Νέο κεφάλαιο στη θεσμοθέτηση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Eλλάδα ανοίγει η νέα κυβέρνηση. Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης στις προγραμματικές δηλώσεις του χθες στη Βουλή ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησης για τη θεσμοθέτηση των μη κρατικών ΑΕΙ, διά της οδού των διακρατικών συμφωνιών.
«Θα ξεκαθαρίσουμε την κατάσταση στη μεταλυκειακή εκπαίδευση και θα προετοιμάσουμε τον δρόμο για τη μεταρρύθμιση του άρθρου 16 του Συντάγματος» τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ απευθυνόμενος στον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Νίκο Ανδρουλάκη ανέφερε, «εύχομαι ειλικρινά, κ. Ανδρουλάκη, να μην ξανακάνετε το ίδιο λάθος και να σταματήσει αυτή η ελληνική ιδιαιτερότητα του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση».
Από την πλευρά του ο Νίκος Ανδρουλάκης εμφανίστηκε ανοιχτός στην αναθεώρηση του άρθρου 16 υπό προϋποθέσεις. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ υπογράμμισε ότι είναι προτεραιότητα η ενίσχυση του δημοσίου πανεπιστημίου. «Αλλά δεν είμαστε αρνητικοί στην ουσιαστική ρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Σε κάθε περίπτωση δεν θα δεχθούμε ότι ισότιμα πανεπιστήμια θα είναι ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που θα βάλουν μία ταμπέλα και θα κάνουν εμπόριο πτυχίων. Όχι το ΠΑΣΟΚ αυτό δεν πρόκειται να το δεχθεί ποτέ», σημείωσε ο Νίκος Ανδρουλάκης.
Νομική βάση του κυβερνητικού σχεδιασμού αποτελεί το άρθρο 28 του Συντάγματος, που αναφέρει ότι «οι γενικά παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ, σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. H εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας». Με τον σχεδιασμό αυτό εκτιμάται ότι επιταχύνονται σημαντικά πτυχές της μεταρρύθμισης του άρθρου 16 του Συντάγματος, κατά περίπου 4 με 5 χρόνια. Η κυβερνητική απόφαση φέρεται να στηρίχθηκε σε θέσεις συνταγματολόγων.
Ενδεικτικό το άρθρο του Ιωάννη Σαρμά, τέως υπηρεσιακού πρωθυπουργού και τέως προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με τίτλο «Η ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων ως ενωσιακό δικαίωμα» (δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Τα δικαιώματα του ανθρώπου» στο τεύχος με αριθμό 77/2018).
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Καθημερινή», τα δύο θεσμικά βήματα του κυβερνητικού σχεδίου θα είναι τα εξής:
• Θα συναφθούν διακρατικές συμφωνίες με χώρες, πανεπιστήμια των οποίων ενδιαφέρονται να προχωρήσουν το εγχείρημα στην Ελλάδα.
• Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) θα θεσπίσει κριτήρια για τους όρους που θα πρέπει να πληροί το υπό ίδρυση πανεπιστήμιο.
Προβλέπεται να θεσπιστούν αυστηρά κριτήρια για τους όρους που θα πρέπει να πληροί το υπό ίδρυση πανεπιστήμιο.
Αρα, όπως προκύπτει από τον κυβερνητικό σχεδιασμό, η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας θα προχωρήσει σε διερεύνηση των προθέσεων κατ’ αρχάς πανεπιστημίων χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χωρίς να αποκλείεται η διενέργεια αντίστοιχων διερευνητικών συζητήσεων με πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Στην περίπτωση αυτή, πιθανότατα η έλευση ενός αμερικανικού πανεπιστημίου να γίνει σε συνεργασία με κάποιο ευρωπαϊκό. Οι διακρατικές συμφωνίες με τις χώρες θα προσφέρουν τη θεσμική «ομπρέλα» για την εγκατάσταση ενός ξένου ΑΕΙ στην Ελλάδα.
