Τα αποτελέσματα της φετινής ανασκαφικής έρευνας στην παλιά πόλη των Χανίων παρουσιάστηκαν από την αρχαιολόγο και πρώην γενική γραμματέα Πολιτισμού, Μαρία Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη.Tο αρχαιολογικό εύρημα της ανθρωποθυσίας στην Κυδωνία των μυκηναϊκών χρόνων, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία χρόνια σε συστηματική ανασκαφή στον λόφο Καστέλλι της Παλιάς Πόλης των Χανίων, έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον διεθνώς, κυρίως στους επιστήμονες που ασχολούνται με την αρχαιολογία του Αιγαίου.
Ο λόφος Καστέλλι, ο οποίος δεσπόζει στην παλιά πόλη των Χανίων αποτελεί διαχρονικά την καρδιά και τον πυρήνα της ζωής της πόλης, από τον πρώτο οικισμό του τέλους της 4ης χιλιετίας π.Χ. έως σήμερα (εικ. 1).
Στον λόφο διεξάγεται συστηματική ανασκαφική έρευνα από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων υπό τη διεύθυνση της επίτιμης γενικής διευθύντριας αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς δρος Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, με τη συμμετοχή της μόνιμης συνεργάτιδας, αρχαιολόγου της Εφορείας κ. Ευτυχίας Πρωτοπαπαδάκη. Πριν από λίγα χρόνια σε απαλλοτριωμένο οικόπεδο στην οδό Κατρέ, αρ. 1 ήρθε στο φως θυσία πολλών ζώων, η οποία χρονολογείται στα χρόνια της υστερομινωικής/μυκηναϊκής Κυδωνίας (ειδικά στον 13ο αι. π.Χ.) και στην οποία, προς μεγάλη έκπληξη, περιλαμβανόταν και η θυσία νεαρής γυναίκας.Κατά τη φετινή περίοδο (Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2019), το ολιγομελές συνεργείο τεχνητών που απασχολήθηκε στον χώρο της πολύ δύσκολης ανασκαφής της οδού Κατρέ 1 έφερε στο φως την επέκταση προς νότια της μεγάλης αυλής, όπου έλαβε χώρα η προαναφερθείσα θυσία, με δάπεδο από ισχυρό κονίαμα (tarazza), πάχους περίπου 10 εκ., χαρακτηριστικό των μυκηναϊκών ανακτόρων της ηπειρωτικής Ελλάδας. Σκοπός της έρευνας είναι να αποκαλυφθούν τα όρια του δαπέδου αυτού που αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τον χαρακτηρισμό του χώρου ως τμήματος του μυκηναϊκού ανακτόρου της Κυδωνίας. Μέχρι στιγμής έχει αποκαλυφθεί έκταση περίπου 150 τμ του δαπέδου (εικ. 2) χωρίς να έχουν εντοπιστεί τα όρια της αυλής, πλην του βόρειου άκρου της.
Στο βόρειο αυτό σημείο αρχίζουν τοιχογραφημένες κατασκευές, γεγονός που ενισχύει ακόμη περισσότερο τη σπουδαιότητα του συγκεκριμένου χώρου του ανακτορικού κέντρου της Κυδωνίας (εικ. 3).
Εκτός από τις διάσημες παρθένες-κόρες βασιλέων, όπως η θυγατέρα του Αγαμέμνονα Ιφιγένεια, οι θυγατέρες του Λεώ, του Κέκροπα και του Ερεχθέα για την Αθήνα αλλά και του Ηρακλή, του Ορίωνα και του Πριάμου (εικ. 7), ακόμη και η τοπική παράδοση της Κυδωνίας αναφέρεται στη θυγατέρα του βασιλιά Κύδωνα, την Ευλιμένη. Η Ευλιμένη θυσιάστηκε ως παρθένα στους ήρωες της χώρας, σύμφωνα με χρησμό, όταν ο Κύδων βρέθηκε σε δυσχερή θέση εξαιτίας επανάστασης των γειτονικών πόλεων.
Η εικόνα του «παλλόμενου δαπέδου» προκαλεί δέος. Εύκολα πλέον μπορεί κανείς να κατανοήσει τον τρόμο που είχε προκαλέσει ο σεισμός του 13ου π.Χ. στους προϊστορικούς κατοίκους του ανακτορικού κέντρου της Κυδωνίας, όταν ξαφνικά αντίκρισαν τη γη να ανοίγει μπροστά στα μάτια τους. Το φετινό εύρημα καθιστά ακόμη πιο κατανοητή την ερμηνεία της μεγαλειώδους θυσίας, η οποία ακολούθησε στον ίδιο αύλειο χώρο, ως πράξης δημόσιας προσφοράς για τον εξευμενισμό των χθόνιων, θεϊκών δυνάμεων που θεωρούντο ότι είχαν προκαλέσει τον μεγάλο σεισμό. Το ίδιο το ρήγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πέρασμα προς τον Άδη, μια άμεση σχέση με το βασίλειο των χθόνιων δυνάμεων.
Στην πρόσφατη μελέτη τους στο περιοδικό Proceedings of the Geologists’ Association, οι Iain Stewart και Luigi Piccardi σημειώνουν ότι με τα σεισμογενή ρήγματα δημιουργούνται εξάρματα στο φυσικό τοπίο, κατάλληλα για την ίδρυση ακροπόλεων. Το στρατηγικό αυτό πλεονέκτημα θα μπορούσε να ακυρωθεί από τα καταστροφικά αποτελέσματα της επαναδραστηριότητας του ρήγματος. Παρά ταύτα στις συγκεκριμένες θέσεις συνεχίζεται η κατοίκηση. Οι ίδιοι μελετητές συνδέουν τα αρχαία ιερά στο Αιγαίο, όπως των Δελφών, και σημαντικές ακροπόλεις, όπως των Μυκηνών, με την ίδρυσή τους πάνω σε ρήγματα που προκλήθηκαν από σεισμική δραστηριότητα και την επιμονή της επανίδρυσής τους στο ίδιο σημείο μετά από καταστροφικούς σεισμούς.
Αλλά τελετουργική και λατρευτική δραστηριότητα εντοπίστηκε και στη μεγάλη αυλή των μυκηναϊκών χρόνων, στο οικόπεδο της οδού Κατρέ 1, στο λόφο Καστέλλι Χανίων, στην περιοχή του ενεργού ρήγματος, που ίσως να είναι τμήμα του θρησκευτικού κέντρου του ανακτόρου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της φετινής έρευνας στα αλλεπάλληλα στρώματα κατοίκησης των πρώιμων αρχαϊκών και αρχαϊκών χρόνων (7ος-6ος αι. π.Χ.), πολλαπλασιάστηκαν οι ενδείξεις για την χρήση του συγκεκριμένου σημείου του λόφου ως δημόσιου χώρου με πιθανότητα ύπαρξης παρακείμενου ιερού και κατά τα αρχαϊκά χρόνια (εικ. 11).