Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα μεταξουργείο του 19ου αιώνα κρυμμένο στα ερείπια του Κάστρου του Σιμιτζή (Simitçi), τμήμα της αρχαίας πόλης Απολλωνία επί Ρυνδακώ, στη γραφική περιοχή Γκιολγιαζί (Gölyazı) της επαρχίας Νιλουφέρ (Nilüfer) της Προύσας.
Έτσι αποκαλούσαν την αρχαία πόλη που είχε κτιστεί πάνω σε αυτό προκείμενου να την ξεχωρίσουν από τις πολλές πόλεις που υπήρχαν προς τιμή του Απόλλωνα.
Ο χαρακτηρισμός είχε δοθεί από τον αρχαίο πλωτό ποταμό Ρύνδακο, που πηγάζει από τον Όλυμπο της Βιθυνίας.
Η ανακάλυψη συνδέει τη σύγχρονη ταυτότητα της Προύσας ως «Πόλης του Μεταξιού» με τις αρχαίες ρίζες της, προσφέροντας νέα γνώση για την πολύχρονη παράδοση της υφαντουργίας στη βορειοδυτική Τουρκία.
Οι ανασκαφές που διεξάγονται από τις 4 Ιουλίου υπό την εποπτεία της Καθηγήτριας Derya Şahin του Πανεπιστημίου Ουλουντάγ της Προύσας, εστιάζουν στα καλοδιατηρημένα τείχη της αρχαίας πόλης. Ο χώρος που αποτελείται από τρεις διασυνδεδεμένες χερσαίες εκτάσεις περιβαλλόμενες από αμυντικά τείχη, χρονολογείται από την Ελληνιστική περίοδο, γύρω στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., και ήταν ένας σημαντικός οικισμός στις όχθες της Λίμνης Απολλωνιάδος (Uluabat).
Οι τρέχουσες εργασίες ανασκαφής και συντήρησης πραγματοποιούνται σε συνεργασία με τον Δήμο Νιλουφέρ.
Σπάνια ματιά στην παράδοση του μεταξιού της Προύσας
Κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης στο Κάστρο του Σιμιτζή (Simitçi), οι αρχαιολόγοι εντόπισαν δομικά κατάλοιπα και μεγάλα σιδερένια καρφιά που συνάδουν με λεκάνες επεξεργασίας μεταξιού.
Πρόκειται για στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι, στις αρχές του 19ου αιώνα, λειτουργούσε στην περιοχή ένα εργαστήριο παραγωγής ακατέργαστου μεταξιού, την περίοδο δηλαδή της ακμής της βιομηχανίας μεταξιού κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
«Η ανακάλυψη των λεκανών, των καρφιών και των υπολειμμάτων των δομών επεξεργασίας υποδεικνύει με σιγουριά δραστηριότητες μεταξουργίας», δήλωσε η Şahin. «Το εύρημα αυτό όχι μόνο ρίχνει φως στην οικονομική ζωή του Γκιολγιαζί (Gölyazı) τον 19ο αιώνα, αλλά και επεκτείνει την ιστορία της μακρόχρονης σχέσης της Προύσας με το μετάξι».
Από τις αρχαίες οχυρώσεις στην παραγωγή μεταξιού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
Η ανασκαφική ομάδα έχει διατηρήσει 4,57 μέτρα από το αρχικό ύψος των εννέα μέτρων των τειχών της πόλης, ενώ τέσσερις από τους επτά πύργους στέκονται ακόμα.
Η αρχική παρέμβαση της ομάδας ξεκίνησε αφότου τμήματα της θολωτής κατασκευής κατέρρευσαν τον Δεκέμβριο του 2023. «Ενημερώσαμε αμέσως τις αρχές και δώσαμε προτεραιότητα στην ανασκαφή και την αποκατάσταση», εξήγησε η Şahin.
«Αφού απομακρύναμε περίπου τρία φορτηγά με μπάζα, σταθεροποιήσαμε την κατασκευή χρησιμοποιώντας υλικά πλήρωσης και μεταλλικά στηρίγματα». Γνωστό στους ντόπιους ως Κάστρο του Σιμιτζή, το όνομα προέρχεται από την ομοιότητά του με ένα σιμίτ, τον παραδοσιακό τουρκικό κουλούρι με σουσάμι, και πιθανώς από μια εποχή που η κατασκευή επαναχρησιμοποιήθηκε και έγινε τοπικό αρτοποιείο.
Η Şahin σημείωσε ότι η συνύπαρξή της ιστορικής και της τοπικής ταυτότητας είναι συνηθισμένη στο Γκιολγιαζί (Gölyazı), όπου η σύγχρονη ζωή συνυφαίνεται αρμονικά με τα ίχνη της αρχαιότητας.
Απολλωνία επί Ρυνδακώ: Ένα στολίδι δίπλα στη λίμνη
Η Απολλωνία επί Ρυνδακώ, που σήμερα είναι γνωστή ως Γκιολγιαζί, ήταν μία από τις πιο σημαντικές πόλεις της αρχαίας Μυσίας, η οποία πήρε το όνομά της από τον θεό Απόλλωνα.
