο ή τον διάδοχο αυτού. Στην περίπτωση αυτή το ενδιαφέρον θα είναι να εκτιμηθεί ποια η πολιτική που θα ακολουθήσει ο Τούρκος πρόεδρος.
Οι πιθανότητες είναι τρεις:
- Να βιώσουμε μία «Οβιδιακού» τύπου μεταμόρφωση του Τούρκου Προέδρου ο οποίος να κινηθεί προς την κατεύθυνση του απολύτου κατευνασμού των ΗΠΑ και της Δύσης ώστε να μπορέσει να κερδίζει χρόνο και χρήμα αφού και τα δύο τα χρειάζεται για το πολιτικό μέλλον του συστήματος το οποίο έχει δημιουργήσει στην Τουρκία αλλά για την οικονομική ανόρθωση της οικονομίας η οποία κινείται προς ακόμα δυσκολότερες ημέρες.
- Να δούμε μία προσπάθεια προσέγγισης των ΗΠΑ υπό όρους, ώστε να μπορέσει η Τουρκία να κινείται ως μία –περίπου- αυτόνομη περιφερειακή δύναμη μεταξύ των συμπληγάδων των Μεγάλων Δυνάμεων οι οποίες θα της επιτρέψουν να δημιουργήσει το δικό της «Στρατηγικό Βάθος», με άλλα λόγια «Ζωτικό Χώρο» δηλαδή σφαίρα επιρροής, η οποία κατ’ ελάχιστο θα περικλείει τον θαλάσσιο χώρο της «Γαλάζιας Πατρίδας» και τον χερσαίο του «Εθνικού Όρκου».
- Μία ξεκάθαρη κίνηση προς το «Ευρασιατικό μπλοκ» ώστε η Τουρκία με βάση τον «Πανισλαμιστικό» αφήγημα να καταστεί η κυρίαρχη δύναμη του Ισλάμ και σε συνεργασία με την Ρωσία, την Κίνα καθώς και άλλους κύριους γεωπολιτικούς δρώντες της περιοχής, για παράδειγμα το Ιράν, να εκδιώξει τους «Αγγλοσάξονες» και τους συμμάχους τους από την «Παγκόσμια Νήσο».
Σε σχέση με την Ελλάδα στην πρώτη και ειδικά στην δεύτερη περίπτωση η πατρίδα μας κινδυνεύει, εάν δεν διαμορφώσει την κατάλληλη στρατηγική αποτροπής τόσο έναντι της Τουρκίας, όσο και έναντι των «προθύμων» προς τις απαιτήσεις της Τουρκίας συμμάχων μας, να λάβει τον ρόλο την Ιφιγένειας ώστε να κρατηθεί η Τουρκία μερικώς ή εξολοκλήρου στο Δυτικό στρατόπεδο.
Στην τρίτη περίπτωση, ο Ελληνισμός θα αποτελέσει το πραγματικό προπύργιο της Δύσης απέναντι στην «Ασιατική απειλή» κατά συνέπεια θα πρέπει να αναμένεται η συμπαράσταση των δυτικών μας συμμάχων απέναντι στις προκλήσεις της Τουρκίας.
Πέραν των κινήσεων της Τουρκίας το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη η γεωπολιτική παράμετρος η οποία δρα ως ανεξάρτητη μεταβλητή στην εξίσωση και αυτή δεν είναι άλλη από τις εξελίξεις στον πόλεμο της Ουκρανίας και στα συμφέροντα τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας αναφορικά με την στάση της Τουρκίας. Εν συντομία, μία περαιτέρω διάρρηξη των σχέσεων Ουάσιγκτον-Μόσχας, σενάριο πιθανό με βάση τις εξελίξεις, σε συνδυασμό με την γεωγραφική σημασία της Τουρκίας, αλλά και την πίεση διαφόρων διαμορφούμενων καταστάσεων οι οποίες μπορεί να αλλάζουν γεωστρατηγικές ισορροπίες, μπορεί να οδηγήσει την Άγκυρα σε καταστάσεις που θα πρέπει να λάβει αποφάσεις οι οποίες θα στρέφονται ξεκάθαρα εναντίων της μίας ή της άλλης δύναμης, για παράδειγμα να τεθεί ζήτημα κλεισίματος των Στενών σε Ρωσικά πολεμικά και εμπορικά σκάφη. Σε μία τέτοια περίπτωση είναι σίγουρο πως οι Μεγάλες Δυνάμεις θα χρησιμοποιήσουν «πρόθυμους» στο εσωτερικό της χώρας για να «προωθήσουν» τα συμφέροντά τους. Έτσι, τα δραματικά γεγονότα του 2016 θα μπορούσαν να μοιάζουν με παιδική φάρσα μπροστά στο τι θα μπορούσε να επακολουθήσει.
Κλείνοντας το σημείωμα αυτό, θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως η Τουρκία ζει την περίοδο αυτή έναν Εθνικό Διχασμό, όμοιο με τον δικό μας 100 έτη πριν. Στο όνομα του Ρ. Τ. Ερντογάν υπάρχουν άνθρωποι που θα θελήσουν να θυσιάσουν την ζωή τους είτε για να τον υπερασπιστούν, είτε για να τον αποκαθηλώσουν. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την γεωπολιτική συγκυρία η οποία δεν υπήρχε σε αυτή την ένταση το 2016 καθιστά κάθε ασφαλή πρόβλεψη ως παρακινδυνευμένη. Το μόνο σίγουρο είναι πως το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα σφραγίσει το μέλλον του Τούρκου προέδρου όσο και της χώρας του για τις επόμενες δεκαετίες.
Η πατρίδα μας θα πρέπει να είναι έτοιμη δια παν ενδεχόμενο διότι μία τέτοια κατάσταση είναι γεμάτη προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες, και φυσικά «οι καιροί ου μενετοί».
Ο Δρ. Γεώργιος Κ. Φίλης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής στο Ledra College, Λευκωσίας και διδάσκων στην Σχολή Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ), αλλά και σε άλλες Παραγωγικές Στρατιωτικές Σχολές. Ο κ. Φίλης είναι καθηγητής στο International Baccalaureate Diploma του Κολλεγίου Αθηνών-Ψυχικου καθώς και Αναλυτής Διεθνών Ζητημάτων του ALPHA.
