Όπως τα νομίσματα που έχουν δύο όψεις, έτσι και ο ήλιος είναι ταυτόχρονα φίλος και εχθρός ή καλύτερα «άσπονδος φίλος», οπότε πρέπει να προσέχουμε το «φλερτ» μαζί του, στην πόλη και στην παραλία. Ωστόσο, έρευνα της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρίας φανερώνει ότι υποτιμούμε τον κίνδυνο από την UV ακτινοβολία, με το 40% των Ελληνίδων και των Ελλήνων να μη χρησιμοποιούν αντηλιακό στην παραλία, γιατί θεωρούν –εσφαλμένα- ότι η χρήση αντηλιακού οδηγεί σε έλλειψη βιταμίνης D.
της Αλεξίας Σβώλου
Στην πραγματικότητα για να συνθέσει το δέρμα μας την απαιτούμενη ποσότητα βιταμίνης D που χρειάζεται ο οργανισμός μας αρκεί έκθεση στον ήλιο για 15 περίπου λεπτά την ημέρα, σε περιοχές του σώματος που είναι ακάλυπτες βέβαια από ρούχα (για παράδειγμα μπράτσα, ώμοι, πλάτη). Την ίδια ώρα άλλη προγενέστερη έρευνα της ΕΔΑΕ φανερώνει πως το 75-80% της ακτινικής γήρανσης –της λεγόμενης φωτογηρανσης- στην επιδερμίδα του προσώπου δεν συντελείται μόνο το καλοκαίρι αλλά οφείλεται στη συσσωρευτική μας έκθεση στον ήλιο όλο τον χρόνο, καθώς περπατάμε στους δρόμους της πόλης.
Συνεπώς δεν γερνά την επιδερμίδα μόνο η καλοκαιρινή ηλιοθεραπεία. Παράλληλα, άλλες μελέτες καταγράφουν διαρκή ανησυχητική αύξηση των ποσοστών δερματικού καρκίνου στην πατρίδα μας, λόγω της επαναλαμβανόμενης έκθεσης στον ήλιο χωρίς αντηλιακή προστασία. Ειδικότερα σε ότι αφορά τον δερματικό καρκίνο, ο καθηγητής Δερματολογίας Δημήτρης Ρηγόπουλος επισημαίνει ότι πιο επικίνδυνο είναι το κακόηθες μελάνωμα που αποτελεί την πιο επιθετική μορφή δερματικού καρκίνου. Στην πατρίδα μας καταγράφονται 200 περιστατικά μελανώματος ετησίως και η νόσος έχει υψηλή θνητότητα. Τα τελευταία χρόνια έχει ευτυχώς συντελεστεί θεραπευτική «επανάσταση» στην αντιμετώπιση του μελανώματος και της μεταστατικής του μορφής (που είναι ακόμα πιο απειλητική για τη ζωή), χάρη στην ανάπτυξη στοχευμένων θεραπειών και ανοσοθεραπειών.
Το μελάνωμα άλλοτε εμφανίζεται σε υγιές δέρμα και άλλοτε σε προϋπάρχοντα σπίλο, δηλαδή δερματική ελιά που στην πορεία αλλάζει εμφάνιση (χρώμα, μέγεθος, όρια) και γι’ αυτό οι δερματικές ελιές πρέπει να ελέγχονται με την λεγόμενη «εξέταση χαρτογράφησης σπίλων» . Αυτή η μορφή δερματικού καρκίνου συνήθως παρουσιάζεται στους ανθρώπους της πόλης, οι οποίοι κάνουν δουλειά γραφείου και εκτίθενται συσσωρευτικά σε μεγάλη ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας στις διακοπές, ενώ υπάρχουν και οι μη μελανωματικές βλάβες- δηλαδή το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα- τα οποία παρουσιάζονται στους μονίμους ηλιοκαμένους αγρότες και ψαράδες της περιφέρειας. Το καλό με αυτές τις τελευταίες μορφές καρκίνου είναι πως σπάνια γίνονται επιθετικές.
Τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος στην ενήλικη ζωή (συνήθως μετά την ηλικία των σαράντα ετών) αυξάνουν τα επαναλαμβανόμενα ηλιακά εγκαύματα που γίνονται στην παιδική και εφηβική ηλικία και το σολάριουμ. Για τους δύο αυτούς παράγοντες οι δερματολόγοι συνιστούν προσοχή και θυμίζουν ότι το σολάριουμ είναι εξίσου καρκινογόνο με το κάπνισμα και θα έπρεπε να συνοδεύεται από αντίστοιχες ενδείξεις με αυτές, που υπάρχουν στις συσκευασίες των τσιγάρων. Επίσης το σολάριουμ απαγορεύεται ρητά σε άτομα κάτω των 18 ετών.
