Όταν ψηφοφόροι με χαμηλά επίπεδα εξωτερικής πολιτικής αποτελεσματικότητας (δε θεωρούν πως η κυβέρνηση θα ανταποκριθεί στις επιθυμίες τους) έχουν και χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα τότε δημιουργείται κυνισμός προς αυτό. Εάν ταυτόχρονα οι ψηφοφόροι διακατέχονται από μέτρια ή υψηλά επίπεδα εσωτερικής πολιτικής αποτελεσματικότητας (πχ θεωρούν πως η ψήφος τους έχει αξία) τότε ψάχνουν έναν πολιτικό εκτός συστήματος ο οποίος θα γίνει ο “ενσαρκωτής των επιθυμιών τους” και θα πολεμήσει το σύστημα υπερασπίζοντάς τους. Έναν πολιτικό δηλαδή που μέσω αυτού οι περιθωριοποιημένοι από το σύστημα ψηφοφόροι θα προσπαθήσουν να γκρεμίσουν το παρόν status quo.
Όταν η κυβέρνηση αποφάσισε προεκλογικά να φέρει την τροπολογία – μπλόκο για το κόμμα Κασιδιάρη (όταν εκείνο βρισκόταν δημοσκοπικά στο 2,5%) είχα αναλύσει σε άρθρο γιατί τη θεωρούσα ως μια κίνηση με σοβαρό ρίσκο καθώς ηρωοποιούσε στα μάτια αντισυστημικών ψηφοφόρων έναν άνθρωπο ο οποίος έχει χαρακτηριστικά προσωπικότητας (πχ δυναμικός, ρήτορας, “εκτός παιχνιδιού”) που ταιριάζουν με τα θέλω τους. Αυτό που τελικά “κατάφερε” η απαγόρευση και η συζήτηση που δημιούργησε στα ΜΜΕ και στα κοινωνικά δίκτυα ήταν να δείξει στους αντισυστημικούς ψηφοφόρους ποιον πολεμάει “το σύστημα”. Στην ουσία να τους δείξουν αυτό που έψαχναν για να ψηφίσουν. Εφόσον το σύστημα αυτόν πολεμούσε, στο μυαλό τους αυτός ήταν ο πραγματικά αντισυστημικός. Έτσι μπορεί το κόμμα να άλλαξε (στη Βουλή μπήκαν οι “Σπαρτιάτες”, όχι οι “Έλληνες”) όμως η απαγόρευση δεν πέτυχε. Μάλιστα το ποσοστό από 2,5% έγινε 4,7%.
Σήμερα, μετά την είσοδο στη Βουλή τριών κομμάτων δεξιά της ΝΔ ακούγονται φωνές για αλλαγή στο ποσοστό-όριο εισόδου στο κοινοβούλιο από το 3% στο 5%. Είναι άλλη μια κίνηση με το ίδιο σκεπτικό με την απόφαση για την απαγόρευση του κόμματος Κασιδιάρη. Η λογική αυτή έχει ένα αυταρχικό και ελιτίστικο στοιχείο (εφόσον γίνεται αμέσως μετά τα εκλογικά αποτελέσματα). Είναι σαν να λένε στους ψηφοφόρους: “δε μας άρεσε τι ψηφίσατε, αλλάζουμε τους κανόνες του παιχνιδιού”. Αυτό που θα πετύχει είναι το να απομακρύνει ακόμα περισσότερο από το πολιτικό σύστημα και να περιθωριοποιήσει μεγαλύτερες ομάδες ψηφοφόρων.
Επίσης, καθώς κάθε δράση φέρνει αντίδραση (κάτι που η λογική της απαγόρευσης και του 5% δε δείχνει να λαμβάνει σοβαρά υπόψιν), είναι αρκετά πιθανό η αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού να οδηγήσει παίκτες που βρίσκονται κάτω από το 5% να συνεννοηθούν και να συνενωθούν ώστε να μην κινδυνεύσουν να χάσουν τα προνόμια που ήδη έχουν μετά την είσοδό τους στη Βουλή. Πλέον έχουν αλλάξει τα δεδομένα σε αυτό το κομμάτι. Μια πιθανή ένωση δε θα γίνει για να διεκδικήσουν κάτι αλλά για να μη χάσουν κάτι που ήδη έχουν. Καταλύτης δε θα είναι η ελπίδα αλλά ο φόβος. Και αυτό το κάνει πιο πιθανό να συμβεί καθώς ο φόβος δεν απαιτεί άλλες συνθήκες πέραν της απειλής για να υπάρξει.
Μπορεί δηλαδή η κυβέρνηση να σκέφτεται να αλλάξει το όριο εισόδου στη Βουλή για να κοιμάται ήσυχη πως στα δεξιά της θα έχει από μηδέν έως ένα κόμμα αντί για τρία. Μπορεί όμως να ξυπνήσει και αυτό το ένα κόμμα να διεκδικεί ποσοστά που θα το κάνουν να διεκδηκεί τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεδομένης της μετατόπισης της ΝΔ υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη προς πιο προοδευτικά κοινά και της υπερέκτασης του κόμματος… είναι σίγουροι ότι το αντέχουν αυτό;
ΥΓ: Εάν θέλουν μικρά κόμματα να μην μπαίνουν στη Βουλή υπάρχει και άλλος δρόμος, πολύ πιο δημοκρατικός. Επειδή τα κόμματα αυτά έχουν φανατική βάση αλλά όχι πολύ “αέρα” μπορούν να μεγαλώσουν την κάλπη ώστε εκείνα να πέσουν κάτω από το 3%. Αυτό γίνεται με τη διευκόλυνση της ψήφου. Με επιστολική ψήφο για παράδειγμα πολλοί περισσότεροι ψηφοφόροι καταφέρνουν να ψηφίσουν δίχως να χρειάζεται να πάνε στον εκλογικό κέντρο (και άρα δεν καταναλώνουν πόρους – χρήματα και χρόνο). Ένας άλλος τρόπος αύξησης της συμμετοχής στις εκλογές είναι η άρση των προσβλητικών για τους αποδήμους κριτήρια για να μπορέσουν να ψηφίσουν ακόμα περισσότεροι από τον τόπο κατοικίας.
Γράφει ο Απόστολος Πιστόλας, αναλυτής εκλογικής συμπεριφοράς