Ως προς τους όρους λειτουργίας, τα κριτήρια που θα οριστούν από την ΕΘΑΑΕ θα είναι αυστηρά και θα αφορούν όλο το πλαίσιο λειτουργίας των ξένων ΑΕΙ (καθηγητές, διοίκηση, υποδομές κ.λπ.). «Δεν θέλουμε πανεπιστήμια του ενός ορόφου», ανέφερε στην εφημερίδα υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας. Προφανώς η πρόθεση της κυβέρνησης είναι να αποκλειστούν οι περιπτώσεις ιδιωτικών φορέων εκπαίδευσης που επιθυμούν να «αναβαθμίσουν» ιδιωτικά κολέγια, χωρίς αυτά να πληρούν τα απαραίτητα ακαδημαϊκά κριτήρια.
Αλλωστε, η ύπαρξη διακρατικής συμφωνίας ως όρος για την εγκατάσταση στην Ελλάδα ενός ξένου ΑΕΙ επιτρέπει στο ελληνικό υπουργείο Παιδείας να ελέγχει και τους ακαδημαϊκούς όρους λειτουργίας του (για παράδειγμα, να ελέγχει εάν όλοι οι καθηγητές του έχουν διδακτορικό τίτλο, όπως ισχύει στα ελληνικά ΑΕΙ). Αυτό είναι διαφορετικό από τις συμφωνίες δικαιόχρησης που συνάπτουν ευρωπαϊκά ΑΕΙ με ελληνικά ιδιωτικά κολέγια, ώστε τα τελευταία να λειτουργούν ως παραρτήματά τους στην Ελλάδα. Στην περίπτωση της συμφωνίας δικαιόχρησης, η πιστοποίηση του προγράμματος σπουδών του ιδιωτικού κολεγίου – παραρτήματος του ευρωπαϊκού ΑΕΙ γίνεται από την Αρχή Πιστοποίησης της χώρας του μητρικού ΑΕΙ (π.χ. Βρετανία).
Αυτή φέρεται να είναι η πρώτη κρίσιμη διαφορά των μη κρατικών ΑΕΙ με τα ιδιωτικά κολέγια. Η δεύτερη αφορά τη θέση που θα έχει το πτυχίο του μη κρατικού ΑΕΙ στο κάδρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων. Συγκεκριμένα, τα πτυχία των μη κρατικών ΑΕΙ που θα ιδρυθούν θα έχουν και ακαδημαϊκή και επαγγελματική αναγνώριση. Αντίθετα, ο πτυχιούχος ενός ιδιωτικού κολεγίου – παραρτήματος ευρωπαϊκού ΑΕΙ στην Ελλάδα, μπορεί να ζητήσει και να λάβει από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας μόνο αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και της επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλου σπουδών, σύμφωνα με τις προβλέψεις του προεδρικού διατάγματος 38/2010 και του άρθρου 168 του νόμου 4635/2019.
Ο κ. Μητσοτάκης, μιλώντας για μεταλυκειακή εκπαίδευση «έδειξε» τα κολέγια, ενώ η απουσία μη κρατικών ΑΕΙ οδηγεί πολλούς Ελληνες στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικά, με βάση τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Κολεγίων, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023 συνολικά 28.063 φοιτητές σπούδαζαν στα κολέγια. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, τα ξένα ΑΕΙ με παραρτήματα στην Ελλάδα είναι 30: 25 βρετανικά, 2 γαλλικά, 2 αμερικανικά και 1 τσεχικό.
Η αξία της κυβερνητικής απόφασης καταδεικνύεται και από τη φυγή πολλών Ελλήνων προς τα κυπριακά ΑΕΙ. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση της Κύπρου αναπτύσσεται δυναμικά τα τελευταία χρόνια, βασισμένη στους Ελληνες φοιτητές, αλλά και πανεπιστημιακούς. Σχεδόν ο ένας τους τρεις φοιτητές σε κυπριακά ΑΕΙ είναι Ελληνας. Βεβαίως, η απόφαση της κυβέρνησης αναμένεται να πυροδοτήσει εκ νέου τον δημόσιο διάλογο που χρόνια γίνεται για τη σημασία ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ, ενώ θα προκαλέσει πολιτικές αντιδράσεις.