Νέα έρευνα δείχνει ότι η συστηματική χρήση αντηλιακού μειώνει έως 40% τον κίνδυνο μελανώματος και άλλων δερματικών καρκίνων, ενώ το αντηλιακό πρέπει να ανανεώνεται κάθε δύο ώρες ακόμα κι αν αναγράφει πως είναι «αδιάβροχο», καθώς μετά την πάροδο των δύο ωρών, τα αντηλιακά του φίλτρα καθίστανται ανενεργά.
Ιδιαίτερα προσεκτικά στην έκθεση στον ήλιο πρέπει να είναι τα άτομα με βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό με δερματικό καρκίνο και οι γονείς βρεφών και νηπίων, καθώς μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, δεν έχει προλάβει να ωριμάσει ο φυσικός αντηλιακός μηχανισμός του δέρματος (τα μελανοκύτταρα). Επίσης πιο ευάλωτα είναι στις βλάβες που προκαλεί η ηλιακή UVA και UVB ακτινοβολία, μαζί με τα βρέφη και τα παιδιά είναι όλοι οι ενήλικες που έχουν ανοιχτό φωτότυπο (λευκό δέρμα).
Πώς διαλέγουμε το σωστό SPF
Για να προστατευτούμε από τις βλαβερές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας στην επιδερμίδα επιλέγουμε αντηλιακά προϊόντα με ευρύ φάσμα προστασίας (UVB και UVA) και δείκτη SPF από 30 έως 50.
Ο δείκτης SPF 30 σημαίνει πως: Αν το δέρμα μας χωρίς αντηλιακό κοκκινίζει για παράδειγμα σε 10 λεπτά, τότε φορώντας αντηλιακό μπορούμε να καθίσουμε στον ήλιο 30 φορές αυτό το διάστημα, δηλαδή 30×10=300 λεπτά.
Η φωτεινή πλευρά του ήλιου στην υγεία
Ο ήλιος ως πηγή ζωής διαθέτει σημαντική ευεργετική επίδραση στον οργανισμό, η οποία περιλαμβάνει καταρχήν την έκλυση (από τον εγκέφαλο) αντικαταθλιπτικών ορμονών, των λεγόμενων ενδορφινών, όπως είναι η σεροτονίνη.
Πρόκειται για τις «ορμόνες της ευτυχίας» που μας ανεβάζουν την ψυχική διάθεση και καταπολεμούν τη μελαγχολία, γι αυτό και η έκθεση στο ηλιακό φως θεωρείται ψυχοθεραπεία. Επίσης ο ήλιος είναι απαραίτητος για την σύνθεση βιταμίνης D στο δέρμα, η οποία βοηθά στο χτίσιμο του σκελετού, στην διατήρηση των γερών οστών και την πρόληψη της οστεοπόρωσης (μαζί με την επαρκή πρόσληψη ασβεστίου), καθώς και στην προστασία από νεοπλασματικά νοσήματα, την παχυσαρκία και αυτοάνοσες ασθένειες.
Ο προστατευτικός ρόλος της βιταμίνης D στον καρκίνο έχει μελετηθεί κυρίως σε ότι αφορά τους καρκίνους του μαστού, των ωοθηκών και του ενδομητρίου και γι’ αυτό άλλωστε έχει καθιερωθεί ο εμπλουτισμός των γαλακτοκομικών με βιταμίνη D.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η επάρκεια σε βιταμίνη D δρα προστατευτικά για την εμφάνιση της πολλαπλής σκλήρυνσης, μιας αυτοάνοσης ασθένειας που πλήττει κυρίως τους νέους ηλικίας 20-40 ετών, έχει μεγαλύτερη «αδυναμία» στις γυναίκες και αποτελεί μετά τα τροχαία ατυχήματα πρώτη αιτία αναπηρίας των νέων διεθνώς.
Στην πατρίδα μας η πολλαπλή σκλήρυνση «μετρά» έως και 24.000 ασθενείς και συνοδεύεται από βαρύ ψυχολογικό και κοινωνικό φορτίο καθώς αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα και δε δοθεί έγκαιρα η σωστή φαρμακευτική αγωγή, η νόσος προκαλεί προοδευτική σωματική αναπηρία που συνοδεύεται και από εξελισσόμενη εγκεφαλική ατροφία.
Επίσης η λελογισμένη έκθεση στον ήλιο βοηθά και στην ύφεση της ψωρίασης, μιας άλλης αυτοάνοσης φλεγμονώδους διαταραχής του δέρματος, που συνοδεύεται από την εμφάνιση χαρακτηριστικών ψωριασικών πλακών στην επιδερμίδα. Τέλος η επάρκεια της βιταμίνης D βοηθά και στο ομαλό κάψιμο των θερμίδων και την πρόληψη της παχυσαρκίας, η οποία συνδέεται στενά με την εμφάνιση ψωρίασης , με ένα σημαντικό ποσοστό των ψωριασικών ασθενών που φτάνει το 60% να έχει πολλά παραπανίσια κιλά.
