Η περίοδος των γιορτών μπορεί να είναι χαρούμενη, γεμάτη ζεστασιά και χριστουγεννιάτικες μελωδίες αλλά για μερικούς ανθρώπους, η περίοδος από τα τέλη Νοεμβρίου έως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς κουβαλά κάτι δυσάρεστο: τη μελαγχολία των γιορτών.
Αν και δεν είναι μια διαγνώσιμη ιατρική κατάσταση, η μελαγχολία των γιορτών είναι «ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα συναισθήματα θλίψης ή άγχους που συνήθως ξεκινούν τον Νοέμβριο ή τον Δεκέμβριο, γύρω από την περίοδο των διακοπών», λέει ο Δρ. Samar McCutcheon, ψυχίατρος στην Πολιτεία του Οχάιο.
Και ενώ μπορεί να υπάρχει έλλειψη στατιστικών στοιχείων σχετικά με τον ακριβή αριθμό των ανθρώπων που επηρεάζονται, υπάρχουν πολλά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη εποχή του χρόνου φέρνει και κάτι άλλο εκτός από χαρά σε πολλούς ανθρώπους: Μια νέα δημοσκόπηση από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, για παράδειγμα, διαπιστώνει ότι σχεδόν το 89% των Αμερικανών δηλώνει ότι αισθάνεται άγχος κατά τη διάρκεια των διακοπών λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως η οικονομική πίεση και οι οικογενειακές συγκρούσεις.
Σε παλαιότερη έρευνα, περίπου τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων είπαν ότι οι διακοπές συνέβαλαν στο να νιώθουν λύπη ή δυσαρέσκεια και το 64% όσων ζούσαν με ψυχική ασθένεια ένιωσαν ότι η κατάστασή τους επιδεινώθηκε κατά τη διάρκεια των διακοπών.
Μια πιο εστιασμένη έρευνα του 2022 διαπίστωσε ότι το 55% των Αμερικανών βιώνουν τη μελαγχολία των εορτών η οποία τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από τη μοναξιά.
«Η γνώση για τη μελαγχολία των γιορτών μπορεί να μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει σε μερικούς ανθρώπους σε μια εποχή που συχνά περιγράφεται ως η “πιο υπέροχη εποχή του χρόνου”», εξηγεί ο McCutcheon.
Γιατί, αισθανόμαστε τη μελαγχολία των γιορτών και πώς μπορούμε να την καταπολεμήσουμε;
Η μοναξιά κατά την εορταστική περίοδο
Η περίοδος των γιορτών αναδεικνύει τη σημασία των συναντήσεων με αγαπημένα μας πρόσωπα και όσοι δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε ομαδικές δραστηριότητες με την οικογένειά τους νιώθουν αποκλεισμένοι.
«Για άτομα που ζουν μακριά από την οικογένειά τους ή δεν έχουν στενή σχέση με την οικογένειά τους ή έχουν χάσει κάποιον, μπορεί να αισθάνονται πως όλοι περνούν καλά κι εκείνοι είναι μόνοι τους», εξηγεί ο ψυχολόγος Dawn Potter της κλινικής του Κλίβελαντ.
«Η μοναξιά είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, και ακόμη και γιατρός έχει πει ότι αποτελεί κίνδυνο για την υγεία», λέει στο Yahoo Life ο Ντέιβιντ Σπίγκελ, ψυχίατρος και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ.
«Η μοναξιά μπορεί να οδηγήσει στη λύπη, ακόμη και στην κατάθλιψη, γιατί αρχίζεις να σκέφτεσαι: “Γιατί νιώθω τόσο μόνος; Μήπως επειδή δεν είμαι άξιος να νοιάζονται οι άνθρωποι για μένα;” Έτσι, νιώθεις πως κάτι δεν πάει καλά με εσένα επειδή δεν είσαι τόσο συνδεδεμένος με άλλους ανθρώπους και αυτό συμβάλει στη μελαγχολία των γιορτών».
Οι υψηλές προσδοκίες των γιορτών
Ο McCutcheon λέει ότι η «οικονομική πίεση από τις προσδοκίες σχετικά με τα ταξίδια ή τις δωρεές» μπορεί να οδηγήσει και στην μελαγχολία των γιορτών. Η πίεση που νιώθετε σκεπτόμενοι ότι πρέπει να κάνετε το τέλειο δώρο σε κάποιον ή να ταξιδέψετε για να δείτε την οικογένειά σας την οποία μπορεί να βλέπετε μία φορά σε ολόκληρο το χρόνο, μπορεί να οδηγήσει σε στρες και άγχος.