Η θέση της σε μια μικρή χερσόνησο που περιβαλλόταν από τη Λίμνη Απολλωνιάδος (Uluabat) τις καθιστούσε έναν οχυρό και ακμάζοντα οικισμό. Στη διάρκεια της Ελληνιστικής, της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής περιόδου, η πόλη άνθισε, ως στρατηγικό εμπορικό κέντρο που συνέδεε την Ανατολία με την περιοχή του Μαρμαρά.
Σήμερα, το Γκιολγιαζί παραμένει μία από τις πιο γραφικές ιστορικές πόλεις της Τουρκίας, προσελκύοντας επισκέπτες στα λιθόστρωτα δρομάκια του, τα παραλίμνια καφέ και τις αντανακλάσεις της βυζαντινής αρχιτεκτονικής.
Οι ψαράδες αγκυροβολούν ακόμα τις βάρκες τους στη σκιά των αρχαίων τειχών, και την άνοιξη, οι αποδημητικοί πελαργοί φωλιάζουν πάνω στα ερείπια της πόλης — μια εντυπωσιακή υπενθύμιση της ζωντανής συνέχειας του τόπου.
Προύσα, η πρωτεύουσα του μεταξιού της Ανατολίας
Η ανακάλυψη ενός εργαστηρίου παραγωγής μεταξιού με αρχαίες οχυρώσεις, ενισχύει τη φήμη της Προύσας ως το ιστορικό κέντρο της παραγωγής μεταξιού. Η σχέση της Προύσας με το μετάξι, ανάγεται στον 14ο αιώνα, όταν έγινε ένας σημαντικός σταθμός στον Δρόμο του Μεταξιού, συνδέοντας την Άπω Ανατολή με την Ευρώπη.
Κατά την οθωμανική περίοδο, το φημισμένο Koza Han (Χάνι των Κουκουλιών του Μεταξιού) της πόλης έγινε ένας πολυσύχναστος κόμβος για εμπόρους που εμπορεύονταν ακατέργαστο μετάξι, υφάσματα και κεντημένα ενδύματα με προορισμό την Κωνσταντινούπολη και όχι μόνο. Η παραδοσιακή ύφανση του μεταξιού συνεχίζεται ακόμη και σήμερα σε ορισμένα χωριά της Προύσας, διαφυλάσσοντας τις ευλαβικές χειρωνακτικές κινήσεις στον αργαλειό που άλλοτε ήταν συνυφασμένες με την οθωμανική πολυτέλεια.
Οι ντόπιοι τεχνίτες εξακολουθούν να παράγουν ιπέκ κουμάς (μεταξωτό ύφασμα) και μαντίλια Προύσας, συνδυάζοντας την τέχνη αιώνων με τον σύγχρονο σχεδιασμό. Η Şahin επισήμανε πως, το εργαστήριο του Γκιολγιαζί, αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι του πολιτιστικού αυτού παζλ.
«Η ανακάλυψη στοιχείων της παραγωγής μεταξιού στο εσωτερικό ενός αρχαίου οχυρού, είναι σπάνια. Μαρτυρά πως, η επιρροή της βιομηχανίας είχε υπερβεί τα αστικά κέντρα των ιστορικών αγορών της Προύσας και έφτανε μέχρι και τους πιο μικρούς, αγροτικούς οικισμούς», είπε χαρακτηριστικά.
Αποκατάσταση και σχέδια για το μέλλον
Οι βασικές εργασίες επισκευής και συντήρησης στον χώρο έχουν προγραμματιστεί να ολοκληρωθούν έως τις 28 Νοεμβρίου, μετά την οποία θα ξεκινήσει μια μεγαλύτερη φάση αποκατάστασης.
Μόλις σταθεροποιηθούν, το Κάστρο του Σιμιτζή και οι γύρω κατασκευές αναμένεται να ενταχθούν σε μια ευρύτερη αρχαιολογική και πολιτιστική διαδρομή τουρισμού, που θα συνδέει τα ιστορικά μεταξουργεία της Προύσας, τα οθωμανικά χάνια και τους αρχαίους οικισμούς.
Ο Δήμος Νιλουφέρ έχει εκφράσει την πρόθεση να ανοίξει την περιοχή στους επισκέπτες, αναδεικνύοντας τόσο την αρχαιολογική της σημασία όσο και τη συμβολή της στην τοπική ταυτότητα.
Διαφυλάσσοντας μια ζωντανή παράδοση
Η πρωτοβουλία στοχεύει να ενσωματώσει τον χώρο στο αναπτυσσόμενο δίκτυο τουρισμού πολιτιστικής κληρονομιάς της Προύσας, ενθαρρύνοντας τους επισκέπτες να εξερευνήσουν όχι μόνο το φημισμένο Κοζά Χαν και το Μεγάλο Τζαμί, αλλά και την γαλήνια ομορφιά του Γκιολγιαζί και της διαχρονικής του λίμνης. Καθώς οι προσπάθειες συντήρησης συνεχίζονται, οι ειδικοί πιστεύουν ότι η ανασκαφή της Απολλωνίας θα εμβαθύνει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι αρχαίες πόλεις εξελίχθηκαν ανά τους αιώνες — μεταβαίνοντας από οχυρωμένους οικισμούς σε κέντρα εμπορίου και τέχνης.
Για την Προύσα, αυτή η ανακάλυψη είναι κάτι περισσότερο από ένα αρχαιολογικό ορόσημο. Είναι μια αναβίωση της διαχρονικής ιστορίας της πόλης για την τέχνη, την αντοχή και το μετάξι.
