Η κατάρρευση της τράπεζας Silicon Valley Bank η οποία ταξινομείται μεταξύ των 15 μεγαλύτερων τραπεζών θα μπορούσε να αποτελέσει μια ουσιαστική συστημική απειλή για το τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ αλλά και της Ευρώπης.
Όπως το χρονικό διάστημα πριν το 2008 έτσι και σήμερα αρκετές τράπεζες επωφελούμενες από τα πολύ χαμηλά επιτόκια επένδυσαν σημαντικά κεφάλαια σε επενδυτικά προϊόντα υψηλού κινδύνου. Όταν όμως ξεκίνησε ο ανοδικός κύκλος των επιτοκίων βρέθηκαν ιδιαίτερα εκτεθειμένες. Το πρόβλημα ξεκινά από την αδυναμία αναδιάταξης των επενδύσεων ή ακόμα τις λανθασμένες προσδοκίες για την πορεία των επιτοκίων. Ακόμα και προς το τέλος του 2022 ήταν πολλοί αυτοί που πίστευαν ότι η αύξηση των επιτοκίων θα σταματούσε προς το τέλος του έτους. Αυτό τους οδήγησε να συνεχίσουν να επενδύουν σε ομόλογα υψηλού ρίσκου.
Έτσι η συνεχιζόμενη και παρατεταμένη αύξηση των επιτοκίων είχε σαν αποτέλεσμα να βρεθούν σε δυσχερή επενδυτική θέση. Το 2008 αυτή η κατάσταση οδήγησε σε καταρρεύσεις τραπεζών και σε δεύτερο χρόνο σε μια πολύ μεγάλη επιφυλακτικότητα συναλλαγών στην διατραπεζική αγορά με αποτέλεσμα την διάχυση της κρίσης.
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες ο διευθύνων σύμβουλος της Silicon Valley Bank πούλησε 2,2 εκατομμύρια δικές του μετοχές για να ενισχύσει την κεφαλαιουχική βάση και την ρευστότητα της τράπεζας η οποία δεν του επέτρεπε την απρόσκοπτη λειτουργία Στην συνέχεια πούλησε 4 δις (ονομαστική αξία) ομόλογα του Αμερικανικού Δημοσίου καθώς κι άλλα ενυπόθηκα δάνεια. Εδώ διαπιστώνουμε μια ασυμβατότητα. Οι ζημιές που επικαλείται δεν μπορεί να δικαιολογηθούν από την αύξηση των επιτοκίων και εικάζω ότι αυτές οι ζημιές είναι πολύ πιθανό να προέρχονται από επενδύσεις σε άλλα υψηλού ρίσκου προϊόντα που επηρεάστηκαν υπέρμετρα από την άφιξη των επιτοκίων.
Ανεξάρτητα από τους λόγους που οδήγησαν στην χρεοκοπία την συγκεκριμένη τράπεζα σε οποιαδήποτε φάση του οικονομικού κύκλου η χρεοκοπία μιας τέτοιας τράπεζας θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς μετάδοσης της κρίσης όπως ακριβώς έγινε και το 2008. Φαίνεται όμως αυτή η περίπτωση να είναι διαφορετική και αυτό για τους εξής λόγους.
Τα ανακλαστικά της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας ήταν πολύ γρήγορα και φαίνεται τουλάχιστον προς το παρόν να διαχειρίζεται αυτή την τραπεζική κατάρρευση παρόλο που υπάρχουν άλλες δύο τράπεζες στο όριο της χρεοκοπίας. Σε πρώτη φάση οι εποπτικές και οι νομισματικές αρχές των ΗΠΑ φαίνεται ότι έχουν μάθει πολύ καλά το μάθημά τους και αντέδρασαν άμεσα καθησυχάζοντας έγκαιρα τους καταθέτες από την πρώτη στιγμή. Οι διαβεβαιώσεις που παρείχαν σχετικά με τις εγγυημένες και μη καταθέσεις φαίνεται λειτουργήσαν κατευναστικά. Σε αυτό συνέβαλλαν και οι ανακοινώσεις του διοικητή της Fed σχετικά με την λελογισμένη αύξηση των επιτοκίων λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ταυτόχρονα, η Fed εισήγαγε το πρόγραμμα τραπεζικής χρηματοδότησης το οποίο επιτρέπει στις τράπεζες και σε άλλα ιδρύματα να ενεχυριάζουν αμερικανικά κρατικά ομόλογα τίτλους που υποστηρίζονται από υποθήκες και άλλα περιουσιακά στοιχεία σε αντάλλαγμα για την παροχή ρευστότητας. Στην συνέχεια πρέπει να σημειωθεί ότι ο τραπεζικός τομές στις ΗΠΑ είναι σημαντικά πιο υγιής από ό,τι το 2008. Και αυτό φαίνεται από τον δείκτη κεφαλαίων Tier 1 ο οποίος βρίσκεται κοντά σε υψηλά πολλών δεκαετιών.
Ετσι φαίνεται προς το παρόν να περιορίζεται η διάχυση της κρίσης στις ΗΠΑ αλλά και στην ΕΕ. Ωστόσο λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τις αναγκαίες αυξήσεις των επιτοκίων στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την διάχυση μιας τραπεζικής κρίσης πλήττοντας κατά κύριο λόγο το ευρωπαικό τραπεζικό σύστημα. Η παρατεταμένη ποσοτική χαλάρωση από την ΕΚΤ σε συνδυασμό με τα πολύ αργά αντανακλαστικά της έχουν κάνει εξαιρετικά ευάλωτες τις ευρωπαικές τράπεζες και αυτό φαίνεται από την χρηματιστηριακή τους αποτίμηση. Οι τραπεζικές κρίσεις αποτελούν ένα ενδημικό φαινόμενο της λειτουργίας του οικονομικού συστήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις μετατρέπονται σε οικονομικές κρίσεις και σε άλλες αφορούν αποκλειστικά συγκεκριμένες τράπεζες. Τελικά η αντίδραση των κυβερνήσεων είναι αυτή που περιορίζει την διάχυση της τραπεζικής κρίσης και την αντιμετώπισή της. Το 2008 προσέφερε σημαντικά μαθήματα που μπορούν να αποτελέσουν την βάση για την διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων.
Ο Διονύσης Χιόνης είναι Καθηγητής Οικονομικών ΔΠΘ