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία διαπίστωσε, έπειτα από δημοσκόπηση του 2023, ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί ανησυχούν κυρίως για τα οικονομικά τους παρά για οτιδήποτε άλλο σχετικό με τις γιορτές.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι οικονομικές προσδοκίες που είναι υψηλές. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται ότι πρέπει να βιώνουν αποκλειστικά θετικά συναισθήματα την περίοδο των γιορτών, κάτι που μπορεί να είναι δύσκολο για όσους πενθούν ή απλώς έχουν πιο κακή διάθεση καθώς πλησιάζει αυτή η εποχή του χρόνου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η ψευδαίσθηση των «τέλειων γιορτών» που δημιουργούν μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση.
«Όταν έχουμε προσδοκίες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, μπορεί συχνά να αισθανόμαστε απογοητευμένοι ή να νιώθουμε ότι κάτι λείπει, επειδή όλοι έχουμε φυσιολογικά σκαμπανεβάσματα», λέει ο Potter.
«Οι γιορτές μπορούν επίσης να δημιουργήσουν την πίεση να θέλεις να κάνεις τα πράγματα “τέλεια” ή να ευχαριστήσεις τους πάντες ή να πάρεις το τέλειο δώρο ή να δημιουργήσεις το τέλειο γεύμα. Όλα τα παραπάνω μπορεί να σε κάνουν να νιώσεις άγχος ή υποχρέωση».
Όταν δεν είναι απλώς η μελαγχολία των εορτών
Η μελαγχολία των γιορτών συχνά περνά μετά τις διακοπές — αλλά όταν δεν γίνεται αυτό, μπορεί να συμβαίνει κάτι πιο σοβαρό.
Δεδομένου ότι οι γιορτές πέφτουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν υπάρχει λιγότερο ηλιακό φως, είναι πιθανό η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD) να εκληφθεί λανθασμένα ως μελαγχολία των γιορτών, λέει ο Potter. Το SAD είναι μια μορφή μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής με εποχιακά μοτίβα που επηρεάζει περίπου το 5% των Αμερικανών και προκαλείται από λιγότερη έκθεση στο φυσικό φως, σύμφωνα με την κλινική του Κλίβελαντ. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν θλίψη, άγχος, κόπωση και δυσκολία συγκέντρωσης.
Ορισμένα σημάδια ότι η μελαγχολία των γιορτών μπορεί να είναι κάτι πιο σοβαρό, λέει ο Potter, είναι τα εξής: δυσκολεύεστε να ασχοληθείτε με τις καθημερινές σας δραστηριότητες, όπως το να κοιμηθείτε τη νύχτα, να σηκωθείτε το πρωί από το κρεβάτι ή να έχετε σκέψεις αυτοκτονίας.
Σε αυτή την περίπτωση, λέει ο Potter, το άτομο που νιώθει κάτι από τα παραπάνω θα πρέπει να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια.
Πώς να διαχειριστείτε τη μελαγχολία των γιορτών
Για τους ανθρώπους που βιώνουν τη μελαγχολία των γιορτών μπορεί να είναι χρήσιμο να λάβουν προληπτικά μέτρα για να νιώσουν καλύτερα. Ο McCutcheon λέει ότι το να φροντίζεις τον εαυτό σου σωματικά, όπως «να κοιμάσαι αρκετά και να απέχεις από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ», μπορεί να βοηθήσει την ψυχική σου κατάσταση.
Κάτι ακόμα που μπορεί να βοηθήσει είναι να αποφύγουμε να βάλουμε υχηλά τον πήχη για το πώς θα έπρεπε να είναι οι διακοπές, λέει.
«Μπορείτε να διαχειριστείτε τις προσδοκίες σας για την περίοδο των γιορτών και να αποφύγετε την οικονομική πίεση και τις πιέσεις χρόνου δίνοντας έμφαση στον ποιοτικό χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους σας», προσθέτει. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι είναι «φυσιολογικό να αισθάνεστε άγχος αυτήν την εποχή του χρόνου» και ότι «δεν υπάρχει τέλεια εμπειρία της εορταστικής περιόδου».
Εάν η απόσταση είναι ο λόγος που νιώθετε μοναξιά κατά τη διάρκεια των διακοπών, ο Potter προτείνει να κάνετε όσες περισσότερες βιντεοκλήσεις χρειάζονται ώστε να συνδεθείτε με άτομα με τα οποία δεν βρίσκονται κοντά σας.
Ωστόσο, αν αισθάνεστε αποκομμένοι συναισθηματικά από άλλους ανθρώπους ίσως χρειαστεί να αναζητήσετε διαφορετικούς τύπους σύνδεσης για να καταπολεμήσετε τη μοναξιά. Ένας από αυτούς είναι ο εθελοντισμός, λέει ο Potter.
«Έτσι θα είστε με άλλους ανθρώπους», εξηγεί, «και θα βοηθήσετε και εκείνους που επίσης μπορεί να είναι μόνοι».
