Βαθιά εξοργισμένος είχε δηλώσει ο Βασίλης Βασιλικός για το γεγονός ότι το γράμμα «Ζ» εμφανίστηκε στα ρωσικά τανκς στον πόλεμο στην Ουκρανία. Το βιβλίο «Ζ», που αναφέρεται στα γεγονότα της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, είναι ένα από τα πιο εμβληματικά έργα του Βασίλη Βασιλικού, ενώ μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά.
Το 2022 ο Βασίλης Βασιλικός είχε παραχωρήσει συνέντευξη στην γερμανική εφημερίδα taz και είχε αναφερθεί στην παρουσία του «Ζ» στα ρωσικά άρματα μάχης.
«Το “Ζ” είναι ένα γράμμα που είχα αγαπήσει πολύ πριν γράψω το βιβλίο μου, καθώς ήταν το σύμβολο των γαλλικών τρένων και μπορούσες να το δεις σε όλους τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Μετά την έκδοση του βιβλίου και της ταινίας του Κώστα Γαβρά το 1969, το “Ζ” έγινε σύμβολο της ζωής και του αγώνα του Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά φυσικά και παγκόσμιο σύμβολο ειρήνης», είχε πει ο Βασίλης Βασιλικός.
«Νιώθω αηδία και θλίψη όταν το βλέπω πάνω στα ρωσικά τανκς. Γιατί το “Ζ” ήταν ένα σύμβολο ενάντια στους συνταγματάρχες που με τανκς εδραίωσαν τη δικτατορία τους στη χώρα μου στις 21 Απριλίου 1967. Τουτέστιν, το “Z” ήταν και είναι το αντίθετο της “φιλοσοφίας των τανκς”», είχε συμπληρώσει.
Ο Βασίλης Βασιλικός πέθανε σε ηλικία 89 ετών, όπως έγινε γνωστό σήμερα (Πέμπτη, 30/11).
Το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού
Το βιβλίο «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού αναφέρεται στα γεγονότα της δολοφονίας του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Επέλεξε το γράμμα «Ζ», θέλοντας να ακούγεται σαν Ζει για να παραπέμπει στο σύνθημα των πολιτών κατά την κηδεία του Λαμπράκη, ένα σύνθημα που ταυτόχρονα εξέφραζε τον πόθο της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού για ελευθερία και δημοκρατία.
Το έργο γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα και πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», σχεδόν ταυτόχρονα με την δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία.
Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες στο πλαίσιο του αντιδικτατορικού αγώνα. Συγκεκριμένα, το 1966 μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Pierre Comberousse ενώ τα επόμενα τρία χρόνια μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε άλλες 18 χώρες, όπως οι Η.Π.Α, η Αγγλία, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία.
Το 1969 έγινε η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Κώστα Γαβρά. Το έργο έγινε αμέσως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα, και βοήθησε -κυρίως με την κινηματογραφική προβολή του- στην διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα.
Το βιβλίο μεταφέρθηκε και στο θέατρο, το 2012 από το Εθνικό Θέατρο, σε θεατρική μεταφορά της Έφης Θεοδώρου. Τον Μάρτιο του 2018 παρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερα που βασίστηκε πάνω στο μυθιστόρημα, σε λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.
